Na czym polega podwyższenie alimentów?
Raz przyznane świadczenie alimentacyjne nie oznacza, że uprawniony do końca życia będzie otrzymywał tę samą kwotę. W ciągu życia warunki osobiste zobowiązanego i uprawnionego do alimentacji mogą ulec tak poważnym zmianom, że konieczne stanie się obniżenie, podwyższenie lub całkowita rezygnacja z tych świadczeń. Sprawdźmy, jak skutecznie można doprowadzić do zwiększenia wartości alimentów oraz na czym polega podwyższenie alimentów.
Na czym polega podwyższenie alimentów?
Świadczenia alimentacyjne są co do zasady regulowane w formie miesięcznych wypłat przekazywanych na rzecz uprawnionego. Ich podwyższenie oznacza więc zwiększenie wartości kwoty, którą musi opłacać zobowiązany do alimentacji. To, jak szerokie może być podwyższenie obowiązujących alimentów, zależy wyłącznie od wzajemnego porozumienia pomiędzy stronami tego świadczenia, a gdy nie będzie to możliwe – od decyzji sądu.
Podwyższenie alimentów nie oznacza, że raz powiększona kwota tych świadczeń będzie obowiązywała na stałe. W każdej chwili zarówno zobowiązany, jak i uprawniony do alimentacji ma prawo żądać obniżenia alimentów, a nawet ustania tego obowiązku. Decydujące znaczenie odgrywa tutaj zakres możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, a także potrzeby uprawnionego. Wysuwanie żądań podwyższenia alimentów nie oznacza więc, że zawsze dojdzie do zwiększenia wartości omawianych świadczeń.
Przykład 1.
Robert opłaca alimenty na rzecz swojej małoletniej córki Amelii. Jej matka stwierdziła, że wraz z upływem lat potrzeby ich dziecka wzrastają i konieczne będzie podwyższenie świadczeń alimentacyjnych. Robert zgadza się, że koszty utrzymania i wychowania Amelii wzrosły, jednak ze względu na niespodziewaną utratę pracy oraz konieczność pomocy swoim rodzicom nie będzie w stanie płacić wyższych alimentów. Mężczyzna oferuje jednak osobistą pomoc przy wychowywaniu córki, aby odciążyć jej matkę. Czy w tym przypadku można żądać podwyższenia alimentów?
Tak, choć takie żądanie zapewne spotka się z odmową sądu albo żądana kwota podwyższenia będzie znacznie niższa, niż zakłada to matka Amelii. Warunki osobiste Roberta odgrywają bowiem znaczącą rolę w tej sprawie, podobnie jak jego postawa wobec kwestii wychowywania córki. Istnieje spora szansa na to, że jego alimenty nie zostaną podwyższone.
Termin na podwyższenie alimentów
Obowiązujące przepisy nie wprowadzają żadnych terminów granicznych, jeśli chodzi o możliwość żądania podwyższenia alimentów. Tym samym oznacza to, że można to zrobić w każdym czasie. Pamiętajmy jednak, że w przypadku sądowego ustalenia tych świadczeń wniosek o ich podwyższenie nie powinien być składany wcześniej niż po ok. 2–3 latach od wydania stosownego orzeczenia. Teoretycznie nie ma przeszkód do tego, aby żądać sądowego podwyższenia alimentów nawet kilka miesięcy po ich uzyskaniu, jednak w praktyce sądy w większości przypadków nie przychylają się do takich żądań. Podwyższenie alimentów musi być powiązane ze zwiększonymi potrzebami uprawnionego, a te co do zasady nie zwiększają się w istotny sposób w ciągu kilku miesięcy od chwili ustalenia alimentów w pierwszej wysokości.
Przykład 2.
Iwona ma 14 lat i otrzymuje od swojego ojca alimenty w kwocie 700 zł miesięcznie. Świadczenie to zostało przyznane przez sąd 3 miesiące temu. Po rozmowach z koleżankami stwierdziła, że należą się jej wyższe świadczenia, ponieważ nie stać jej na zakup drogich butów, odzieży i perfum – w przeciwieństwie do jej przyjaciółek. Zdaniem matki Iwony świadczenia alimentacyjne zostały przyznane w odpowiedniej wysokości, jednak nie chciałaby, aby jej córka czuła się gorsza od swoich rówieśniczek. Nie stać jej na zaspokojenie dodatkowych potrzeb córki, więc poważnie rozważa wniesienie pozwu o podwyższenie alimentów o kilkaset złotych. Czy w tym przypadku można wnioskować o podwyższenie alimentów?
Teoretycznie jest to dopuszczalne, ponieważ przepisy nie regulują terminu składania pozwu o podwyższenie zasądzonych już świadczeń alimentacyjnych, jednak z praktyki wynika, że sądy bardzo często oddalają powództwa, jeśli takie żądanie jest składane zbyt szybko od chwili przyznania alimentów. We wskazanym przypadku upłynął bardzo krótki okres od wydania orzeczenia zasądzającego alimenty w pierwotnej wysokości, więc istnieje duża szansa, że złożony pozew zostanie oddalony. Niezależnie od tego, żądanie podwyższenia świadczeń jest w tym przypadku niezasadne. Potrzeby Iwony zostały sztucznie wykreowane przez jej koleżanki i w rzeczywistości mają charakter luksusowy, nie należy ich zaspokoić w pierwszej kolejności.
Przykład 3.
Bartek otrzymuje od swojej matki świadczenia alimentacyjne. Jest dorosły, choć studiuje i to kwalifikuje go do ich dalszego pobierania. Alimenty zostały przyznane przez sąd 6 miesięcy temu. Na skutek nieszczęśliwego wypadku chłopak stracił zdrowie i czeka go kilkuletnia rehabilitacja, nie ma możliwości zarobkowania, nie posiada też majątku, który pozwoliłby mu na pokrycie kosztów leczenia. Zastanawia się nad wniesieniem pozwu o podwyższenie alimentów – czy jest to zasadne?
Tak, ponieważ istotne zwiększenie potrzeb Bartka nastąpiło wskutek nagłego zdarzenia, którego nie można było przewidzieć. Żądanie podwyższenia wartości świadczeń również można uzasadnić zwiększonymi potrzebami uprawnionego. Mimo że od wydania orzeczenia zasądzającego alimenty nie minął jeszcze rok, to jest zasadne złożenie pozwu o zwiększenie wysokości tych świadczeń. Sąd powinien przyjąć takie żądanie do rozpatrzenia.
Forma podwyższenia alimentów
Obowiązek płacenia alimentów może wynikać z różnych źródeł. Najpopularniejszym są oczywiście orzeczenia sądowe zapadające najczęściej na sprawach rozwodowych lub w ramach odrębnych postępowań. Uprawniony i zobowiązany do alimentacji mogą jednak pominąć ten krok i ustalić zasady opłacania tych świadczeń w ramach ugody zawartej przed notariuszem. Dopuszczalne jest także zastosowanie ustnej umowy alimentacyjnej, choć ze względów praktycznych tej formy powinno się unikać. W przypadku konfliktu pomiędzy stronami trudno wówczas udowodnić termin i wysokość należnych alimentów.
Jeśli świadczenie alimentacyjne zostało ustalone przez sąd, ich podwyższenie będzie możliwe tylko na drodze analogicznego postępowania. Innymi słowy, alimenty sądowe mogą być podwyższone tylko na drodze sądowej. Konieczna jest bowiem zmiana treści prawomocnego orzeczenia, które stanowi podstawę do wypłaty konkretnej kwoty pieniężnej na rzecz uprawnionego. Ustalenia poczynione przez strony świadczeń alimentacyjnych dokonane z pominięciem sądu nie będą wiążące, ponieważ jako takie nie mogą wpłynąć na zmianę treści i kształtu wydanego wyroku lub postanowienia – nawet jeśli będą przestrzegane przez samych zainteresowanych.
Sądowe żądanie podwyższenia alimentów wymaga złożenia pozwu do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub powoda. Wybór sądu należy w tym przypadku do powoda. Pismo nie wymaga uiszczania żadnej opłaty sądowej, jednak należy wskazać w nim wartość nowego świadczenia, która jest żądana. Koniecznie jest również uzasadnienie składanych wniosków, tzn. wykazanie wzrostu potrzeb uprawnionego do alimentacji, a także możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
W przypadku alimentów, które powstały na drodze umownej, sprawa wygląda dużo prościej. Zmiana wysokości świadczenia wymaga jedynie podpisania stosownej umowy. Z racji tego, że umowy alimentacyjne w zdecydowanej większości przypadków są sporządzone w formie notarialnej, to ich zmiana również musi odbyć się w asyście notariusza. Co ciekawe, nie istnieją tutaj ograniczenia czasowe, tak, jak ma to miejsce w przypadku żądania sądowego podwyższenia świadczeń alimentacyjnych. Innymi słowy, jeśli strony są w stanie dojść do porozumienia, to teoretycznie mogą zmieniać swoją umowę alimentacyjną nawet kilka razy w roku. Takie przypadki są jednak rzadkością. Jeśli chodzi o koszt sporządzenia takiej umowy, to jest on uzależniony od wartości dochodzonego świadczenia. Gdy alimenty nie będą przewyższać 1000 zł, to koszt aktu notarialnego będzie oscylował wokół kwoty 100 zł + VAT i kosztów wypisów umowy. Gdy wartość alimentów będzie wyższa niż 1000 zł, umowa może kosztować 1% dokładnej wartości świadczeń + VAT i koszty wypisów umowy.
Pamiętajmy, że zmiana umowy ustalającej alimenty jest możliwa także na drodze sądowej. Do takiej sytuacji dojdzie, gdy uprawniony i zobowiązany nie są w stanie osiągnąć kompromisu albo co do nowej wysokości świadczeń, albo w ogóle co do możliwości ich jakiegokolwiek podwyższenia. W takim przypadku stosujemy typowy tryb dla podwyższenia alimentów, które zostały przyznane na drodze sądowej – poprzez zainicjowanie odpowiedniego postępowania w sądzie.
Czy żądanie podwyższenia alimentów zawsze jest skuteczne?
Jak była już o tym mowa wcześniej – występowanie z żądaniem podwyższenia alimentów nie oznacza, że zostanie ono w całości spełnione. Wysokość tych świadczeń zależy bowiem od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, a także od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Jeżeli owe potrzeby są nieuzasadnione i zbędne, to alimenty nie zostaną podwyższone, nawet gdyby zobowiązanego było stać na opłacanie wyższych kwot. Analogicznie nawet uzasadnione żądanie podwyżki nie przyczyni się do wzrostu alimentów, gdy zobowiązanego nie będzie stać na ich opłacanie – np. z powodu niskich zarobków czy konieczności zaspokajania własnych potrzeb. Ocena zasadności żądania podwyższenia alimentów jest każdorazowo badana przez sąd w toku osobnego postępowania, odbywa się to głównie przy pomocy zeznań stron oraz przedstawionych przez nich dokumentów, rzadziej przy pomocy biegłych. Założenie sprawy o podwyższenie alimentów nie oznacza więc automatycznego uzyskania wyższych świadczeń przez zainteresowanego.
Podsumowanie
Każda ze stron stosunku alimentacyjnego ma prawo żądać podwyższenia lub obniżenia tych świadczeń. Podwyższenie alimentów wymaga jednak wykazania, że doszło do wzrostu uzasadnionych potrzeb uprawnionego oraz że zobowiązany jest w stanie zapłacić wyższe świadczenia bez szkody dla siebie i swoich bliskich. Podwyższenie alimentów powinno nastąpić na drodze sądowej, gdy alimenty zostały przyznane przez sąd. Jeśli świadczenie to wynika z ugody notarialnej, podwyższenie wymaga zawarcia nowej umowy przed notariuszem. Jeśli strony takiej umowy nie mogą dojść do porozumienia, to mają prawo skorzystać w tym zakresie także z pomocy właściwego sądu rejonowego.
