Alimenty a świadczenie wychowawcze 500+

Alimenty, a w zasadzie obowiązek alimentacyjny, to zagadnienie prawne, które może dotyczyć każdego z nas. W związku z jego powszechnością powstało wiele mitów, które należy wyjaśnić. Przede wszystkim wątpliwość budzi pytanie, czy świadczenie wychowawcze 500+ ma wpływ na wysokość alimentów. W tym artykule zostaną one rozwiane.

Czym jest obowiązek alimentacyjny?

Tytułem wstępu należy wskazać, że obowiązek alimentacyjny obciąża każdego z rodziców. Nie jest niezależny od władzy rodzicielskiej, dlatego też sam fakt jej pozbawienia lub ograniczenia w żaden sposób na niego nie wpływa. Najprościej rzecz ujmując, oznacza to, że rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej bądź władza rodzicielska została mu ograniczona, musi nadal płacić alimenty na dziecko.

Obowiązek alimentacyjny przede wszystkim sprowadza się do ponoszenia przez każdego z  rodziców dziecka kosztów jego usprawiedliwionych potrzeb.

Zakres obowiązku alimentacyjnego

Zgodnie z pozostającą nadal aktualną uchwałą Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 roku, III CZP 91/86: „Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Nie jest możliwe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako przejaw zbytku lub z innych przyczyn nie powinny być uwzględnione. [...] Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokajane, wyznacza treść art. 96 k.r.o., według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie – odpowiednio do jego uzdolnień – do pracy dla dobra społeczeństwa”.

Obowiązek alimentacyjny najczęściej przybiera formę pieniężną, ale może też być realizowany w naturze bądź też innych formach, np. niepieniężnych, poprzez osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka.

Co ma wpływ na wysokość alimentów?

Przy ustalaniu wysokości obowiązku alimentacyjnego powinny być uwzględniane z jednej strony usprawiedliwione potrzeby małoletniego, zaś z drugiej trzeba brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, czyli rodzica.

Należy jednak pamiętać, że każde dziecko zawsze musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji, a mianowicie: wyżywienie, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz środki na ochronę jego osoby i majątku.

Przy tym z całą stanowczością trzeba wskazać, że nie jest regułą, iż wysokość obowiązku alimentacyjnego każdego z rodziców dziecka wynosić będzie tyle samo. Rodzic, który głównie opiekuje się dzieckiem, realizuje swój obowiązek alimentacyjny właśnie poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka, dlatego też powinien ponosić mniejszy ciężar finansowy związany z jego utrzymaniem.

Drugim istotnym kryterium mającym wpływ na wysokość alimentów są możliwości zarobkowe i majątkowe każdego z rodziców. Sąd, orzekając o wysokości obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, musi uwzględnić możliwości zarobkowe rodzica, czyli kwoty, jakie zarabiałby, gdyby owe możliwości wykorzystywał w pełni. Są one determinowane wiekiem rodzica zobowiązanego do alimentacji, jego stanem zdrowia, przygotowaniem zawodowym, wykształceniem, ale także możliwością zdobycia pracy w regionie, w którym mieszka, i wieloma innymi czynnikami. W tym należy mieć także na uwadzę zasadę równej stopy życiowej, czyli prawa dziecka do życia na poziomie i standardzie co najmniej takim jak jego rodzice i to zarówno wtedy, gdy rodzice żyją z dzieckiem wspólnie, jak i wtedy, gdy rodzice żyją z dzieckiem oddzielnie.

Przykład 1.

Sąd ustalił, że miesięczne wydatki na dziecko wynoszą 2500 zł. Matka dziecka pracuje na umowę o pracę i otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2000 zł netto, zaś ojciec dziecka z sukcesem prowadzi działalność gospodarczą i jego miesięczne dochody wynoszą 12 000 zł. Matka jest pierwszoplanowym opiekunem, zaś ojciec widuje dziecko sporadycznie, gdyż skupiony jest na rozwijaniu swojego biznesu. Sąd ustalił wysokość alimentów na kwotę 2000 zł. W takim wypadku nie mógł określić obowiązku alimentacyjnego na poziomie 1250 zł, czyli niejako połowy wydatków, ze względu na wskazywane kryteria i zasadę równej stopy życiowej rodziców i dzieci.

Czy świadczenie wychowawcze 500+ jest uwzględnianie przy ustalaniu alimentów?

Jeśli rodzice dziecka, którzy żyją w rozłączeniu, nie potrafią porozumieć się do co zakresu obowiązku alimentacyjnego, najczęściej kończy się to w ten sposób, że rodzic, z którym dziecko stale zamieszkuje, występuje do sądu o ustalenie wysokości alimentów. Wtedy też rodzic, który jest pozwany, zaczyna bronić się tym, że drugi z rodziców otrzymuje przecież świadczenie wychowawcze na dziecko, tzw. 500+. Podobna sytuacja pojawia się, gdy jeden z rodziców chce obniżyć wysokość alimentów i na swoją korzyść również wskazuje fakt otrzymywania świadczenia wychowawczego 500+ przez drugiego z rodziców. Wtedy pojawia się pytanie, czy 500+ ma wpływ na zakres obowiązku alimentacyjnego?

Na pytanie postawione w ten sposób należy odpowiedzieć przecząco, gdyż fakt otrzymywania świadczenia wychowawczego 500+ nie wpływa na obowiązek alimentacyjny żadnego z rodziców.

Ustawa z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprowadziła dla rodziców oraz opiekunowów dzieci do 18. roku życia świadczenie wychowawcze potocznie określane „świadczeniem 500+”. Aktualnie jego wysokość to nadal kwota 500 zł na każde dziecko w rodzinie.

Wspomnieć należy, że na wysokość alimentów nie będą mieć też wpływu inne świadczenia pomocowe, takie jak:

• świadczenia z pomocy społecznej;
• świadczenia z funduszu alimentacyjnego;
• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego;
• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne;
• zapomoga z tytułu urodzenia dziecka wypłacana przez gminę na podstawie uchwały, tzw. becikowe gminne;
• świadczenia na rzecz rodziny wypłacane przez gminy dla osób zamieszkałych na terenie jej działania;
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, tzw. becikowe;
• świadczenie rodzicielskie;
• świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
• rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w Ustawie z dnia 31 stycznia 2019 roku o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Jednocześnie wskazać należy, że celem udzielenia świadczenia wychowawczego jest jednak częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Środki te rodzice powinni wydatkować na polepszenie sytuacji życiowej dzieci. Świadczenie to ma na celu przede wszystkim podniesienie poziomu życia dzieci ponad to, co zapewniają im rodzice i winno być spożytkowane w całości na potrzeby dzieci. Dlatego też sądy często powołują się na tę okoliczność w wydawanych rozstrzygnięciach, ale robią to przy czynieniu ustaleń faktycznych. Wynika to z faktu, że nie sposób uznać, iż środki te niejako nie istnieją, kiedy w rzeczywistości stanowią stały, comiesięczny dochód rodziny, przez co sąd jest zobowiązany uwzględnić je w czynionych ustaleniach faktycznych. W ostatecznym rozrachunku nie mają one jednak wpływu na alimenty.

Świadczenia socjalne na dzieci w innych państwach członkowskich a alimenty

Wskazać należy, że w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej oraz migracją obywateli zdarzają się sytuacje, kiedy rodzic mieszka i pracuje poza granicami Polski. Wówczas pojawia się pytania, czy świadczenia na dziecko przysługujące mu na podstawie przepisów innych państw członkowskich będą miały wpływ na wysokość obowiązku alimentacyjnego. Wprawdzie przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie odnoszą się wprost do takiej sytuacji, jednak jak wskazuje się w orzecznictwie – świadczenia na dzieci przyznane na podstawie przepisów innych państw członkowskich, mimo że nie zostało to wprost wskazane w przepisach prawa rodzinnego, nie mają wpływu na zakres obowiązku alimentacyjnego.

Przykład 2.

Pan Jan wystąpił o obniżenie alimentów ustalonych wyrokiem sądu w Polsce, powołując się na to, że po ustaleniu alimentów matka jego dziecka wyjechała z synem do Niemiec, gdzie otrzymuje zasiłek Kindergeld, a to ma wpływ na obniżenie wysokości alimentów, jakie powinien łożyć na dziecko. Sąd oddalił jego powództwo, powołując się na to świadczenie, które nie wpływa na zakres obowiązku alimentacyjnego i nie powinno być podstawą do żądania obniżenia alimentów na dziecko. Dzieje się tak, gdyż na każdym z rodziców spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec małoletniego dziecka, zaś uwzględnianie świadczeń otrzymywanych na podstawie przepisów prawa polskiego czy innych państw członkowskich i obniżanie go w istocie prowadziłoby do przerzucenia zadania utrzymania dziecka na państwo. Takie rozstrzygnięcie sądu uznać należy za prawidłowe.

Podsumowując, wskazać należy, że wszelkiego rodzaju świadczenia socjalne nie mają wpływu na wysokość alimentów. W postępowaniach dotyczących ustalenia alimentów, ich obniżenia bądź podwyższenia powoływanie się na ten fakt pozostanie bez znaczenia.

Istotne z punktu widzenia alimentów są następujące kryteria:

• wykorzystanie w pełni możliwości zarobkowych;
• stan zdrowia;
• wykształcenie zobowiązanego do alimentów;
• doświadczenie zawodowe zobowiązanego do alimentów;
• usprawiedliwione potrzeby dziecka;
• stopa życiowa rodzica i dziecka.