Kontakty z dzieckiem – komu przysługują, kto może je uregulować?

Artykuł skierowany jest do wszystkich rodziców lub osób, które nimi zostaną, zwłaszcza gdy żyją w rozłączeniu. Wskazane zostanie, czym są kontakty z dzieckiem i komu one przysługują, kto może dochodzić swojego prawa do nich. Zostanie też przekazane, jak je uregulować, co powinno się znaleźć w ustaleniach w zakresie kontaktów oraz na co w szczególności zwrócić uwagę.

Co to są kontakty z dzieckiem?

Kontakty z dzieckiem to niezależne od władzy rodzicielskiej prawo i obowiązek, który polega na utrzymaniu kontaktów z dzieckiem.

Obejmują one w szczególności:

• spotkania z dzieckiem;
• zabieranie dziecka poza miejsce stałego pobytu;
• bezpośrednie porozumiewanie się z dzieckiem;
• utrzymywanie korespondencji;
• porozumiewanie się z dzieckiem za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej – za pośrednictwem rozmów telefonicznych, wiadomości tekstowych, komunikatorów, na przykład Skype, Messenger, e-mail, Zoom.

Przykład 1.

Dziecko mieszka z ojcem w Lublinie, natomiast matka – w Krakowie, około 4 godziny podróży. Nie można zatem ustalić, że kontakty będą się odbywać co tydzień, gdyż może to być dla dziecka uciążliwe, męczące, a także powodować dekoncentrację w szkole z uwagi na fakt pozostawania w ciągu weekendu łącznie 8 godzin w podróży.

Kto ma prawo do kontaktów z dzieckiem?

Prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem ma:

• rodzic;
• rodzeństwo dziecka;
• babcia i dziadek;
• powinowaty w linii prostej;
• inna osoba, jeśli sprawowała pieczę nad dzieckiem przez dłuższy czas.

Jest to zamknięty katalog osób, które mogą się starać o uregulowanie ich kontaktu z małoletnim dzieckiem.

Każdorazowo należy ocenić słuszność orzekania o kontaktach dziecka z dziadkami lub innymi wymienionymi powyżej osobami, w sytuacji głębokiego konfliktu z rodzicami sprawującymi na co dzień pieczę nad małoletnim. Priorytet należy bowiem przyznać codziennej pieczy rodzicielskiej, eskalacja konfliktu z dziadkami lub innymi podmiotami będzie bowiem sprzeczna z dobrem dziecka.

Sąd orzekający w sprawie kontaktów dziecka z dziadkami powinien uwzględnić okoliczność, kiedy odsunięcie wnuka ma stanowić sankcję wymierzoną przez rodzica. W takim przypadku nieustalenie tych kontaktów może być ze szkodą dla dziecka.

Jak uregulować kontakty z dzieckiem?

Aby uregulować kontakty z dzieckiem lub dziećmi, osoba upoważniona musi wykazać w pierwszej kolejności, że znajduje się w kręgu osób, które mogą złożyć wniosek – poprzez załączenie odpisu skróconego aktów urodzeń, które potwierdzą pochodzenie i pokrewieństwo.

Wniosek składany jest do sądu opiekuńczego – jest nim sąd rejonowy właściwy dla obowiązanego lub uprawnionego – wybór należy do osoby, która składa wniosek.

Przykład 2.

Dziecko mieszka z ojcem w Lublinie, natomiast matka w Krakowie. To matka chce uregulować swoje kontakty z dzieckiem, w tym celu może skierować wniosek bądź do właściwego sądu w Krakowie, bądź w Lublinie, stosownie do swojego wyboru.

W petitum wniosku – jego osnowie, należy wskazać to, w jaki sposób mają być uregulowane kontakty.

Przede wszystkim wskazać należy:

• w jakie dni i w jakich godzinach będą się odbywać kontakty;
• czy kontakty będą się odbywać w dniach piątek–niedziela, jeśli tak, to kiedy dokładnie i czy będą to spotkania z noclegiem;
• gdzie odbywać się będą kontakty z dzieckiem;
• czy kontakty będą się odbywać w obecności, czy pod nieobecność drugiego z rodziców;
• jak będą odbywać się kontakty w święta: Boże Narodzenie, Wielkanoc, urodziny dziecka, Dzień Matki, Dzień Ojca, Dzień Dziecka;
• jak będą odbywać się kontakty w wakacje, ferie zimowe (często wskazywane jest, że tydzień ferii dziecko spędza u drugiego rodzica, a w przypadku wakacji – 2 tygodnie w lipcu, 2 tygodnie w sierpniu);
• w jaki sposób dziecko będzie odbierane na kontakty i odprowadzane po zakończonym kontakcie;
• w jaki sposób rodzic, u którego przebywa dziecko, ma je przygotować na kontakt;
• określenie sposobu poinformowania o ewentualnej niemożliwości wykonania kontaktu w ustalonym dniu (wiadomość e-mail, wiadomość SMS) i „odrobieniu” kontaktu;
• określenie sposobu kontaktowania się z dzieckiem za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość, dni, godzin.

Prawa i obowiązki obojga rodziców w związku z kontaktami

Rodzic, który występuje z roszczeniem o uregulowanie kontaktów z dzieckiem lub dziećmi, powinien zobowiązać się do tego, że będzie odbierał dziecko o umówionej porze z konkretnego miejsca, a także, że po kontakcie odwiezie je do miejsca pobytu. Można również wskazać, że podczas kontaktu powinien zapewnić dziecku wyżywienie.

Dla właściwej realizacji prawa do kontaktów po stronie dziecka i uprawnionego rodzica niezbędne jest określenie obowiązków drugiego z nich. Należy do nich nie tylko fizyczne przygotowanie małoletniego do kontaktów (np. spakowanie niezbędnej odzieży), lecz także przygotowanie psychiczne, a więc takie, w którego efekcie dziecko będzie gotowe i chętne na spotkanie.

W przypadku kontaktów zdalnych można także zobowiązać rodzica do zapewnienia środków komunikacji elektronicznej czy założenia linii telefonicznej. Ma to zwłaszcza znaczenie w przypadku kontaktów z dziećmi chorymi, niepełnosprawnymi, a również w czasie pandemii, gdy nierzadko osobisty kontakt jest utrudniony lub wręcz niemożliwy.

Szablon wniosku spełniający wymogi formalne

We wniosku należy wskazać jego datę oraz określić strony – wnioskodawcę: imię i nazwisko  z podaniem adresu, numer PESEL, a także uczestnika: małoletniego dziecka oraz jego przedstawiciela ustawowego, czyli drugiego z rodziców.

Wniosek składa się do sądu rodzinnego właściwego albo ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego, albo dziecka. Wybór należy do osoby składającej wniosek, gdyż właściwość miejscowa jest w tym przypadku przemienna. Jest to w zakresie właściwości rzeczowej zawsze sąd rejonowy, wydział rodzinny i nieletnich. Wyjątkiem jest możliwość złożenia wniosku o kontakty przy pozwie o rozwód, który jest wówczas kierowany do sądu okręgowego.

Wniosek podlega opłacie w wysokości 100 zł.

W petitum należy określić żądanie ustalenia kontaktów wnioskodawcy z małoletnim dzieckiem, podać jego imię, nazwisko, datę urodzenia.

W dalszym zakresie wskazuje się, jak sąd ma ustalić kontakty – w jaki sposób i czy w ogóle w ciągu tygodnia, w jaki sposób w weekendy, jak to zrobić w wakacje, ferie, święta. Określić należy sposób odbierania dziecka z miejsca pobytu i przywożenia go tam z powrotem, obowiązki rodzica, u którego dziecko pozostaje w zakresie wydania dziecka i przygotowania go na kontakt.

Wymagane jest także podanie informacji o tym, czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania konfliktu w zakresie kontaktów, a jeżeli nie – dlaczego.

W przypadku konfliktu możliwe jest złożenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych – psychologów, w sprawie relacji dziecka z rodzicami, możliwości jego pozostawania z wnioskodawcą, a także tego, co będzie najwłaściwsze dla dobra dziecka.

Ponadto należy uzasadnić wniosek – wskazać aktualną sytuację rodzinną, powód składania, informację o tym, dlaczego i od kiedy rodzice pozostają w rozłączeniu i dlaczego kontakty muszą być uregulowane sądownie, a nie ugodowo, swobodnie, przez strony.

Pod wnioskiem należy się własnoręcznie podpisać, załączyć dowód uiszczenia opłaty od wniosku oraz dołączyć do sądu odpis wniosku dla strony przeciwnej – przedstawiciela ustawowego dziecka.