Wiek emerytalny a praca

Czy osoby pobierające emeryturę mogą pozostawać aktywne zawodowo? Tak, jednak czy to oznacza prawną dopuszczalność do pozostawania w stosunku pracy? Co w sytuacji, gdy pracownik osiąga wiek emerytalny i nie zamierza korzystać z tego świadczenia? Czy pracodawca może pozostawić go w firmie na dotychczasowym stanowisku?

Wiek emerytalny

Osiągnięcie konkretnego wieku jest jedną z kilku przesłanek uprawniających do nabycia prawa do emerytury w Polsce. Granica wieku jest co jakiś czas przesuwana i ma związek ze zmieniającymi się rządami w kraju oraz wydłużaniem się ludzkiego życia. Obecnie wiek emerytalny w naszym kraju to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Jeśli dana osoba go osiągnie i posiada odpowiedni okres składkowy, może ubiegać się o przyznanie jej świadczenia emerytalnego.

Wiek emerytalny nie oznacza jednak bezwzględnego obowiązku przejścia na emeryturę. Uprawniony może, ale nie musi skorzystać z takiego prawa. W przypadku niektórych osób wiek ten ulega obniżeniu, głównie ze względu na charakter wykonywanej pracy. Będzie tak chociażby wśród nauczycieli lub górników. Jeśli osoba spełniająca warunki do uzyskania emerytury będzie chciała przejść na to świadczenie, konieczne będzie złożenie wniosku do ZUS-u. Aby pismo odniosło skutek, wnioskodawca musi pozostawać bez pracy przynajmniej przez jeden dzień – dotyczy to każdej formy zatrudnienia, w tym cywilnoprawnej. Uzyskanie prawa do emerytury nie wprowadza jednak zakazu świadczenia pracy – emeryt jest do tego uprawniony, a pracodawca nie powinien mu tego zakazywać.

Emerytura a praca

Osiągnięcie wieku emerytalnego przez pracownika nie uprawnia pracodawcy do zwolnienia podwładnego. W przypadku gdy dana osoba posiada umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, wiek emerytalny nie może być powodem rozwiązania stosunku pracy. Jeśli jednak zatrudniony zdecyduje się przejść na emeryturę i tym samym zakończyć swoją aktywność zawodową, to wiek 60 lub 65 lat może uzasadniać po jego stronie rozwiązanie umowy o pracę.

Przykład 1.
W maju 2022 roku Elżbieta skończyła 60 lat i może złożyć, jest zatrudniona w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony. Kobieta chce jednak nadal pracować w firmie, w związku z czym nie zamierza na razie korzystać z tego świadczenia. Pracodawca chce, aby kobieta zwolniła miejsce w pracy jego młodszemu koledze i przez to złożył jej wypowiedzenie na piśmie, powołując się na fakt osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego. Elżbieta nie musi przyjmować tego wypowiedzenia, jednak jeśli pracodawca poda inny powód zwolnienia, to może ono okazać się skuteczne.

Przykład 2.
W marcu 2022 roku Jan skończył 65 lat i postanowił nadal pracować w swojej dotychczasowej firmie. Po 3 miesiącach mężczyzna stwierdził jednak, że woli przejść na emeryturę, ponieważ nie ma już sił na wykonywanie swoich zawodowych obowiązków. Jan złożył więc wypowiedzenie w formie pisemnej na ręce pracodawcy, jednak ten oświadczył, że skoro mężczyzna zadeklarował się pracować, to powinien to robić jeszcze przynajmniej przez rok. W tym przypadku pracodawca nie ma racji i zatrudniony, który osiągnie wiek emerytalny, może zwolnić się z pracy w każdym momencie, nawet jeśli wcześniej oświadczał, że będzie dalej pracować.

Przykład 3.
Olga za dwa miesiące osiągnie wiek emerytalny, chciałaby jednak pracować i jednocześnie pobierać emeryturę. Pracodawca wie, że aby było to możliwe, kobieta musi najpierw zwolnić się z pracy, złożyć wniosek o emeryturę, a następnie ponownie zatrudnić się w firmie. Minimalny okres pozostawania bez pracy to 1 dzień. W dniu swoich 60. urodzin pracownica wraz z pracodawcą rozwiązali istniejącą umowę za porozumieniem stron, tj. bez zachowania jakiegokolwiek okresu wypowiedzenia, tak by Elżbieta mogła na drugi dzień złożyć wniosek o emeryturę do ZUS-u. W kolejnym dniu pracodawca może ponownie zatrudnić kobietę w swojej firmie.

Tak naprawdę możliwość przejścia na emeryturę i dalszego wykonywania pracy zarobkowej uzależniona jest od dobrej woli dotychczasowego pracodawcy. Nie może on co prawda zakazać pracownikowi przejścia na emeryturę, ale może niestety skutecznie zablokować jego powrót do pracy. Jeśli pracownik zwolnił się i następnie złożył wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego, to pracodawca nie jest zobowiązany do jego późniejszego zatrudnienia, nawet gdy wcześniej twierdził inaczej. W takim przypadku pracownikowi nie przysługują żadne roszczenia z tytułu oczekiwania ponownego przyjęcia do pracy. Taka osoba może albo przejść na emeryturę i zaprzestać aktywności zawodowej, albo poszukać innego zatrudnienia.

Przykład 4.
Michał ukończył 65. rok życia. Ze względu na znaczne potrzeby finansowe postanowił przejść na emeryturę, a po tygodniu ponownie zatrudnić się w swojej firmie – zamierza pobierać jednocześnie emeryturę oraz wynagrodzenie za pracę, co pozwoli mu na podreperowanie domowego budżetu. Powiedział o swoim pomyśle pracodawcy i ten wyraził pełną zgodę na takie rozwiązanie. Zatrudniający stwierdził przy świadkach, że nie będzie problemu i Michał będzie mógł wrócić do pracy tuż po tym, jak złoży do ZUS-u wniosek o przyznanie emerytury. Mężczyzna zwolnił się z pracy na mocy porozumienia stron, drugiego dnia złożył wniosek o przyznanie emerytury, a po tygodniu przyszedł do firmy celem zawarcia nowej umowy o pracę. Przełożony Michała powiedział jednak, że nie zamierza go zatrudnić, ponieważ znalazł nowego młodszego pracownika na jego miejsce i wcześniejsze ustalenia są nieaktualne. Michał nie posiada w tym przypadku żadnych roszczeń, nie może żądać od pracodawcy, by ten ponownie zatrudnił go w firmie. Pomimo iż posiada świadków, którzy mogą potwierdzić ustalania z przełożonym, zatrudnienie zależy wyłącznie od pracodawcy.

Czy można jednocześnie pracować i pobierać emeryturę?

Jak wskazano wcześniej, jednoczesna praca i pobieranie emerytury jest w pełni dopuszczalne przez polskie prawo. Obecnie żadne przepisy nie limitują wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia za pracę, co oznacza, że emeryt może dorabiać sobie tyle, ile będzie chciał. Pamiętajmy jednak, że praca i emerytura w jednym czasie zawsze będzie wymagała co najmniej 1-dniowej przerwy w zatrudnieniu – ZUS nie wyda decyzji przyznającej emeryturę, jeśli będziemy mieli do czynienia z ciągłością zatrudnienia. To z kolei będzie wiązało się z ryzykiem odmowy ponownego przyjęcia do pracy przez przełożonego, gdy dana osoba uzyska już swoje świadczenie emerytalne.

Emeryt może podjąć pracę w dowolnie wybranym przez siebie zakładzie pracy, nie musi być to koniecznie firma, w której wykonywał swoje obowiązki jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Dodatkowo podjęcie zatrudnienia może nastąpić w dowolnie wybranym momencie, a więc zarówno na drugi dzień po złożeniu wniosku do ZUS-u o przyznanie emerytury, jak i wiele miesięcy lub lat po tym zdarzeniu. Uzyskanie decyzji przyznającej emeryturę nie jest konieczne do tego, aby móc rozpocząć pracę w danej firmie jako emeryt.

Przykład 5.
Stefan przeszedł na emeryturę w wieku 65 lat, umówił się jednak z pracodawcą, że po załatwieniu formalności z ZUS-em wróci na swoje stanowisko pracy. Trzy dni po tym, jak mężczyzna wysłał wniosek emerytalny, udał się do swojego pracodawcy celem podpisania nowej umowy o pracę. Przełożony stwierdził jednak, że nie może go zatrudnić, ponieważ nie wiadomo, czy i kiedy otrzyma świadczenie emerytalne. Zatrudniający powiedział, że przyjmie Stefana do pracy, ale dopiero wtedy, gdy otrzyma ostateczną decyzję z ZUS-u ws. przyznania lub nieprzyznania emerytury – do tego czasu nie podpisze z nim żadnej umowy. W tym przypadku działanie pracodawcy nie jest prawidłowe, ponieważ nie istnieją przepisy, które zakazywałyby zatrudnianie osób ubiegających się o świadczenie emerytalne, które nie otrzymały jeszcze decyzji z ZUS-u. Stefan może zostać zatrudniony i nie musi przedstawiać przełożonemu żadnej dokumentacji związanej ze swoją potencjalną emeryturą.

Praca po osiągnięciu wieku emerytalnego – podsumowanie

Praca po osiągnięciu wieku emerytalnego jest prawnie dopuszczalna. Pracownik ma wówczas kilka możliwości działania – może pracować na dotychczasowych warunkach, może zwolnić się i złożyć wniosek o emeryturę, a następnie zostać ponownie zatrudniony w firmie, może wreszcie uzyskać świadczenie emerytalne i znaleźć zatrudnienie w innym zakładzie pracy. Pamiętajmy, że osiągnięcie wieku emerytalnego nie oznacza konieczności przejścia na emeryturę, nie może też stanowić podstawy do zwolnienia takiego pracownika.