Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Urlop opiekuńczy - ile wynosi jego wymiar?

Wejście w życie unijnych dyrektyw spowodowało, że pracownicy mają możliwość skorzystania z nowego uprawnienia, jakim jest urlop opiekuńczy. Różni się on jednak od pozostałych zwolnień od pracy, jakie obecnie przysługują z tytułu opieki nad dzieckiem czy członkiem rodziny. W niniejszym artykule przedstawiamy między innymi, jaki jest jego wymiar i czy będzie to urlop płatny.

Uprawnieni do korzystania z urlopu opiekuńczego

W 26 kwietnia 2023 r Kodeksie pracy pojawił się nowy dział, w którym dokładnie opisano zasady wnioskowania o urlop opiekuńczy. Jak można przeczytać w art. 1731 § 1, pracownik może skorzystać z takiego wolnego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.

Według definicji podanej w Kodeksie pracy (na cele skorzystania z urlopu opiekuńczego) członkami rodziny są syn, córka, matka, ojciec lub małżonek. Istotne jest również to, że osobą zamieszkującą we wspólnym gospodarstwie domowym jest również partner życiowy, dzięki czemu z dodatkowego wolnego będą mogły w razie potrzeby korzystać również osoby, które nie zdecydowały się na sformalizowanie swojego związku.

Wymiar urlopu opiekuńczego

Pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego jedynie przez 5 dni w roku kalendarzowym. Limit ten nie przysługuje proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, a niewykorzystany nie przechodzi na kolejne lata. Można wybrać go w pojedynczych dniach lub w całości ciągiem.

Na ten moment nie jest jednak określone, w jaki sposób pracodawca ma dokumentować udzielenie pracownikowi takiego wolnego. Zwykle w przypadku nieobecności podlegających limitowaniu w ciągu roku wykazuje się je w świadectwie pracy, dlatego należy spodziewać się, że po wejściu nowych przepisów w życie i ten dokument zostanie zaktualizowany.

Złożenie wniosku o urlop opiekuńczy

Sposób wnioskowania o udzielenie urlopu opiekuńczego oraz dane, jakie powinny znaleźć się we wniosku, zostały ściśle określone w przepisach. Aby skorzystać z tego uprawnienia, pracownik musi przekazać pracodawcy wniosek z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem. Zatrudniony może to zrobić zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Dane, jakie trzeba zawrzeć we wniosku, to:

  • imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych;
  • przyczyna konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika;
  • stopień pokrewieństwa z pracownikiem, jeżeli pracownik sprawuje opiekę nad członkiem rodziny (opieka nad synem, córką, matką, ojcem lub małżonkiem);
  • adres zamieszkania osoby niebędącej członkiem rodziny (niewymienionej w art. 1731 § 2).

Podanie tych danych może być decydujące dla uzyskania zgody na skorzystanie z urlopu opiekuńczego.

Jeśli wniosek będzie złożony prawidłowo, to pracodawca zobowiązany jest do udzielenia wolnego pracownikowi.

We wniosku nie powinny być podawane szczegółowe informacje o stanie zdrowia osoby, nad którą będzie sprawowana opieka. Obowiązkowe będzie jedynie wpisanie przyczyny powodującej konieczność sprawowania osobistej opieki nad członkiem rodziny czy zamieszkującą z nami osobą. Nie jest potrzebne również zaświadczenie lekarskie – pracodawca nie może żądać go od pracownika, co potwierdzone zostało też w uzasadnieniu do projektu ustawy: „Zgodnie z opinią Ministerstwa Zdrowia nie należałoby opierać przesłanek do udzielenia tego świadczenia wyłącznie na zaświadczeniu wydawanym w systemie ochrony zdrowia. Obowiązek wydawania odnośnych zaświadczeń stanowiłby kolejne obciążenie biurokratyczne, co najpewniej w największym stopniu dotknęłoby lekarzy POZ. Mając na względzie sytuację epidemiczną, która utrudniła dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej dla wielu Polaków, zasadniejszym byłoby wprowadzanie rozwiązań, które odciążą system opieki zdrowotnej i zoptymalizują jego wydajność, a nie obciążą go obowiązkiem wykonywania usług niezwiązanych bezpośrednio z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej. Ministerstwo podkreśliło także, że każdorazowo zgłaszanie się do lekarza o wydanie takiego zaświadczenia skutkowałoby tworzeniem fikcji, że dana osoba (opiekun) będzie chciała skorzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej, gdyż korzystałaby ona z tych samych kolejek oczekiwania na świadczenia jak regularni pacjenci”.

Oznacza to, że pracodawca nie ma prawa do sprawdzania, czy informacje zawarte we wniosku pracownika faktycznie zaistnieją.

Pobierz darmowy wzór wniosku o urlop opiekuńczy!

Do pobrania:

pdf
Wniosek o urlop opiekuńczy.pdf druk do ręcznego wypełnienia
docx
Wniosek o urlop opiekuńczy.docx druk do ręcznego wypełnienia

Czy pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie za czas urlopu opiekuńczego?

Urlop opiekuńczy to nieobecność, za którą pracownik nie zachował prawa do wynagrodzenia. Istotne jest jednak to, że czas korzystania z niego wlicza się do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

W miesiącu, w którym pracownik skorzysta z tego uprawnienia, konieczne będzie proporcjonalne zmniejszenie pensji. W związku z tym zastosowanie będzie miał § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Według tego przepisu wynagrodzenie za czas przepracowany należy ustalić według następującego schematu:

  • miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu;
  • otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę godzin nieobecności pracownika w pracy z tych przyczyn;
  • obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

Przykład

Pani Kamila chce skorzystać z urlopu opiekuńczego 17–18 listopada 2023 roku. Pracownica otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 7 000,00 zł. Pracuje na pełny etat w podstawowym czasie pracy. Pensję za przepracowaną część miesiąca należy obliczyć w następujący sposób:

  • 7 000,00zł / 160 godz. = 43,75 zł
  • 29,76 zł x 16 godz. = 700,00 zł
  • 7 000,00 zł – 700,00 zł = 6 300,00 zł.

W związku z wykorzystaniem urlopu opiekuńczego wynagrodzenie pracownicy zostanie pomniejszone o 700,00 zł, w efekcie czego pracodawca za wypłaci jej pensję w kwocie 6 300,00 zł.

Ochrona zatrudnienia w czasie korzystania z urlopu opiekuńczego

Kodeks pracy wprowadza zwiększenie ochrony zatrudnienia pracownika korzystającego z nowych uprawnień, w tym z urlopu opiekuńczego. Pracodawca nie może od dnia złożenia wniosku aż do zakończenia urlopu prowadzić przygotowań do wypowiedzenia umowy z pracownikiem ani rozwiązać z nim stosunku pracy. Jedynym wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy zachodzą przesłanki do zakończenia umowy w trybie natychmiastowym z winy zatrudnionego lub kiedy pracodawca udowodni, że podejmując taką decyzję, kierował się obiektywnymi powodami.

Po zakończeniu urlopu pracodawca jest zobligowany dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku lub stanowisku równorzędnym z takim zastrzeżeniem, że warunki nie będą gorsze od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.

Udzielanie bezpłatnego urlopu opiekuńczego – podsumowanie

Dodatkowe zwolnienie od pracy, jakie zostało wskazane w Kodeksie pracy, umożliwi pracownikom sprawowanie opieki nad najbliższymi osobami bez konieczności posiadania dodatkowych zaświadczeń o ich stanie zdrowia. Należy jednak pamiętać, że urlop opiekuńczy jest limitowany i za czas korzystania z niego nie przysługuje wynagrodzenie.