Alimenty a podatek - najważniejsze informacje

Choć wydawać by się mogło, że o alimentach wiadomo już wszystko, zawsze znajdzie się jakieś zagadnienie, które może budzić wątpliwość. Jednym z nich jest odpowiedź na pytanie, czy alimenty należy opodatkować, oraz czy wiążą się z nimi jakieś inne obowiązki lub uprawnienia podatkowe? Niniejszy artykuł pozwoli wyjaśnić, jak alimenty są kwalifikowane z punktu widzenia prawa podatkowego.

Obowiązek alimentacyjny

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych, obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 133 § 1 kro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rozmiar świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, przy czym wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W przypadku gdy świadczenie alimentacyjne jednego ze zobowiązanych polega na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego, świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów jego utrzymania lub wychowania.

Zgodnie z art. 60 § 1 kro uprawnionym do alimentów jest małżonek, który nie był uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i pozostaje w niedostatku. Art. 60 § 2 kro stanowi zaś drugą z podstaw dochodzenia alimentów od małżonka w wypadku orzeczenia rozwodu. W tej sytuacji alimenty otrzyma małżonek niewinny rozkładowi pożycia małżeńskiego, jeżeli orzeczenie rozwodu pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Alimenty w tym wypadku należą się od małżonka, który został obciążony winą za rozkład pożycia.

Opodatkowanie osób fizycznych podatkiem dochodowym

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych oraz daninę solidarnościową. Na jej podstawie osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.

Osobą mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP jest osoba fizyczna, która posiada na tym terytorium centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na nim dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Osoba fizyczna, która nie ma na terytorium RP miejsca zamieszkania, podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium RP (ograniczony obowiązek podatkowy).

Jeśli chodzi o opodatkowanie osób fizycznych, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody poza określonymi wyjątkami.

W jakim zakresie alimenty są wolne od podatku?

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera szereg wyłączeń spod opodatkowania. Wśród nich znajduje się wyłączenie spod podatku alimentów.

Przykład 1. 

Czy 23-letnia pani Anna, która jest studentką i otrzymuje alimenty od ojca na swoją rzecz w wysokości 2000 zł miesięcznie, a od matki w wysokości 1500 zł miesięcznie, tj. łącznie 3500 zł miesięcznie, musi opodatkować je w świetle obowiązujących przepisów prawa? Z uwagi na to, że pani Anna nie ukończyła jeszcze 25. roku życia, jej świadczenia alimentacyjne nie będą podlegać opodatkowaniu.

Przykład 2. 

Czy 26-letni pan Adam, który jest doktorantem i otrzymuje alimenty od ojca na swoją rzecz w wysokości 4000 zł miesięcznie i nie ma żadnych innych dochodów, musi opodatkować je w świetle obowiązujących przepisów prawa? Z uwagi na to, że pan Adam ukończył 25. rok życia, jego świadczenia będą podlegać opodatkowaniu. Musi on wskazać w deklaracji PIT kwotę 3300 zł pomnożoną przez liczbę miesięcy, przez które pobierał alimenty. Jeśli pobierał je przez cały rok, będzie to kwota 39600 zł, z czego kwota wolna to w tym przypadku 30000 zł, zatem opodatkowaniu podlegać będzie kwota 9600 zł, którą należy opodatkować podatkiem w wysokości 12%.

Przykład 3. 

Czy pani Krystyna, która jest rozwódką i otrzymuje alimenty od byłego małżonka w wysokości 600 zł miesięcznie, będzie musiała opodatkować je w świetle obowiązujących przepisów prawa? Z uwagi na to, że świadczenia alimentacyjne pani Krystyny nie przekraczają kwoty wolnej przewidzianej dla alimentów, w jej przypadku w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nie będzie ono podlegało opodatkowaniu.

Kwota wolna a alimenty

Świadczenie alimentacyjne przekraczające kwotę 700 zł miesięcznie nie zawsze będzie podlegało opodatkowaniu. Aktualnie obowiązująca kwota wolna od podatku, która wynosi 30 000 zł, oznacza, że realnie zwolnieniu z opodatkowania podlega świadczenie alimentacyjne równe 3200 zł, będące sumą kwoty wolnej przewidzianej dla alimentów w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych i miesięcznej kwoty wolnej od podatku wynoszącej 2500 zł.

Przykład 4. 

Czy pani Krystyna, która jest rozwódką i otrzymuje alimenty od byłego małżonka w wysokości 2500 zł miesięcznie, będzie musiała opodatkować je w świetle obowiązujących przepisów prawa, jeżeli nie otrzymuje dochodów z innych źródeł? Z uwagi na to, że świadczenia alimentacyjne pani Krystyny nie przekraczają łącznej kwoty wolnej, w jej przypadku nie będą one podlegały opodatkowaniu. 

Alimenty, które przekraczają ustawowo zwolnioną kwotę 700 zł wynikającą z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy wykazać w deklaracji rocznej PIT jako przychody z innych źródeł.

Przykład 5.

Czy pani Krystyna, która jest rozwódką i otrzymuje alimenty od byłego małżonka w wysokości 2500 zł miesięcznie, będzie musiała opodatkować je w świetle obowiązujących przepisów prawa, gdy dodatkowo każdego miesiąca z tytułu umowy o pracę otrzymuje kwotę 4000 zł netto? W tym przypadku w zakresie kwoty 700 zł alimenty korzystają ze zwolnienia podatkowego jako kwota wolna od podatku na podstawie ustawy o PIT. Zatem opodatkowaniu podlegać będzie kwota 1800 zł, którą pani Krystyna musi wykazać w zeznaniu rocznym PIT jako przychód z innych źródeł wraz z dochodami osiąganymi w roku podatkowym z tytułu zatrudnienia.

Opodatkowanie alimentów

Podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych jest osoba, która osiąga przychody. W przypadku alimentów podatnikiem będzie osoba, która je otrzymuje i nie jest zwolniona z podatku od nich.

I próg podatkowy obowiązuje od kwoty 30 000 zł do kwoty 120 000 zł.

II próg podatkowy obowiązuje powyżej kwoty 120 000 zł.

W przypadku I progu podatkowego stawka podatku w 2023 roku wynosi 12%, a w przypadku II progu podatkowego stawka wynosi 32%.

Alimenty a możliwość odliczeń od podatku lub dochodu

Osoba zobowiązana do przekazywania na rzecz uprawnionego alimentów nie uwzględnia tego faktu w swojej rocznej deklaracji podatkowej. Fakt przekazywania alimentów, nawet na podstawie ugody czy wyroku sądowego, nie stanowi podstawy do żadnej dodatkowej ulgi od podatku. 

Przykład 6. 

Czy pan Tomasz, który w 2023 roku zapłacił łącznie alimenty na kwotę 24 000 zł, może ten fakt odliczyć w zeznaniu podatkowym za 2023 rok, jeżeli usłyszał od znajomego informację o uldze na dzieci i uznał, że dotyczy ona właśnie alimentów? Pan Tomasz nie może odliczać zapłaconych alimentów, ponieważ nie przewidują tego przepisy. Ulga na dzieci to inny rodzaj ulgi, która nie ma żadnego związku z alimentami, a wyłącznie z posiadaniem władzy rodzicielskiej oraz faktycznym sprawowaniem opieki.

Opodatkowanie odsetek od alimentów

Zdarza się, że dłużnicy alimentacyjni uiszczają świadczenia z opóźnieniem, wówczas wierzyciel alimentacyjny ma prawo do odsetek. Zgodnie z prawem odsetki od świadczeń alimentacyjnych korzystają ze zwolnienia od opodatkowania na tych samych zasadach co same świadczenia. 

Przykład 7. 

Czy pani Krystyna, która jest rozwódką i otrzymuje alimenty od byłego małżonka w wysokości 5000 zł miesięcznie, a w ostatnim miesiącu otrzymała je z opóźnieniem, będzie musiała opodatkować odsetki od alimentów w świetle obowiązujących przepisów prawa? Odsetki od kwoty 700 zł nie będą opodatkowane w tym przypadku. Opodatkowaniu podlegać będą odsetki od kwoty 4300 zł.

Podsumowanie

Alimenty i odsetki na małoletnie dzieci, dzieci do 25. roku życia i na rzecz dzieci bez względu na wiek, które otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, nie są w ogóle opodatkowane. W innych przypadkach opodatkowaniu podlegają alimenty powyżej kwoty 700 zł i odsetki od kwoty alimentów powyżej 700 zł, jeżeli ustalono je ugodą lub wyrokiem sądu. Jeśli osoba, której przysługują alimenty, nie ma innych dochodów, znaczna część alimentów będzie korzystała ze zwolnienia z opodatkowania jako kwota wolna od podatku, która musi jednak zostać wykazana w deklaracji podatkowej.