Jaka jest kara pieniężna za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem?

Niniejszy artykuł skierowany jest przede wszystkim do rodziców, którzy mają uregulowane kontakty z swoimi dziećmi – dotyczy to rodziców żyjących w rozłączeniu – w czasie separacji, po rozwodzie, po rozstaniu partnerów, którzy mają dziecko. Uregulowanie kontaktów, nawet sądowe, nie oznacza bowiem, że będą one realizowane – zarówno ze strony rodzica, u którego dziecko mieszka i który jest obowiązany do wydania go na kontakty, jak i ze strony rodzica uprawnionego do kontaktu. Jak w takiej sytuacji niejako zmusić rodzica do ich wykonywania? Jaka grozi kara pieniężna za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem? O tym poniżej.

Kontakty z dzieckiem

Instytucja kontaktów z dzieckiem została uregulowana w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Wskazuje on, że każdy z rodziców, niezależnie od władzy rodzicielskiej, ma prawo i obowiązek kontaktów z dzieckiem, które obejmują:

• przebywanie z dzieckiem – odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
• bezpośrednie porozumiewanie się;
• utrzymywanie korespondencji;
• korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z drugim z nich rodzice określają wspólnie, w drodze porozumienia, a w przypadku jego braku – rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Zagrożenie zapłatą w związku z nierealizowaniem kontaktów

Ustawa – Kodeks postępowania cywilnego (kpc) określa sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem.

Zgodnie z art. 598¹⁵ § 1 kpc, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje:

1. nie wykonuje,
2. niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem

– sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

Ten przepis dotyczy tego rodzica, u którego dziecko zamieszkuje.

Przykład 1.

Pan Marek jest rodzicem, któremu powierzono pełną władzę rodzicielską nad synem, Tymonem, a także ustalono miejsce zamieszkania dziecka przy ojcu. Matka ma prawo do kontaktów z dzieckiem co 2 tygodnie, od soboty o 10.00 do niedzieli do 15.00, poza miejscem zamieszkania dziecka, pod nieobecność ojca. Pan Marek wielokrotnie w soboty jeździ na zakupy z synem i do domu przyjeżdża o 12.00 – matka, pani Wanda, czeka kilka godzin na wydanie jej dziecka – bo po powrocie ze sklepu dopiero pakowane są ubrania, zabawki, ojciec podaje Tymonowi posiłek. Taka sytuacja regularnie się powtarza. Jest to niewłaściwe wykonywanie obowiązków rodzica wynikających z orzeczenia, ponieważ o 10.00 w sobotę małoletni Tymon powinien być spakowany i oczekiwać na matkę.

W § 2 tego przepisu sytuacja dotyczy rodzica, który jest uprawniony do kontaktu z dzieckiem, lub takiego, któremu zakazano kontaktów. Jeżeli taki rodzic narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.

Przykład 2.

Pani Wioletta zamieszkuje z córką, Anielą. Jej były mąż, pan Adrian, ma prawo do kontaktów z córką w każdą sobotę od 9.00 do 18.00. Pani Wioletta każdorazowo przygotowuje dziecko, szykuje jej ubrania na zmianę, zabawki, dba o to, by rano w sobotę wstała wcześniej, zjadła śniadanie i była gotowa do wyjazdu. Od kilku tygodni pan Adrian nie pojawia się po dziecko mimo otrzymywanych wiadomości tekstowych, że córka na niego czeka. W takiej sytuacji uprawniony nie wykonuje obowiązków wynikających z orzeczenia sądu.

W takiej sytuacji zarówno pani Wioletta, jak i pani Wanda mogą złożyć w sądzie opiekuńczym – czyli sądzie rejonowym, wydziale rodzinnym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty na jej rzecz oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie.

Do wniosku należy dołączyć odpis orzeczenia, z którego wynikają obecnie uregulowane kontakty z dzieckiem.

Kara pieniężna za nierealizowanie kontaktów z dzieckiem

Zgodnie z przepisami określanie sumy pieniężnej za niewykonywanie lub niewłaściwe wykonywanie kontaktów z dzieckiem powinno uwzględniać sytuację majątkową osoby zobowiązanej.

Pod uwagę należy wziąć:

• zarobki;
• stałe wydatki – kredyty, pożyczki, koszty związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych, utrzymaniem pojazdu, wyżywienie;
• możliwości zarobkowe – czy jest możliwe podjęcie pracy dorywczej lub jej zmiana na bardziej dochodową;
• sytuację zdrowotną, rodzinną.

Dla osoby zarabiającej kilkadziesiąt tysięcy złotych miesięcznie taka suma pieniężna może wynosić nawet kilka tysięcy złotych, natomiast w przypadku osób mniej zamożnych – kilkaset złotych, ale może być to i 50 zł. Każdorazowo będzie to uzależnione od sytuacji majątkowej tego, komu grozi się zapłatą.

Sąd może zmienić wysokość tej sumy ze względu na zmianę okoliczności – albo znaczną poprawę, albo pogorszenie sytuacji majątkowej zobowiązanego.

W tym celu sąd wysłucha strony, a także zwróci uwagę na fakty związane z tym, czy i dlaczego kontakty nie są wykonywane albo wykonywane są w niewłaściwy sposób.

Nakazanie zapłaty w związku z niewykonywaniem lub nienależytym wykonywaniem kontaktów

Pożądane jest, aby po wydaniu postanowienia o zagrożeniu karą grzywny w związku z niewykonywaniem, nieprawidłowym wykonywaniem lub wykonywaniem kontaktów wbrew zakazowi osoba zobowiązana dostosowała się do orzeczenia lub ugody, która reguluje kontakty. Nie zawsze to się jednak udaje i wbrew postanowieniu nadal łamane są ustalone zasady kontaktów.

W takiej sytuacji, jeżeli po zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej nadal kontakty nie są realizowane w ustalonej formule, sąd opiekuńczy nakaże zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. 

Prawomocne postanowienie sądu w tym przypadku jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności – wystarczające jest orzeczenie ze stwierdzeniem prawomocności.

Przykład 3.

Pani Annie zagrożono zapłatą 500,00 zł w związku z tym, że odmawiała wydawania swojej córki, Niny, na kontakty z ojcem, Janem. Takich sytuacji było 10 po wydaniu postanowienia o zagrożeniu karą. Stąd też złożono kolejny wniosek – o zasądzenie tych kwot, co sąd uwzględnił i pani Anna musiała zapłacić panu Janowi Nowakowi 5 000,00 zł.

Czy przysługuje zwrot wydatków poniesionych w związku z niewykonanym lub niewłaściwie wykonanym kontaktem?

Rodzic, który ma prawo do kontaktów z dzieckiem raz na jakiś czas, przez jeden weekend albo w okresie wakacyjnym przez tydzień, chce, jeżeli ma ku temu możliwości, zaplanować atrakcje – wyjazd wakacyjny związany z opłaceniem wycieczki lub transportu, hoteli, ale też rozrywek, takich jak wyjście do kina, wesołego miasteczka, na basen, park trampolin czy inne.

Czy jeśli kontakt się nie odbędzie, to przysługuje mu zwrot wydatków poniesionych w związku z nim, bo drugi z rodziców nie wyda dziecka albo wyda je z opóźnieniem, które sprawi, że bilety będą już nieważne?

Zgodnie z art. 598¹⁷ kpc, jeżeli do kontaktu nie doszło z uwagi na to, że osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykona lub niewłaściwie wykona obowiązki w zakresie kontaktów, sąd opiekuńczy przyzna od niej uprawnionemu do kontaktów zwrot uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu.

Mogą do tego wliczyć się także zakupione na wyjazd czy wyjście ubrania.

Te zasady dotyczą także sytuacji, w której to uprawniony do kontaktów nie będzie ich wykonywać, a rodzic, pod którego pieczą pozostaje dziecko, poczyni wydatki w celu odbycia się kontaktu – na przykład kupi dziecku odpowiednią odzież, dodatkowe środki higieny, zabawki czy książki, aby dziecko miało u drugiego z rodziców drugi egzemplarz.

Czy na powyższe postanowienia przysługuje środek odwoławczy?

Tak, na wszystkie powyższe postanowienia o zagrożeniu zapłatą, a później o zapłacie, przysługuje każdej ze stron zażalenie.