Kiedy obcokrajowiec ma prawo otrzymać świadczenie wychowawcze?
Wbrew pozorom świadczenie wychowawcze, tzw. 500+, a od 2024 roku 800+ nie przysługuje wyłącznie obywatelom polskim. Cudzoziemcy po spełnieniu określonych wymogów również mogą ubiegać się o wypłatę takiego świadczenia. Ten artykuł ma na celu wyjaśnić, kiedy obcokrajowiec otrzyma prawo do świadczenia wychowawczego.
Świadczenie wychowawcze – czy i kiedy przysługuje obcokrajowcom?
W związku z uchwaleniem Ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci od 1 stycznia 2024 roku wysokość świadczenia wychowawczego wzrasta i będzie wynosić 800 zł. Beneficjenci świadczenia wychowawczego nie muszą dopełniać żadnych formalności związanych ze wzrostem świadczenia, ponieważ następuje to z urzędu. Zmiana wysokości przyznanego świadczenia wychowawczego nie wymaga wydania decyzji.
cudzoziemcom, do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
cudzoziemcom, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym;
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
cudzoziemcom mającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa lub w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych lub zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej naukowca na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych, w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członkom ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b, d, e lub f umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Przykład 1.
Czy pan Ivan, który przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, może ubiegać się o świadczenie wychowawcze, jeżeli jego dzieci mieszkają wraz z matką na Białorusi? W tym przypadku pan Ivan nie spełnia wymogów, aby otrzymać świadczenie wychowawcze w Polsce na swoje dzieci. Gdyby dzieci mieszkały z nim w Polsce, miałby prawo złożyć wniosek o świadczenie wychowawcze, a ZUS musiałby mu takie świadczenie przyznać.
Brexit a świadczenie wychowawcze
Uprawnionymi do świadczenia wychowawczego obywatelami Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej są następujące osoby:
osoby, które korzystały z prawa pobytu w państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują;
osoby, które korzystały z uprawnień pracowników przygranicznych w co najmniej 1 państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu z nich korzystają.
Ponadto uprawnionymi są osoby będące członkami rodzin:
obywateli Unii, którzy korzystali z prawa pobytu w Zjednoczonym Królestwie zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują;
obywateli Zjednoczonego Królestwa, którzy korzystali z prawa pobytu w państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują;
obywateli Unii, którzy korzystali z uprawnień pracowników przygranicznych w Zjednoczonym Królestwie zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu z nich korzystają;
obywateli Zjednoczonego Królestwa, którzy korzystali z uprawnień pracowników przygranicznych w co najmniej 1 państwie członkowskim zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu z nich korzystają, jeżeli spełniają 1 z następujących warunków:
zamieszkiwali w państwie przyjmującym zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują,
byli bezpośrednio spokrewnieni i zamieszkiwali poza państwem przyjmującym przed zakończeniem okresu przejściowego, jeżeli spełniają warunki określone w art. 2 pkt 2 dyrektywy 2004/38/ WE w chwili ubiegania się o pobyt w celu dołączenia do członka rodziny wskazanego w pkt od 3 a do 3d,
są ich dziećmi lub przysposobionymi, urodzonymi lub przysposobionymi po zakończeniu okresu przejściowego, w państwie przyjmującym lub poza jego terytorium, a ponadto spełniają warunki określone w art. 2 pkt 2 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE w chwili ubiegania się o pobyt w celu dołączenia do członka rodziny oraz spełniają 1 z następujących warunków: oboje rodzice są osobami lub jedno z rodziców jest osobą wymienioną w pkt od 3 a do 3d, a drugie jest obywatelem państwa przyjmującego lub jedno z rodziców jest osobą wymienioną w pkt od 3 a do 3d i sprawuje wyłączną lub wspólną pieczę nad dzieckiem zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami prawa rodzinnego państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa, w tym z mającymi zastosowanie przepisami prawa prywatnego międzynarodowego, zgodnie z którym piecza nad dzieckiem ustanowiona na mocy prawa państwa trzeciego jest uznawana w państwie członkowskim lub w Zjednoczonym Królestwie, w szczególności uwzględniając dobro dziecka i bez uszczerbku dla normalnego funkcjonowania takich mających zastosowanie przepisów prawa prywatnego międzynarodowego.
Świadczenie wychowawcze na podstawie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej otrzymają także członkowie rodziny, którzy zamieszkiwali w państwie przyjmującym zgodnie z art. 12 i 13, art. 16 ust. 2 oraz art. 17 i 18 dyrektywy 2004/38/WE przed zakończeniem okresu przejściowego i potem w dalszym ciągu w nim zamieszkują.
Przez jaki okres cudzoziemiec otrzyma świadczenie wychowawcze?
Prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje cudzoziemcom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Kto otrzymuje świadczenie wychowawcze?
Prawo do otrzymania świadczenia wychowawczego przysługuje następującym podmiotom:
matce albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca, chyba że jest ono umieszczone w pieczy zastępczej, ponieważ wówczas uprawnionymi do świadczenia wychowawczego są odpowiednio rodzina zastępcza, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka, dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektor regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektor interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, albo
opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu opiekuna faktycznego, albo
opiekunowi prawnemu dziecka, albo
dyrektorowi domu pomocy społecznej, albo
rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, o których mowa w Ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Świadczenie wychowawcze przysługuje wskazanym wyżej osobom do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
dziecko, na które miałoby być wypłacane świadczenie, pozostaje w związku małżeńskim;
dziecko, na które miałoby być wypłacane świadczenie, zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;
pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo do świadczenia wychowawczego na własne dziecko;
członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Co należy zrobić, aby obcokrajowiec uprawniony do świadczenia wychowawczego je otrzymał?
Prawo do świadczenia wychowawczego jest przyznane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca każdego roku do 31 maja następnego roku kalendarzowego. Z uwagi na to cudzoziemcy uprawnieni do świadczenia muszą składać wnioski na kolejne okresy rozliczeniowe.
Wnioski o świadczenie wychowawcze mogą być składane wyłącznie drogą elektroniczną poprzez:
platformę PUE ZUS,
portal Emp@tia,
bankowość elektroniczną.
Tak jak w przypadku obywateli polskich, w przypadku cudzoziemców obowiązują te same zasady wypłaty świadczenia za niepełny miesiąc w przypadku urodzenia dziecka albo ukończenia przez dziecko 18. roku życia za niepełny miesiąc. Wypłacając świadczenie wychowawcze za niepełny miesiąc, jego kwotę ustala się, dzieląc jego kwotę przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Przy czym otrzymaną kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 gr w górę.
Podsumowanie
Podsumowując świadczenie wychowawcze 500+, a od stycznia 2024 roku 800+ przysługuje cudzoziemcom spełniającym określone wymogi. W razie wątpliwości warto skontaktować się z właściwą placówką ZUS- u lub skorzystać z infolinii. Zasady wypłaty świadczenia dla cudzoziemców są tożsame z tymi, jakie obowiązują obywateli polskich.
