Jak egzekwować kontakty z dzieckiem?
Utrzymywanie kontaktów z dzieckiem przez każdego z rodziców jest ważnym elementem rozwoju małoletniego. Niestety praktyka pokazuje, że nie zawsze można je realizować, zwłaszcza gdy doszło do rozwodu, a jeden z rodziców utrudnia takie spotkania. Co zrobić w takiej sytuacji i jak wyegzekwować kontakty z dzieckiem?
Kontakty z dzieckiem
Zacznijmy od tego, że prawo do utrzymywania kontaktów z własnym dzieckiem jest niezależne od posiadanej władzy rodzicielskiej. Te dwa aspekty są od siebie niezależne i rodzic, który posiada ograniczoną władzę nad potomstwem lub nie ma jej wcale, nie musi być pozbawiony prawa do kontaktów z dziećmi. W sytuacji gdy mamy do czynienia z rozwiedzionymi rodzicami dziecka i gdy jeden z nich nie posiada pełnej władzy rodzicielskiej, lecz mimo tego nie zostało mu odebrane prawo do kontaktów z małoletnim, drugi rodzic nie może powoływać się na ten fakt i zakazywać takich kontaktów.
Przykład 1.
Iwona i Maciej rozwiedli się 3 lata temu i mają dwójkę małoletnich dzieci. Sąd orzekł, iż Maciej będzie miał ograniczoną władzę rodzicielską, jednak pozwolił mu na utrzymywanie nieograniczonych kontaktów z dziećmi. Iwona uważa, że ograniczenie władzy rodzicielskiej byłego męża uzasadnia ograniczenie jego kontaktów z dziećmi – samodzielnie zadecydowała o tym, aby Maciej widywał się z synem i córką tylko 2 razy w miesiącu i to w jej obecności. W tym przypadku prawo Macieja do utrzymywania kontaktów z dziećmi zostało bezprawnie ograniczone, ponieważ nie wynika z rozstrzygnięcia sądu, lecz z samowolnej decyzji Iwony. Maciej ma prawo kwestionować decyzję byłej żony i żądać widzenia z dziećmi w każdej sytuacji bez jakiegokolwiek nadzoru.
Zgodnie z treścią art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Wyrok WSA w Olsztynie z 15 maja 2019 roku (sygn. akt I SA/Ol 59/19)
W myśl art. 113 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kontakty należy rozumieć jako osobistą styczność z dzieckiem, polegającą przede wszystkim na wspólnym spędzaniu czasu rodzica z dzieckiem zarówno w miejscu stałego pobytu dziecka, jak i poza tym miejscem. Widywanie się z dzieckiem i wspólne z nim przebywanie stanowi najważniejszy przejaw kontaktów z dzieckiem, którego charakterystyczną i nieodłączną cechą jest istnienie bezpośredniej, fizycznej styczności z dzieckiem oraz możliwość nawiązania z nim kontaktu emocjonalnego umożliwiającego przekazanie treści i postaw emocjonalnych. Kontakty z dzieckiem oznaczają także utrzymywanie z dzieckiem komunikacji w każdej formie, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej ułatwiających porozumiewanie się na odległość. Prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest prawem osobistym rodziców i przez to niezależnym od władzy rodzicielskiej. Osobista styczność rodziców z dziećmi jest zasadą, która podlega ograniczeniom (art. 1132 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) albo wyłączeniu (art. 1133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) jedynie z uwagi na dobro dziecka.
Egzekucja kontaktów z dzieckiem
Jeśli sąd nie ograniczył prawa do kontaktów z dzieckiem lub nie pozbawił takiego prawa danego rodzica, to drugi nie może samodzielnie utrudniać utrzymywania relacji z potomstwem byłemu lub obecnemu małżonkowi. Innymi słowy kwestia ustalenia zasad wykonywania kontaktów z dziećmi należy wyłącznie do sądu, nie zaś do któregokolwiek z rodziców.
Jeśli ustalone w orzeczeniu sądowym zasady wykonywania kontaktów z dzieckiem nie są przestrzegane, to wówczas rodzic, którego prawo zostało naruszone, może domagać się naprawienia tej sytuacji. W pierwszej kolejności powinien on porozmawiać z rodzicem utrudniającym wykonywanie kontaktów z dzieckiem, ewentualnie wystosować do niego oficjalne pismo, w którym zażąda respektowania prawa do utrzymywania relacji z synem lub córką. Jeśli takie działania okażą się nieskuteczne, rodzicowi przysługuje prawo do egzekucji omawianych kontaktów.
Zgodnie z treścią art. 59815 Kodeksu postępowania cywilnego jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi jej nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.
Mając na uwadze powyższe, rodzic, którego kontakty z dzieckiem są utrudniane lub całkowicie uniemożliwiane, powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej. Takie pismo musi być skierowane do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, którego postępowanie dotyczy, a w braku miejsca zamieszkania – sądu miejsca pobytu dziecka. Uprawnionymi do złożenia wniosku są:
osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem,
osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje.
Każda z ww. osób może być uczestnikiem postępowania. Co ważne, może być nim również osoba, której zakazano kontaktu z dzieckiem. Wniosek podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 100 zł, zaś postępowanie jest prowadzone w trybie nieprocesowym.
Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wyda rozstrzygnięcie, które będzie miało na celu umożliwienie wykonywania prawa do kontaktów z dzieckiem każdemu z rodziców. Jeśli w dalszym ciągu kontakty z dzieckiem będą utrudniane lub uniemożliwiane, wówczas rodzic przeszkadzający zostanie obciążony oznaczoną karą finansową. Wysokość takiej kary jest uzależniona od okoliczności danej sprawy oraz możliwości zarobkowych rodzica utrudniającego kontakty z dzieckiem – im wyższe będą jego zarobki, tym wyższa będzie kara nałożona przez sąd.
W przypadku ciągłego utrudniania kontaktów rodzica z dzieckiem, wbrew wydanemu orzeczeniu, drugi rodzic może złożyć wniosek o ukaranie – pismo składa się do tego samego sądu, który wydał wcześniej orzeczenie w przedmiocie zagrożenia nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej. W ramach nowego postępowania sąd ustala liczbę naruszeń w zakresie realizacji kontaktów (tj. ile razy odmówiono lub utrudniono kontaktu z dzieckiem uprawnionemu rodzicowi) i nakazuje zapłatę określonej kwoty stanowiącej iloczyn naruszeń i kwoty wskazanej w postanowieniu o zagrożeniu ukaraniem.
Przykład 2.
Przeciwko Robertowi zostało wydane orzeczenie w przedmiocie zagrożenia nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej – mężczyzna utrudniał swojej byłej żonie kontakty z synem, który pozostaje pod stałą pieczą ojca. Sąd ustalił wysokość kary na kwotę 850 zł. Robert 5-krotnie uniemożliwił byłej żonie realizację kontaktów z synem, w związku z czym kobieta złożyła do sądu wniosek o ukaranie Roberta. Sąd po przeprowadzeniu stosownego postępowania stwierdził, że w rzeczywistości doszło do 3-krotnej nieuzasadnionej odmowy wykonania kontaktów z dzieckiem (dwie odmowy były uzasadnione, ponieważ w dniu planowanego spotkania z dzieckiem jego matka była pijana). W przedmiotowej sprawie Robert został obciążony kwotą 2250 zł na rzecz byłej żony.
Egzekucja komornicza kontaktów z dzieckiem
Jeśli nałożona przez sąd kara finansowa nie zostanie uiszczona przez rodzica naruszającego prawo drugiego rodzica do kontaktów z dzieckiem, sprawa może trafić do komornika. W tym celu uprawniony do kontaktów oraz konkretnej kwoty pieniężnej musi złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko drugiemu rodzicowi (zobowiązanemu do zapłaty).
Komornik dokonuje zajęcia majątku rodzica utrudniającego kontakty, przy czym powiększa zajętą kwotę o koszty wszczętej egzekucji oraz odsetki od zaległej płatności. Taka egzekucja nie pozwala jednak na przymuszenie rodzica do tego, aby umożliwiał on wykonywanie kontaktów z dzieckiem drugiemu rodzicowi. Innymi słowy komornik nie będzie uczestniczył w takich kontaktach i nie zmusi opornego rodzica do tego, aby pozwolił on na spotkania z dzieckiem.
Jeśli pomimo kar finansowych rodzic sprawujący pieczę w dalszym ciągu utrudnia lub uniemożliwia utrzymywanie kontaktów z dzieckiem, jedynym rozwiązaniem w tej sprawie będzie złożenie wniosku o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej rodzica, który sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem. Po przeprowadzeniu odpowiedniej rozprawy sąd może ustalić, że małoletni będzie wychowywał się z drugim rodzicem, tj. tym, który do tej pory miał utrudniane spotykanie się z synem lub córką.
Podsumowanie
Egzekucja kontaktów z dzieckiem polega na złożeniu do sądu rejonowego wniosku o zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej rodzicowi, który uniemożliwia lub utrudnia takie kontakty. Jeśli wydane orzeczenie będzie nadal nieskuteczne, rodzic, którego prawo do kontaktów jest naruszane, może złożyć wniosek o ukaranie karą finansową, a następnie wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej. Gdy takie działania również będą nieskuteczne, pozostaje już tylko złożenie wniosku o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej rodzica utrudniającego utrzymywanie kontaktów z dzieckiem.
