Alimenty po ukończeniu szkoły

Świadczenia alimentacyjne wypłacane dla dzieci dotyczą z reguły osób niepełnoletnich. Ukończenie 18. roku życia nie musi jednak oznaczać zakończenia pobierania tego rodzaju świadczeń. Uprawniony może w dalszym ciągu je otrzymywać, o ile jednak będzie kontynuował naukę. Czy alimenty po ukończeniu szkoły nie przyslugują w żadnym wypadku?

Świadczenia alimentacyjne

Alimenty występują powszechnie w formie konkretnej kwoty pieniężnej przekazywanej przez zobowiązanego na rzecz uprawnionego. W ramach tej drugiej grupy znajdziemy przede wszystkim dzieci, choć prawo pozwala, aby omawiane świadczenia były wypłacane także osobom dorosłym. Alimenty mogą występować również jako przyczynianie się do zaspokajania potrzeb życiowych i wychowawczych uprawnionego, stąd też zobowiązany nie zawsze musi być obciążony koniecznością opłacania konkretnej kwoty pieniężnej na rzecz uprawnionego.

Świadczenia alimentacyjne mogą wynikać z umowy pomiędzy stronami lub z orzeczenia właściwego sądu. W tym drugim przypadku pojawiają się najczęściej przy sprawach rozwodowych oraz przy regulacji zakresu władzy rodzicielskiej nad dziećmi. Wysokość raz przyznanych alimentów nie musi być stała, w zależności od zmiany potrzeb uprawnionego, a także od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. W praktyce alimenty mogą być zatem zarówno podwyższane, jak i obniżane. W niektórych sytuacjach prawo do tego typu świadczeń może przestać istnieć. Co do zasady będzie tak, gdy uprawniony jest zdolny do samodzielnego utrzymania się i nie potrzebuje wsparcia ze strony zobowiązanego.

Alimenty a kontynuowanie nauki w szkole

Większość świadczeń alimentacyjnych jest przyznawana dzieciom, które są objęte obowiązkiem nauki do 18. roku życia. W praktyce tak ustalona granica wieku ulega przesunięciu w dwie strony – zdarzają się bowiem przypadki, w których dziecko kończy naukę już po szkole podstawowej, ale także i takie, w których kontynuuje swoją edukację na uczelni wyższej. Te dwa przypadki mają istotny wpływ na kwestię alimentacyjną.

Zgodnie z treścią art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Z powyższego wynika, że alimenty są przyznawane tylko przez ten okres, gdy uprawnione do ich pobierania dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Z taką sytuacją mamy do czynienia co do zasady aż do chwili osiągnięcia pełnoletności przez uprawnionego. Tak naprawdę ustawodawca nie uzależnia obowiązku alimentacyjnego od osiągnięcia żadnego wieku przez dziecko, lecz od tego, czy może ono żyć na własny koszt, tj. czy posiada własne środki finansowe pozwalające mu na przeżycie. Jeśli tak będzie, zobowiązany ma prawo wnioskować o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Przykład 1.

Kamila ma 19 lat i do tej pory otrzymywała alimenty od swojego ojca Piotra, które zostały przyznane jej na mocy wyroku sądowego. Dziewczyna nie zamierza kontynuować nauki, ponieważ pracuje i uzyskuje bardzo wysokie dochody. Piotr wie o całej sytuacji i postanowił, że nie będzie więcej płacił alimentów na rzecz swojej córki – czy może tak zrobić?

Tak, ale pod warunkiem, że wcześniej złoży pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego i uzyska stosowne orzeczenie sądowe.

Przykład 2.

Patryk ma 16 lat i zrezygnował właśnie z nauki w technikum, do którego uczęszczał od 2 lat. Powodem takiej decyzji był spadek ogromnej wartości, który odziedziczył po swoim dziadku. Chłopak postanowił, że zacznie inwestować otrzymane pieniądze tak, aby w przyszłości nie musiał pracować. Do tej pory Patryk otrzymywał świadczenia alimentacyjne od swojej matki Moniki, przy czym były one wypłacane na podstawie ustnej umowy pomiędzy stronami, nie zostało wydane w tym zakresie żadne orzeczenie sądowe. Czy Monika może zaprzestać płacenia alimentów na rzecz Patryka?

Tak, ponieważ chłopak jest w stanie się utrzymać w związku z otrzymanym spadkiem. W tej sytuacji nie ma potrzeby załatwiania żadnych spraw sądowych, ponieważ alimenty nie zostały przyznane żadnym orzeczeniem.

Jeśli uprawniony do alimentacji kontynuuje edukację, to ma on prawo do świadczeń tak długo, jak długo będzie się kształcił, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 26. roku życia. Taka granica wieku wynika nie z przepisów, lecz z utrwalonego orzecznictwa sądowego. Wraz z chwilą ukończenia 26 lat przez uprawnionego traci on prawo do świadczeń alimentacyjnych i to nawet wtedy, gdy nadal nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Przykład 3.

Konrad jest studentem, który w marcu 2025 roku skończy 26 lat. Obecnie studiuje na drugim kierunku studiów, który planowo ma ukończyć w wieku 29 lat. Od 15. roku życia otrzymuje dosyć wysokie świadczenia alimentacyjne od swojego ojca Filipa. Uprawniony do tej pory nie pracował i nie uzyskiwał żadnych dochodów. Czy ojciec Konrada ma obowiązek opłacania alimentów aż do oficjalnego ukończenia studiów przez syna?

Nie, ponieważ może to robić tylko do dnia 26. urodzin Konrada. Od tego czasu nie ma obowiązku opłacania świadczeń alimentacyjnych. Jeśli zostały one zasądzone wyrokiem sądu, konieczne będzie złożenie pozwu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. W tym przypadku przesłanką decydującą o zakończeniu świadczeń będzie wiek uprawnionego, fakt braku możliwości samodzielnego utrzymania się nie będzie miał znaczenia.

Zakończenie szkoły w trakcie roku a prawo do alimentów

Ukończenie szkoły przez uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych może skutkować uchyleniem obowiązku alimentacyjnego. Co jednak, jeśli taka osoba kończy edukację w jednej placówce i zamierza ją kontynuować w drugiej z zachowaniem pewnej przerwy czasowej? Z takimi przypadkami mamy do czynienia chociażby wtedy, gdy absolwenci szkół średnich robią sobie roczny odpoczynek i dopiero po tym czasie zamierzają pójść na studia. Taka przerwa ma miejsce również pomiędzy odebraniem świadectwa ukończenia szkoły średniej a oficjalnym rozpoczęciem studiów na wybranym kierunku – z reguły trwa kilka miesięcy. Ukończenie szkoły przez młodą, ale dorosłą już osobę, która zamierza kontynuować naukę, nie oznacza automatycznego wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Ma to szczególne znaczenie, gdy uprawniony w dalszym ciągu nie może się samodzielnie utrzymać, a załatwianie formalności związanych z podjęciem dalszego kształcenia zajmuje trochę czasu, przez który edukacja jest niejako wstrzymana. Co więcej, jeśli w danym przypadku alimenty zostały nałożone orzeczeniem sądu, to zobowiązany nie może podjąć samodzielnej decyzji o tym, że nie będzie już płacił na rzecz uprawnionego dziecka. Konieczne jest bowiem zachowanie drogi sądowej i uzyskanie zgody na uchylenie omawianego obowiązku.

Przykład 4.

Maciej ukończył szkołę średnią i złożył podanie na studia. Świadectwo ukończenia liceum otrzymał pod koniec kwietnia 2024 roku, a świadectwo maturalne na przełomie czerwca i lipca 2024 roku. Planowo miał rozpocząć studia 1 października 2024 roku, jednak w toku rekrutacji okazało się, że nie został na nie przyjęty. Postanowił uczęszczać do szkoły policealnej, przy czym będzie to możliwe dopiero od stycznia lub lutego 2025 roku. Do tej chwili chłopak otrzymywał alimenty od swojego ojca Karola – były one zasądzone w wyroku rozwodowym rodziców Macieja. Gdy Karol dowiedział się, że jego syn tak naprawdę będzie kontynuował edukację od 2025 roku, a przez kilka poprzednich miesięcy nic nie robił, stwierdził, że do tego czasu nie będzie płacił mu alimentów. Czy Karol mógł podjąć taką decyzję?

Nie, ponieważ nie uzyskał wymaganego orzeczenia sądu w tym zakresie – alimenty powstały bowiem na mocy rozstrzygnięcia sądowego, a nie umowy pomiędzy Karolem i Maciejem. Co więcej, w takich przypadkach sądy nie uchylają obowiązku alimentacyjnego, ponieważ uprawniony od początku chciał kontynuować naukę i zamierza to zrobić. Edukacja będzie co prawda kontynuowana z kilkumiesięcznym przesunięciem czasowym, jednak nie możemy tego uznać za przesłankę pozwalającą na uchylenie alimentów.

Przykład 5.

Anna ma 21 lat i postanowiła zrezygnować ze studiów. Do tej pory otrzymywała alimenty od swojej matki Haliny. Anna nie zamierza podejmować w przyszłości żadnej nauki, nie chce też pracować i jest utrzymywana przez swojego męża Piotra. Czy Halina ma obowiązek opłacania sądowo ustalonych alimentów na rzecz córki?

Nie, ponieważ Anna nie kontynuuje nauki i nie zamierza pracować, choć nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań. Zobowiązana do alimentacji musi jednak uzyskać zgodę sądu i nie może samodzielnie zaprzestać płacenia alimentów.

Przykład 6.

Sebastian ma 21 lat i ze względu na zły stan zdrowia musiał zrezygnować ze szkoły policealnej. Nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać ani kontynuować dalszej edukacji. Do tej pory otrzymywał sądowo ustalone świadczenia alimentacyjne od swojego ojca Witolda. Zobowiązany dowiedział się o sytuacji syna i postanowił, że od tej pory nie będzie płacił mu alimentów – czy mógł tak zrobić?

Nie, ponieważ Sebastian w dalszym ciągu nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie i nie wynika to z jego winy. Co więcej, Witold nie wystąpił do sądu z pozwem o uchylenie alimentów.

Alimenty po ukończeniu szkoły – podsumowanie

Ukończenie szkoły przez uprawnionego do alimentacji nie oznacza, że tego rodzaju świadczenia ustają z chwilą zakończenia edukacji. Jeśli dziecko zamierza kontynuować naukę, to świadczenia należy opłacać w dalszym ciągu na takich samych zasadach jak do tej pory. W przypadku rezygnacji z nauki alimenty mogą zostać uchylone, o ile jednak uprawniony jest w stanie utrzymać się samodzielnie albo gdy ukończył 26 lat. Jeśli świadczenia zostały przyznane orzeczeniem sądu, to zobowiązany nie ma możliwości podjęcia samodzielnej decyzji o zaprzestaniu ich opłacania. W takim przypadku niezbędne staje się złożenie pozwu o uchylenie alimentów i wykazanie, że uprawniony jest w stanie utrzymać się samodzielnie i z obiektywnych przyczyn nie chce kontynuować swojej edukacji.