Zagrożenie życia lub zdrowia uzasadnia odsunięcie od pracy

Podczas swojej zmiany pracownik powinien przebywać na stanowisku pracy, jednak bywają sytuacje, kiedy może opuścić miejsce jej wykonywania. Będą to jednak bardzo specyficzne okoliczności. W artykule wyjaśniamy, jakie zdarzenia uzasadniają odsunięcie od pracy.

Praca tylko w odpowiednich warunkach

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie i musi chronić zdrowie i życie pracowników poprzez liczne działania, takie jak:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• zapewnianie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń;
• reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
• zapewnienie spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Bezpieczeństwo pracy jest więc rzeczą priorytetową dla pracodawcy i nie powinien on dopuszczać do stanu zagrożenia życia lub zdrowia pracownika. Wynika to wprost z Kodeksu pracy, a dokładnie z art. 207 § 1 oraz art. 94. Co jednak, kiedy taka sytuacja się wydarzy?

Odsunięcie od pracy

Choć zarówno pracownik, jak i pracodawca mają wobec siebie określone obowiązki, nie jest tak, że zatrudniony musi wykonywać je nawet z narażeniem na utratę zdrowia lub – w skrajnych przypadkach – życia. W pewnych sytuacjach może przestać wykonywać pracę. Stanowi tak art. 210 Kodeksu pracy, w którym czytamy, że pracownik może powstrzymać się od wykonywania niebezpiecznej pracy, wówczas gdy:

• warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika;
• wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Co więcej, jak stanowi kp, jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, niezwłocznie zawiadamiając o tym przełożonego.

Co ciekawe, prawa do oddalenia się od pracy nie mają osoby, które ratują ludzkie życie lub mienie. Jeśli dojdzie do sytuacji, w której pracownik powstrzyma się od pracy, wówczas w żaden sposób nie może ucierpieć na tym jego wynagrodzenie. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik powinien zatem zachować prawo do wynagrodzenia.

Przykład 1.

Pani Elwira pracuje w zakładzie produkcyjnym, pracuje na maszynie i zbiera towar wychodzący z pieca. Zauważyła, że maszyna się zepsuła i wydaje towar za szybko, przez co spada on na podłogę. Co powinna zrobić pracownica?

Pracownica powinna zgłosić problem przełożonemu i odsunąć się od pracy oraz oddalić od miejsca zagrożenia.

Praca wymagająca szczególnej sprawności

Bywają prace, które wymagają od pracownika szczególnej sprawności psychicznej. W przypadku kiedy pracownik wykonuje taką profesję, może powstrzymać się od wykonywania pracy, jeśli jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego realizowania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. Warunkiem odsunięcia od pracy jest zawiadomienie o tym fakcie przełożonego. Co ważne, obie przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Prace wymagające szczególnej sprawności są wymienione w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej:

• przy obsłudze podnośników i platform hydraulicznych, prace przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych;
• prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych;
• prace drużyn trakcyjnych oraz maszynistów – operatorów samojezdnych ciężkich maszyn torowych i kierowców drezyn motorowych;
• prace nastawniczego, ustawiacza i manewrowego na kolei i na zakładowych bocznicach kolejowych oraz prace dyżurnego ruchu na kolei;
• prace kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów;
• prace przy obsłudze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych lub tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem;
• prace remontowo-konserwacyjne przy amunicji i jej konfekcjonowaniu;
• prace pilota morskiego;
• prace przy obsłudze znaków nawigacyjnych na wodzie;
• prace przy technicznej obsłudze wodowania statków;
• prace na wysokości na masztach i wieżach antenowych;
• prace na wiaduktach i mostach;
• prace pilota samolotowego, śmigłowcowego i szybowcowego, balonu wolnego i skoczka spadochronowego zawodowego;
• prace nawigatora lotniczego i mechanika pokładowego w lotnictwie;
• prace kontrolera ruchu lotniczego;
• prace kaskadera filmowego;
• prace treserów dzikich zwierząt i akrobatów cyrkowych.

Przepisy nie doprecyzowują, kiedy można mówić o złym stanie psychofizycznym, przyjęło się więc, że to sam pracownik musi podjąć decyzję, czy jego stan jest na tyle zły, że uniemożliwia wykonywanie pracy i stanowi zagrożenie.

Przykład 2.

Pan Piotr jest kierowcą autobusu miejskiego, dzień wcześniej dowiedział się o śmierci bliskiej mu osoby. Zjawił się w pracy, ale zadecydował, że nie jest w stanie normalnie pracować. Co może zrobić?

Poinformować o sytuacji swojego przełożonego, a ten może zdecydować, że pan Piotr ma w tym dniu powstrzymać się od pracy.

Podsumowanie

Zagrożenie życia lub zdrowia uzasadnia odsunięcie od pracy. Aby móc opuścić stanowisko pracy, muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki. Po pierwsze warunki pracy są nieodpowiednie i zagrażają życiu i zdrowiu, po drugie – pracownik musi poinformować o tym przełożonego. Warto wykazać się odpowiedzialnością i odsunąć się od pracy, jeśli występuje zagrożenie. Zdrowie i życie są bowiem najważniejsze.