Jak odbywa się rozwiązanie umowy za porozumieniem stron?

W ciągu swojego życia zmieniamy pracę kilka lub kilkanaście razy. Rozstanie się z pracodawcą może przebiegać na różnych warunkach i zasadach. Jedną z opcji jest rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Warto przeanalizować warunki takiej sytuacji pod względem prawnych, 

Dobrowolność stosunku pracy wyraża się również w prawie do jego zakończenia, z taką inicjatywą może wystąpić zarówno pracownik jak i pracodawca. Umowa o prace ulega rozwiązaniu:

1. na mocy porozumienia stron,
2. za wypowiedzeniem (przez każdą ze stron z zachowaniem odpowiednich okresów wypowiedzenia),
3. bez wypowiedzenia,
4. z upływem czasu, na który umowa o pracę była zawarta.

Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, regulowane jest przez art. 30 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy. Do zawarcia porozumienia w sprawie rozwiązania stosunku pracy dochodzi w trybie ofertowym na podstawie art. 66 Kodeksu Cywilnego w związku z art. 300 k.p, polegającym na wymianie przez strony zgodnych oświadczeń woli.

W przeciwieństwie do innych czynności prawnych rozwiązujących stosunek pracy, porozumienie stron może być dokonane w dowolnej formie, choć oczywiście zachowanie formy pisemnej ma istotne walory dowodowe. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by strony zgodną wolę rozwiązania stosunku pracy wyraziły ustnie, a nawet w sposób dorozumiany, o ile wola zawarcia umowy określonej treści została wcześniej ujawniona w sposób dostateczny. 

Dopiero oświadczenie o przyjęciu oferty prowadzi do rozwiązania umowy. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest formą umowy między pracodawcą a pracownikiem, w której strony uzgadniają wszystkie okoliczności i roszczenia związane z ustaniem stosunku pracy. Swoboda określenia treści tej umowy zostaje ograniczona jedynie bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa.

Rozwiązanie umowy o pracę w formie porozumienia stron, dopuszcza ustanie stosunku zatrudnienia na każdym jego etapie, bez konieczności zachowywania okresów wypowiedzenia, wypłaty odprawy, zgodnie z zasadą swobody umów i wolą stron. Dopuszczalne jest zawarcie porozumienia powodującego rozwiązanie umowy w chwili jego podpisania, a także z datą późniejszą. Termin ustalony przez strony może być odleglejszy od ustawowych okresów wypowiedzenia, które powinny być dochowane w przypadku jednostronnego rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. 

W trybie porozumienia stron możliwe jest rozwiązanie stosunku pracy w trakcie urlopu wypoczynkowego bądź innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Jest to bardzo elastyczna forma rozwiązania umowy, dopuszczalna nawet wówczas gdy pracownik objęty jest szczególną ochroną przed wypowiedzeniem. Dotyczy to także rozwiązania umowy o pracę z kobietą w ciąży, o ile tylko miała ona w momencie składania oświadczenia woli świadomość swojego stanu. Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron można zastosować w każdym momencie – nawet gdy pierwotnie jedna ze stron wypowiedziała umowę. Wówczas rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron zastępuje wcześniejsze oświadczenie woli pracownika lub pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę.

Rozwiązanie umowy o pracę na podstawie zgodnej woli stron, wyrażonej w porozumieniu, co do zasady nie powinno oddziaływać na prawa pracownicze w postaci ich ograniczenia czy utraty. Sposób rozwiązania umowy o pracę może mieć jednak daleko idące konsekwencje.  

Odprawa pieniężna

Nie jest obligatoryjne, aby porozumienie o rozwiązaniu umowy zawierało przyczynę ustania stosunku pracy. W pewnych okolicznościach, wskazanie powodów rozwiązania umowy o pracę może być jednak pożądane. Na podstawie art. 2 ustawy z dnia 13 marca 2013 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników do liczby pracowników zwalnianych w trybie ustawy wlicza się pracowników, z którymi rozwiązano umowę za porozumieniem stron w ramach zwolnienia grupowego z inicjatywy pracodawcy, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników. W wyniku takiego rozwiązania umowy o pracę pracownik nabywa prawo do odprawy pieniężnej. Aby pracownik nabył prawo do odprawy z treści porozumienia powinno wynikać, że umowa o pracę zostaje rozwiązana z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Zasiłek dla bezrobotnych

Sposób rozwiązania umowy o pracę ma bezpośredni wpływ na to czy po rozwiązaniu umowy o pracę pracownikowi będzie przysługiwało prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prawo do zasiłku nie przysługuje bezrobotnemu, który w okresie 6 miesięcy przed dokonaniem rejestracji w powiatowym urzędzie pracy rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem umowy. Rozwiązując stosunek pracy przez wypowiedzenie umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, bezrobotny nabędzie prawo do zasiłku dla bezrobotnych dopiero po okresie 90 dni. Analogicznie, jeżeli osoba bezrobotna, w okresie 6 miesięcy przed rejestracją w powiatowym urzędzie pracy, rozwiązała stosunek pracy na mocy porozumienia stron, to również nabędzie prawo do zasiłku dopiero po 90 dniach od rejestracji. Pracownikowi pomimo rozwiązania umowy za wypowiedzeniem lub na mocy porozumienia stron przysługuje prawo do zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli przyczyną rozwiązania umowy była:

• zmiana miejsca zamieszkania pracownika;
• złożenie oświadczenia o rozwiązaniu umowy w trybie art. 55 § 11 kodeksu pracy – bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracodawcy;
• upadłość, likwidacja pracodawcy lub zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

Okoliczności te powinny jednak wynikać z treści porozumienia. 

Tryb rozwiązania umowy o prace ma również wpływ na możliwość zastosowania innych instrumentów rynku pracy w ramach funkcjonowaniu powiatowych urzędów pracy, niewątpliwie na uprzywilejowanej sytuacji są pracownicy z którymi to pracodawca rozwiązał umowę o pracę z zachowaniem okresów wypowiedzenia, albo przynajmniej Ci wobec których to pracodawca wyszedł z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron.

Dni wolne na poszukiwanie pracy

Szczególnym uprawnieniem pracownika, którego stosunek pracy ulega rozwiązaniu jest prawo do dni wolnych na poszukiwanie pracy, które przysługują w czasie co najmniej dwutygodniowego okresu wypowiedzenia. Wymiar zwolnienia wynosi:

• 2 dni robocze - w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia;
• 3 dni robocze - w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia, także w przypadku jego skrócenia.  

Dni wolnych nie otrzyma pracownik, który:

• dokonał rozwiązania z własnej inicjatywy z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
• rozwiązał umowę o pracę na podstawie porozumienia stron, chyba że prawo do dni wolnych przyznano pracownikowi w porozumieniu,
• otrzymał lub złożył oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia,
• którego umowa o pracę uległa rozwiązaniu z upływem czasu, na jaki była zawarta.

Związki zawodowe a porozumienie stron

Pracodawca zamierzający rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę zawarta na czas nieokreślony zobowiązany jest przeprowadzić konsultacje z organizacją związkową reprezentującą tego pracownika, a w treści wypowiedzenia wskazać przyczynę wypowiedzenia umowy. Jeżeli do rozwiązania umowy dochodzi w trybie porozumienia stron, obowiązki te nie występują. W konsekwencji rozwiązanie umowy na podstawie zgodnych oświadczeń woli oceniane jest bardzo korzystnie z punktu widzenia pracodawcy. Pracownik powinien być świadomy, że tryb rozwiązania umowy o prace zostanie ujawniony na jego świadectwie pracy. 

Odwołanie od rozwiązania umowy na podstawie porozumienia stron 

Od rozwiązania umowy o pracę w trybie porozumienia stron pracownikowi nie przysługuje prawo do odwołania do sądu pracy, tak jak ma to miejsce w przypadku rozwiązania umowy z inicjatywy pracodawcy za wypowiedzeniem oraz bez zachowania okresu wypowiedzenia. Tym bardziej w takim wypadku pracownik nie może domagać się przywrócenia do pracy oraz uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. Przepisy kodeksu pracy nie przewidują możliwości zakwestionowania przez pracownika rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron. 

Uchylenie się od skutków prawnych swego oświadczenia woli jest więc dopuszczalne tylko w wypadku, gdyby pracownik wykazał, że jest ono dotknięte wadą oświadczenia woli. Pracownik podpisujący porozumienie pod wpływem błędu lub groźby może uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, składając pracodawcy stosowne oświadczenie w formie pisemnej. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2014 r. sygn. II PK 269/13, aby można było powołać się na błąd w zakresie podpisania porozumienia konieczne jest:

1. pozostawanie w błędzie co do okoliczności faktycznych,
2. złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia oraz oświadczenia o gotowości do podjęcia pracy w terminie 7 dni od dnia wykrycia błędu,
3. zachowanie 7 dniowego terminu na wniesienie odwołania w przypadku niedopuszczenia do pracy 

Procedurę tę należy również stosować w odniesieniu do oświadczenia woli składanych pod wpływem groźby. W sytuacji, gdy między stronami jest sporne, czy doszło do faktycznego zakończenia stosunku pracy zgodą obydwu stron, konieczne jest wystąpienie z roszczeniem o ustalenie istnienia stosunku pracy. 

Rozwiązanie umowy w trybie porozumienia stron może być także pożądane przez pracownika, który bez zachowania okresu wypowiedzenia, może zmienić pracę z dnia na dzień. Jeżeli jednak do rozwiązania umowy dochodzi z przyczyn leżących po stronie pracodawcy w interesie pracownika jest wskazanie w porozumienia motywów rozwiązania umowy o pracę. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1162 t.j.).
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2020 poz. 1740 t.j.).
• Ustawa z dnia 13 marca 2013 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2018 r. poz.1969 t.j.).
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621 t.j.).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.