Urlop opiekuńczy - ile wynosi jego wymiar?
Wejście w życie unijnych dyrektyw spowoduje, że pracownicy będą mieli możliwość skorzystania z nowego uprawnienia, jakim jest urlop opiekuńczy. Będzie się on jednak różnił od pozostałych zwolnień od pracy, jakie obecnie przysługują z tytułu opieki nad dzieckiem czy członkiem rodziny. W niniejszym artykule przedstawiamy między innymi, jaki będzie jego wymiar i czy będzie to urlop płatny.
Uprawnieni do korzystania z urlopu opiekuńczego
W projekcie Kodeksu pracy pojawił się nowy dział, w którym dokładnie opisano zasady wnioskowania o urlop opiekuńczy. Jak można przeczytać w art. 1731 § 1, pracownik może skorzystać z takiego wolnego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.
Według definicji podanej w Kodeksie pracy (na cele skorzystania z urlopu opiekuńczego) członkami rodziny są syn, córka, matka, ojciec lub małżonek. Istotne jest również to, że osobą zamieszkującą we wspólnym gospodarstwie domowym jest również partner życiowy, dzięki czemu z dodatkowego wolnego będą mogły w razie potrzeby korzystać również osoby, które nie zdecydowały się na sformalizowanie swojego związku.
Wymiar urlopu opiekuńczego
Pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu opiekuńczego jedynie przez 5 dni w roku kalendarzowym. Limit ten nie przysługuje proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, a niewykorzystany nie przechodzi na kolejne lata. Można wybrać go w pojedynczych dniach lub w całości ciągiem.
Na ten moment nie jest jednak określone, w jaki sposób pracodawca ma dokumentować udzielenie pracownikowi takiego wolnego. Zwykle w przypadku nieobecności podlegających limitowaniu w ciągu roku wykazuje się je w świadectwie pracy, dlatego należy spodziewać się, że po wejściu nowych przepisów w życie i ten dokument zostanie zaktualizowany.
Złożenie wniosku o urlop opiekuńczy
Sposób wnioskowania o udzielenie urlopu opiekuńczego oraz dane, jakie powinny znaleźć się we wniosku, zostały ściśle określone w projekcie. Aby skorzystać z tego uprawnienia, pracownik musi przekazać pracodawcy wniosek z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem. Zatrudniony może to zrobić zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Dane, jakie trzeba zawrzeć we wniosku, to:
- imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych;
- przyczyna konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika;
- stopień pokrewieństwa z pracownikiem, jeżeli pracownik sprawuje opiekę nad członkiem rodziny (opieka nad synem, córką, matką, ojcem lub małżonkiem);
- adres zamieszkania osoby niebędącej członkiem rodziny (niewymienionej w art. 1731 § 2).
Podanie tych danych może być decydujące dla uzyskania zgody na skorzystanie z urlopu opiekuńczego.
We wniosku nie powinny być podawane szczegółowe informacje o stanie zdrowia osoby, nad którą będzie sprawowana opieka. Obowiązkowe będzie jedynie wpisanie przyczyny powodującej konieczność sprawowania osobistej opieki nad członkiem rodziny czy zamieszkującą z nami osobą. Nie jest potrzebne również zaświadczenie lekarskie – pracodawca nie może żądać go od pracownika, co potwierdzone zostało też w uzasadnieniu do projektu: „Zgodnie z opinią Ministerstwa Zdrowia nie należałoby opierać przesłanek do udzielenia tego świadczenia wyłącznie na zaświadczeniu wydawanym w systemie ochrony zdrowia. Obowiązek wydawania odnośnych zaświadczeń stanowiłby kolejne obciążenie biurokratyczne, co najpewniej w największym stopniu dotknęłoby lekarzy POZ. Mając na względzie sytuację epidemiczną, która utrudniła dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej dla wielu Polaków, zasadniejszym byłoby wprowadzanie rozwiązań, które odciążą system opieki zdrowotnej i zoptymalizują jego wydajność, a nie obciążą go obowiązkiem wykonywania usług niezwiązanych bezpośrednio z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej. Ministerstwo podkreśliło także, że każdorazowo zgłaszanie się do lekarza o wydanie takiego zaświadczenia skutkowałoby tworzeniem fikcji, że dana osoba (opiekun) będzie chciała skorzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej, gdyż korzystałaby ona z tych samych kolejek oczekiwania na świadczenia jak regularni pacjenci”.
Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do sprawdzania, czy informacje zawarte we wniosku pracownika faktycznie zaistnieją.
Pobierz darmowy wzór wniosku o urlop opiekuńczy!
Czy pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za czas urlopu opiekuńczego?
Urlop opiekuńczy to nieobecność, za którą pracownik nie zachował prawa do wynagrodzenia. Istotne jest jednak to, że czas korzystania z niego wlicza się do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
W miesiącu, w którym pracownik skorzysta z tego uprawnienia, konieczne będzie proporcjonalne zmniejszenie pensji. W związku z tym zastosowanie będzie miał § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.
Według tego przepisu wynagrodzenie za czas przepracowany należy ustalić według następującego schematu:
- miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu;
- otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę godzin nieobecności pracownika w pracy z tych przyczyn;
- obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.
Przykład
Pani Kamila chce skorzystać z urlopu opiekuńczego 17–18 listopada 2022 roku. Pracownica otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 7000 zł. Pracuje na pełny etat w podstawowym czasie pracy. Pensję za przepracowaną część miesiąca należy obliczyć w następujący sposób:
- 7000 zł / 160 godz. = 43,75 zł
- 29,76 zł x 16 godz. = 700 zł
- 7000 zł – 700 zł = 6300 zł.
W związku z wykorzystaniem urlopu opiekuńczego wynagrodzenie pracownicy zostanie pomniejszone o 700 zł, w efekcie czego pracodawca za październik 2022 roku wypłaci jej pensję w kwocie 6300 zł.
Ochrona zatrudnienia w czasie korzystania z urlopu opiekuńczego
Dyrektywy unijne, a zatem i projekt Kodeksu pracy, przewidują zwiększenie ochrony zatrudnienia pracownika korzystającego z nowych uprawnień, w tym z urlopu opiekuńczego. Pracodawca nie może od dnia złożenia wniosku aż do zakończenia urlopu prowadzić przygotowań do wypowiedzenia umowy z pracownikiem ani rozwiązać z nim stosunku pracy. Jedynym wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy zachodzą przesłanki do zakończenia umowy w trybie natychmiastowym z winy zatrudnionego lub kiedy pracodawca udowodni, że podejmując taką decyzję, kierował się obiektywnymi powodami.
Po zakończeniu urlopu pracodawca jest zobligowany dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku lub stanowisku równorzędnym z takim zastrzeżeniem, że warunki nie będą gorsze od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Udzielanie bezpłatnego urlopu opiekuńczego – podsumowanie
Dodatkowe zwolnienie od pracy, jakie zostało wskazane w projekcie Kodeksu pracy, umożliwi pracownikom sprawowanie opieki nad najbliższymi osobami bez konieczności posiadania dodatkowych zaświadczeń o ich stanie zdrowia. Należy jednak pamiętać, że urlop opiekuńczy jest limitowany i za czas korzystania z niego nie przysługuje wynagrodzenie.
