Emerytura mieszana – co to jest i kogo dotyczy?

System emerytalny w Polsce przechodził reformy. Nadal nie jest on doskonały, dlatego co jakiś czas pojawiają się kolejne propozycje zmian. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że określone podmioty mają prawo do emerytury mieszanej. Co to jest emerytura mieszana, kto może ją otrzymać i jakie zasady w tym zakresie obowiązują, przybliży ten tekst.

Modele przyznania emerytury w Polsce

W Polsce co do zasady występują 2 modele dotyczące przyznania emerytury, które zależą od daty urodzenia się uprawnionego do przyznania mu tego świadczenia.

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku otrzymują emeryturę na tzw. starych zasadach. Aby otrzymać emeryturę, muszą one spełnić następujące warunki:

1. osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
2. mieć określony okres ubezpieczenia, który dla kobiet wynosi 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku otrzymują emeryturę na tzw. nowych zasadach. Aby otrzymać emeryturę, muszą one spełnić następujące warunki: 

1. osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
2. mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne i rentowe przynajmniej za 1 dzień.

Emerytura mieszana – kto jest do niej uprawniony?

Emerytura mieszana to świadczenie emerytalne, które jest ustalane w części według starych zasad, a w części według nowych zasad dotyczących emerytur. 

Osoby pobierające wcześniejszą emeryturę obliczoną według starych zasad otrzymają emeryturę wyliczoną tylko na podstawie nowych zasad.

Przykład 1. 

Jaką emeryturę otrzyma pani Aniela, która urodziła się 3 stycznia 1952 roku i nigdy nie należała do otwartego funduszu emerytalnego?

Pani Aniela jest uprawniona do emerytury mieszanej, która w jej przypadku będzie wyliczona jako suma następujących proporcji 35% emerytury obliczonej na starych zasadach i 65% emerytury obliczonej na nowych zasadach.

Przykład 2. 

Jaką emeryturę otrzyma pan Ryszard, który urodził się 20 lipca 1950 roku i nigdy nie należał do otwartego funduszu emerytalnego?

Pan Ryszard powszechny wiek emerytalny osiągnie dopiero 20 lipca 2015 roku, dlatego otrzyma on emeryturę na nowych zasadach. Nie jest on uprawniony do emerytury mieszanej.

Jakie proporcje obowiązują przy obliczaniu wysokości emerytury mieszanej?

Do wyliczenia wysokości emerytury mieszanej istotne są proporcje jej poszczególnych części składowych, które zależą od tego, w którym roku uprawniony do niej osiągnął wiek emerytalny, a nie od tego, kiedy zgłosił wniosek o emeryturę. Dlatego bez znaczenia jest termin zgłoszenia wniosku o emeryturę mieszaną, ponieważ zawsze proporcja emerytury obliczonej według starych zasad do emerytury obliczonej na podstawie nowych zasad zależy wyłącznie od roku, w którym osiągnięto wiek emerytalny.

Przykład 3. 

Jaką emeryturę otrzyma pani Ludmiła, która urodziła się 17 czerwca 1950 roku i nigdy nie należała do otwartego funduszu emerytalnego, a wniosek o emeryturę złożyła dopiero w grudniu 2023 roku?

W związku z tym, że pani Ludmiła ukończyła powszechny wiek emerytalny wynoszący 60 lat, czyli wiek uprawniający do emerytury, w 2010 roku, jej emerytura składa się z 70% emerytury obliczonej na starych zasadach i 30% emerytury obliczonej na nowych zasadach.

Wyliczanie części emerytury mieszanej według nowych zasad 

Wyliczenie emerytury mieszanej w części dotyczącej nowych zasad odbywa się tak samo, jak w przypadku pełnej emerytury.

Tak wyliczona kwota jest dzielona przez współczynnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim dana osoba przechodzi na emeryturę, lub z dnia, w którym osiągnęła ona wiek emerytalny.

Wyliczanie części emerytury mieszanej według starych zasad 

Część emerytury wyliczana według starych zasad jest sumą: 

• 24% kwoty bazowej, 
• 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych z uwzględnieniem pełnych miesięcy, 
• po 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Kwota bazowa to 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, które zostało pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne. Kwota bazowa jest ustalana co roku i obowiązuje od 1 marca do końca lutego następnego roku dla wszystkich emerytur, które przyznawane są przez ZUS w tym okresie.  Jest ona ogłaszana przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w „Monitorze Polskim”. Kwota bazowa zawsze dla wszystkich uprawnionych ma jednakową wysokość. 

Podstawa wymiaru emerytury mieszanej w części dotyczącej emerytury na starych zasadach ustalana jest na podstawie:

• zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych, które wybierze uprawniony z ostatnich 20 lat kalendarzowych przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę, lub
• zarobków z 20 lat kalendarzowych, które wybierze z całego okresu, kiedy był objęty ubezpieczeniami społecznymi lub emerytalno-rentowym.

Okresami składkowymi są m.in.:

1. okresy ubezpieczenia;
2. okresy zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych;
3. okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;
4. okresy działalności kombatanckiej;
5. okresy pełnionej w Polsce służby: w Policji (Milicji Obywatelskiej), w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej, w Państwowej Straży Pożarnej, w Służbie Celnej, w Biurze Ochrony Rządu;
6. okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego;
7. okresy osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31 grudnia 1956 roku za działalność polityczną.

Okresy nieskładkowe to m.in.:

1. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;
2. okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego chorobowego lub opiekuńczego;
3. okresy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego;
4. okresy pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;
5. okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów kp, zostało wypłacone odszkodowanie;
6. okresy nauki w szkole wyższej na 1 kierunku pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;
7. okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;
8. okresy pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;
9. okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Przykład 4. 

Jaką wysokość emerytury mieszanej otrzyma pani Ludmiła, która urodziła się 17 czerwca 1950 roku i nigdy nie należała do otwartego funduszu emerytalnego, jeśli wysokość emerytury wyliczona na starych zasadach wyniosła w jej przypadku 1600 zł, a  emerytura wyliczona według nowych zasad 2000 zł?

W związku z tym, że pani Ludmiła ukończyła powszechny wiek emerytalny wynoszący 60 lat, czyli wiek uprawniający do emerytury, w 2010 roku, jej emerytura składa się z 70% emerytury obliczonej na starych zasadach i 30% emerytury obliczonej na nowych zasadach. 70% z kwoty 1600 zł to kwota 1120 zł. 30% z kwoty 2000 zł to kwota 600 zł. Łącznie emerytura mieszana w tym konkretnym przypadku wyniesie 1720 zł.

Podsumowując, emerytura mieszana przysługuje osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku, które osiągną wiek emerytalny w latach 2009-2014, o ile osoby te nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS-u, na dochody budżetu państwa oraz które nigdy nie pobierały wcześniejszej emerytury przyznanej na dotychczasowych zasadach.