Rozwód – wina, postępowanie, alimenty

Co się stanie, kiedy dwoje bliskich sobie ludzi pewnego dnia zacznie spoglądać na siebie obco? Jakie działania podjąć, by skutecznie doprowadzić do zakończenia sprawy rozwodowej? Rozwód oraz jego przesłanki i tryb postępowania wyjaśniamy w poniższym artykule. 

Pozew o rozwód 

W przypadku decyzji o wszczęciu postępowania o rozwód strona musi złożyć pozew na piśmie do sądu okręgowego. Powód zobowiązany jest do wniesienia opłaty od pozwu w wysokości 600 zł według art. 26 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. 

Właściwym do rozpatrzenia sprawy jest zawsze sąd okręgowy w okręgu ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli jedno z nich posiada w tym okręgu miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Jeśli powyższy warunek zamieszkania nie będzie spełniony, to właściwy do wniesienia pozwu będzie sąd okręgowy dla miejsca zamieszkania pozwanego, a przypadku braku również tej podstawy właściwy będzie sąd okręgowy dla miejsca zamieszkania powoda. 

Przesłanki i wyrok 

Jeżeli dojdzie do złożenia pozwu o rozwód, to sąd wyznaczy rozprawę. To, czy orzeknie rozwód, zależy od spełnienia przesłanek. Są nimi zupełny i trwały rozkład pożycia (art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Sąd mimo wystąpienia żądanej przesłanki może w wyjątkowych okolicznościach odmówić wydania orzeczenia rozwodowego. Będzie to miało miejsce, jeśli: 

1. wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci;
2. roszczenie z innych względów jest sprzeczne z zasadami życia społecznego;
3. rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia – wyjątkiem jest zgoda drugiego małżonka na rozwód lub brak zgody jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Przykład 1.

Małżeństwo bez dzieci zaczęło się od siebie oddalać. Jedna ze stron postanowiła złożyć do sądu pozew o rozwód. Przyczyną takiej decyzji była zdrada, której dopuścił się małżonek i fakt, że doszło z niej do urodzenia pierwszego dziecka powoda. Powód jest całkowicie winny rozkładu pożycia, ponieważ dopuścił się zdrady. Jednak drugi z małżonków nie zgadza się na rozwód. Mimo że wyłącznie winny jest powód, a drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód, to powód będzie mógł uzyskać wyrok rozwodowy, ponieważ z drugiego związku urodziło się dziecko i takie postępowanie jest w takim wypadku właściwsze z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. 

W przypadku braku przesłanek negatywnych do orzeczenia rozwodu sąd orzeknie również, które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jest możliwość zaniechania orzekania o winie, jeżeli małżonkowie zgodnie podejmą decyzję o jej nieorzekaniu. Tak więc wyrok rozwodowy może nastąpić:

1. z orzeczeniem o winie jednego z małżonków;
2. z orzeczeniem winy obojga małżonków;
3. bez orzekania o winie.

W wyroku rozwodowym sąd rozstrzygnie również o władzy rodzicielskiej oraz kontaktach z dzieckiem i ustali wysokość kosztów, jakie każdy z małżonków będzie zobowiązany ponosić w ramach utrzymania i wychowania dziecka. Oczywiście istnieje możliwość uwzględnienia przez sąd ustalenia kwestii dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem w ramach pisemnego porozumienia małżonków (art. 58 kro). 

W orzeczeniu rozwodowym sąd będzie również ustalał sposób korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego zamieszkiwania, a na zgodny wniosek stron może orzec także o podziale majątku wspólnego bądź przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków. 

Wina i winy wybaczone

W toku rozprawy zadaniem sądu nie jest badanie stopnia zawinienia strony bądź obu stron w związku z zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego. W takim wypadku, jeżeli zawinienie jednego z małżonków jest niższe, a drugiego wyższe, sąd wyda wyrok rozwodowy, orzekając o winie obojga małżonków. 

Sprawa rozwodowa stanowi batalię argumentów każdej ze stron, by przedstawić drugą z nich w gorszym świetle. Niemniej, same słowa nie stanowią dla sądu wystarczającego dowodu o przyznaniu winy. Wszystkie negatywne zachowania drugiego małżonka muszą zostać poparte twardymi dowodami. Wśród negatywnych zachowań do uznania winy drugiego małżonka zalicza się:

1. przemoc domową;
2. uzależnienia od alkoholu, narkotyków itp.;
3. zdradę. 

Środkami dowodowymi na poparcie przedstawionych twierdzeń mogą być: 

1. zdjęcia,
2. nagrania,
3. obdukcje, 
4. zeznania, 
5. dokumenty, 
6. potwierdzenie interwencji policyjnych. 

Alimenty

Rozwód jest nie tylko związany z rozpadem małżeństwa, lecz także może doprowadzić do pogorszenia sytuacji finansowej jednego z małżonków. W razie wystąpienia takiej sytuacji małżonek może w toku sprawy lub po orzeczeniu rozwodu żądać nałożenia obowiązku alimentacyjnego (art. 60 kro). Istnieją dwie sytuacje, w których ma on prawo do przyznania mu alimentów: 

1. małżonek rozwiedziony nie jest wyłącznie winny i znajduje się w niedostatku;
2. małżonek nie jest winny rozkładowi pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej.

W pierwszym przypadku: ważną przesłanką jest brak wyłącznie winnego małżonka oraz niedostatek jednego z nich. Niedostatek będzie uznawany jako trudna sytuacja materialna małżonka, która nie została wywołana umyślnie, a pozyskiwane środki nie wystarczają na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. 

W drugiej sytuacji: małżonek niewinny może żądać przyznania mu alimentów od małżonka wyłącznie winnego bez wykazywania, że popadł w niedostatek. Wystarczające jest wykazanie, że rozwód stanowił przyczynę istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej. Przy ustalaniu wysokości alimentów będzie miała znaczenia sytuacja materialna małżonka przed i po rozwodzie. Niemniej, pogorszenie stanu majątkowego musi być istotne, a zatem małżonek zmuszony jest do rezygnacji z poziomu życia, który był mu zapewniony podczas trwania małżeństwa. 

W każdym przypadku obowiązek alimentacyjny wygaśnie w razie zawarcia przez małżonka, któremu przysługują alimenty, drugiego małżeństwa. W przypadku, gdy zobowiązany do uiszczania alimentów nie jest winny rozkładowi pożycia, to obowiązek alimentacyjny wygaśnie także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu (wyjątkiem od tej zasady mogą być szczególne okoliczności).  

Przykład 2.

Pani Anna i pan Janusz są 4,5 roku po rozwodzie. Pani Anna została uznana za wyłącznie winną rozpadowi pożycia małżeńskiego, ale to pan Janusz został zobowiązany do uiszczania alimentów na jej rzecz. Pani Anna podczas jazdy samochodem doznała wypadku i została sparaliżowana, przez co musiała porzucić pracę, z której czerpała środki na utrzymanie. W takiej sytuacji, mimo że niedługo dojdzie do upływu 5 lat od rozwodu i tym samym pan Janusz będzie mógł być zwolniony z obowiązku wypłaty alimentów, pani Anna może złożyć wniosek o przedłużenie terminu wypłacania na jej rzecz alimentów ze względu na wyjątkowe okoliczności. 

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych