Ulga na dziecko przy zerowym podatku

Zgodnie z intencją ustawodawcy ulga na dziecko w podatku dochodowym od osób fizycznych jest elementem polityki prorodzinnej państwa, wspierającym rodziny wychowujące dzieci. Jej celem jest dodatkowa pomoc dla podatników o niskich dochodach mających na utrzymaniu dzieci. Wspomnianą ulgę uregulowano w art. 27f Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) – dalej „ustawa o PIT”.

Komu należy się ulga na dziecko?

Od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy o PIT, czyli według obowiązującej skali podatkowej, podatnik ma prawo odliczyć kwotę ulgi na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

• wykonywał władzę rodzicielską;

• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;

• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Skala podatkowa obowiązująca od 1 stycznia 2023 roku przedstawia się następująco:

Limity dochodów

Ulga na dziecko przysługuje, jeżeli dochody podatnika:

• pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł;

• niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56 000 zł;

• samotnie wychowującego dziecko nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł.

W przypadku wykonywania władzy rodzicielskiej w stosunku do dwójki lub więcej dzieci ulga na dziecko przysługuje bez względu na wysokość uzyskanych dochodów.

Wysokość ulgi

Odliczenie od dochodu przysługuje w wysokości:

• na pierwsze dziecko: 92,67 zł miesięcznie (rocznie 1112,04 zł);

• na drugie dziecko: 92,67 zł miesięcznie (rocznie 1112,04 zł);

• na trzecie dziecko: 166,67 zł miesięcznie (rocznie 2000,04 zł);

• na czwarte i każde kolejne dziecko: 225,00 zł (rocznie 2700,00 zł).

Przykład 1.

Podatnik ma czworo dzieci. W związku z tym comiesięczne odliczenie od podatku wyniesie 577,01 zł (92,67 zł + 92,67 zł + 166,67 zł + 225,00 zł), co daje kwotę odliczenia rocznego 6924,12 zł (577,01 zł x 12).

Jak dokonać odliczenia?

Odliczenia dokonuje się w zeznaniu podatnika o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w danym roku podatkowym, składanym w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W dokumencie tym należy podać liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

• odpis aktu urodzenia dziecka;

• zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;

• odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;

• zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Dzieci pełnoletnie

Wyżej przedstawione regulacje stosuje się odpowiednio do podatników utrzymujących pełnoletnie dzieci:

• które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;

• do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie;

• jeżeli nie uzyskały one:

• dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 (według skali podatkowej) lub art. 30b (kapitały pieniężne) ustawy o PIT lub

• przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 (ulga dla młodych) i 152 (ulga na powrót) ustawy o PIT w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w Ustawie z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

Czy ulga przysługuje przy zerowym podatku?

Zgodnie z art. 27f ust. 8 ustawy o PIT, jeżeli kwota przysługującego odliczenia z tytułu omawianej ulgi jest wyższa od kwoty odliczonej z tego tytułu w zeznaniu podatkowym, podatnikowi należy się kwota stanowiąca różnicę między kwotą przysługującego mu odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym. To oznacza, że w sytuacji, w której kwota podatku jest niższa od przysługującego odliczenia, podatnik ma prawo otrzymać z budżetu państwa różnicę między nimi. Skrajnym przypadkiem będzie okoliczność, w której podatek wynosi 0 zł – wtedy podatnik ma prawo otrzymać całą kwotę odliczenia (ulgi na dziecko).

Wysokość kwoty odliczenia, którą może otrzymać podatnik, jest jednak limitowana. W myśl art. 27f ust. 9 ustawy o PIT kwota stanowiąca różnicę między przysługującym odliczeniem a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym nie może przekroczyć sumy zapłaconych przez podatnika podlegających odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne pomniejszonych o odliczone od podatku liniowego lub zryczałtowanego podatku dochodowego składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład 2.

Podatnik wychowuje trójkę dzieci, w związku z tym ulga na dziecko nie wynosi rocznie 4224,12 zł. Podatek od dochodów uzyskanych przez niego w całym roku, przed zastosowaniem ulgi na dzieci, obejmuje 500 zł. Suma zapłaconych przez podatnika podlegających odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne przekracza wysokość ulgi. W związku z tym otrzyma on różnicę między kwotą ulgi a kwotą podatku, tj. 3724,12 zł (4224,12 zł – 500,00 zł).

W uzasadnieniu do projektu Ustawy z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1644), na mocy której wprowadzono omawiane rozwiązanie prawne, uzasadniono to następująco: Systematyczna polityka wspierania rodzin spowodowała, że niemal połowa podatników (49%) posiadających troje lub więcej dzieci nie płaci podatku dochodowego. Podatku nie płaci także co czwarty wychowujący dwoje dzieci (27%). Mimo tych rozwiązań w dalszym ciągu część podatników nie ma jednak możliwości odliczenia ulgi w pełnej wysokości z uwagi na niski dochód i w konsekwencji niski podatek. Wsparcie z tytułu ulgi na dzieci nie jest w przypadku tych podatników realizowane w wystarczającym stopniu. [...] Dla zapewnienia faktycznej pomocy państwa rodzinom wychowującym dzieci zaproponowano: [...] wprowadzenie nowego rozwiązania, polegającego na przyznaniu podatnikowi dodatkowego wsparcia finansowego w kwocie stanowiącej różnicę między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym. [...] Przyjęcie propozycji zrówna sytuację podatników wychowujących dzieci, którzy uzyskują dochody w wysokości umożliwiającej skorzystanie z ulgi na dzieci, z sytuacją tych podatników, którzy obecnie – z uwagi na zbyt niski dochód i w konsekwencji niski podatek – takiej możliwości nie mają. Nie ma bowiem powodów, aby różnicować wysokość faktycznej pomocy państwa z tytułu ulgi na dzieci w zależności od wysokości uzyskiwanego przez podatnika dochodu. Kwota tego wsparcia nie będzie mogła przekroczyć łącznej kwoty zapłaconych przez podatnika składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, które podlegają odliczeniu, pomniejszonej o kwotę tych składek odliczonych w zeznaniach [...]. Proponowane rozwiązanie dotyczy zatem tylko tych osób, które wcześniej wpłaciły do systemu składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Rozwiązanie to spowoduje, że podatnicy, którym przysługuje odliczenie ulgi na dzieci, otrzymają nie tylko zwrot zapłaconego podatku, ale także kwotę z tytułu niewykorzystanej ulgi, do wysokości kwoty zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne podlegających odliczeniu. Rozwiązanie to przyczyni się do obniżenia klina podatkowego dla relatywnie najmniej zarabiających rodzin z dziećmi, co będzie miało pozytywny skutek dla dochodów tych rodzin i ich prywatnej konsumpcji.

Podsumowując, w przypadku ustalenia kwoty podatku na poziomie niższym od przysługującej podatnikowi kwoty ulgi na dziecko ma on prawo do otrzymania różnicy między kwotą tej ulgi a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym, przy czym możliwość ta dotyczy tylko tych, którzy opłacili składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W przypadku podatku zerowego podatnik otrzyma całą kwotę ulgi.