Kiedy złożyć wniosek o emeryturę, aby na tym skorzystać?

Wysokość emerytury zależy od wielu czynników – przede wszystkim od kwoty składek zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Poza tym, z uwagi na sukcesywnie dokonywane waloryzacje podstawy wymiaru emerytury, o jej wysokości decydować może to, w jakim miesiącu zostanie złożony wniosek o emeryturę.

Warunki uzyskania emerytury

Co do zasady – wyłączając przypadki szczególne, wymienione w Ustawie z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej „ustawa” – prawo do emerytury (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku) uzależnione jest od:

• osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, oraz
• udowodnienia jakiegokolwiek okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniu emerytalnemu, a dla osoby opłacającej składki na własne ubezpieczenie – opłacenie co najmniej jednej składki (art. 24 ust. 1 ustawy).

Dla ustalenia prawa do emerytury na wyżej wspomnianej zasadzie nie ma znaczenia długość stażu pracy, obejmującego wyróżnione w ustawie okresy składkowe i nieskładkowe.

W jaki sposób ustalana jest wysokość emerytury?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustala wysokość emerytury, dzieląc podstawę jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia (art. 26 ust. 1 ustawy).

Podstawą obliczenia emerytury jest suma:

• zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury;
• zwaloryzowanego kapitału początkowego;
• środków zapisanych na subkoncie w ZUS-ie (art. 25 ustawy).

Średnie dalsze trwanie życia to przewidywana liczba miesięcy, przez którą dana osoba będzie pobierać emeryturę. Tablice średniego dalszego trwania życia ogłasza co roku Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Są one podstawą do obliczenia emerytur na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku. Przykładowo w komunikacie Prezesa GUS z 27 marca 2023 roku w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. z 2023 roku poz. 298), w którym ogłoszono liczby miesięcy średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku od 30 do 90 lat, dane dotyczące osób między 60. a 65. rokiem życia przedstawiają się następująco:

Kwoty składek emerytalnych i kapitału początkowego zapisanych na koncie ubezpieczonego oraz środków zapisanych na subkoncie w ZUS-ie są waloryzowane rocznie i kwartalnie. Waloryzacja polega na pomnożeniu zewidencjonowanych kwot składek odpowiednio na koncie i subkoncie przez wskaźnik waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji składek i kapitału początkowego na koncie ubezpieczonego ogłaszany jest przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji dla środków zapisanych na subkoncie ogłaszany jest przez Prezesa GUS do 15 maja każdego roku. Zapisane na koncie i subkoncie kwoty, w tym również kapitał początkowy, podlegają przede wszystkim waloryzacjom rocznym, przeprowadzanym od 1 czerwca każdego roku, przy zastosowaniu wskaźnika ogłoszonego za poprzedni rok. Waloryzacja ta obejmuje kwoty zapisane na koncie i subkoncie ubezpieczonego na 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększone o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji.

Do ustalenia podstawy obliczenia emerytury ZUS przyjmuje kwoty zapisane na koncie i subkoncie, jednak nie wszystkie objęte są waloryzacją roczną. W związku z tym przeprowadzana jest także waloryzacja kwartalna, obejmująca odrębnie zwaloryzowane składki i kapitał początkowy na koncie oraz środki na subkoncie. Waloryzacja kwartalna obejmuje składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie i subkoncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną. Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (art. 25, art. 25a ustawy).

Skoro wysokość emerytury obliczana jest jako iloraz podstawy jej wymiaru (licznik) i średniego dalszego trwania życia (mianownik), to emerytura będzie tym wyższa, im wyższa będzie jej podstawa oraz im mniejsza będzie średnia długość trwania życia, ogłaszana przez Prezesa GUS.

Wniosek o emeryturę a jej wysokość

Mając na uwadze wskazane wyżej terminy przeprowadzania waloryzacji, należy zauważyć, że jeżeli wniosek o emeryturę zostanie złożony w czerwcu, to kwoty zwaloryzowane rocznie nie będą objęte podwyżkami kwartalnymi (w tym wskaźnikiem waloryzacji za I kwartał), gdyż zostały już zwaloryzowane rocznie. Zatem w przypadku złożenia wniosku o emeryturę w czerwcu ZUS zwaloryzuje kwartalnie jedynie składki nieobjęte waloryzacją roczną, bez korzystnej waloryzacji za I kwartał. W konsekwencji, składając wniosek o emeryturę w czerwcu, ubezpieczony może mieć ustaloną emeryturę niższą, niż gdyby wspomniany wniosek złożył w innym miesiącu.

Prawo do trzynastej i czternastej emerytury

Przy podejmowaniu decyzji o miesiącu złożenia wniosku warto pamiętać również o prawie do dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego (tzw. trzynastej emerytury) przysługującego osobom, które mają prawo do emerytury 31 marca roku, w którym to dodatkowe świadczenie jest wypłacane (art. 2 ust. 1 pkt 6 Ustawy z dnia 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów). Z tego punktu widzenia warto rozważyć wystąpienie z wnioskiem o emeryturę w takim czasie, aby 31 marca być już emerytem i mieć dzięki temu wypłaconą trzynastą emeryturę.

W 2024 roku na wrzesień lub październik planowana jest wypłata kolejnego analogicznego świadczenia – „czternastej emerytury”.

System emerytalny w Polsce opiera się na podstawowej zasadzie: im dłużej pracujemy, tym wyższa emerytura. Jednak nie bez znaczenia są również inne, opisane wyżej czynniki, które warto brać pod uwagę przed podjęciem decyzji o złożeniu wniosku o emeryturę, aby kwota tego świadczenia była możliwie jak najwyższa.