PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi - czy musi być finansowane?
Prawie 6 lat temu została uchwalona ustawa o pracowniczych planach kapitałowych. Nadal są osoby, które nie korzystają z możliwości, jakie to niesie. Celem PPK jest gromadzenie oszczędności przez uczestnika z ich późniejszym przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia oraz na inne cele. PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi - czy musi być opłacane?
Zatrudnianie niani – umowa uaktywniająca
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 definiuje, kto może być uznany za nianię. Nianią może być osoba fizyczna, która sprawuje opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług. Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20. tygodnia życia. Do umowy o świadczenie usług określonej umową uaktywniającą stosuje się przepisy dotyczące zlecenia określone w Kodeksie cywilnym.
Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.
Rodzicem samotnie wychowującym dziecko jest:
- rodzic będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem;
- rodzic, w stosunku do którego orzeczono separację;
- rodzic pozostający w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Umowa uaktywniająca zawierana z nianią powinna zawierać następujące elementy:
- oznaczenie strony umowy;
- cel i przedmiot umowy;
- czas i miejsce sprawowania opieki;
- liczbę dzieci powierzonych opiece;
- obowiązki niani;
- wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty;
- czas, na jaki umowa została zawarta;
- warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.
Umowa uaktywniająca może być zawarta z nianią, która jest osobą pełnoletnią i nie jest rodzicem dziecka. Nianią może być również osoba spokrewniona, np. babcia.
Finansowanie składek niań zatrudnionych na podstawie umowy uaktywniającej
Budżet państwa finansuje składki za nianie, jeżeli rodzice dziecka:
- pracują na podstawie umowy o pracę, lub
- świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej, która stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych, w tym:
- umowy agencyjnej,
- umowy zlecenia,
- umowy o świadczenie usług, lub
- prowadzą pozarolniczą działalność, lub
- prowadzą działalność rolniczą z wyjątkiem osoby, która podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik.
Niania jest objęta ubezpieczeniem:
- emerytalnym;
- rentowym;
- wypadkowym;
- zdrowotnym, jeżeli jest to jej jedyna praca.
Niania pracująca jednocześnie na cały etat jest objęta tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.
W przypadku niani ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a składkę z tego tytułu finansuje sama niania.
Czy osoba fizyczna może być pracodawcą?
Każda osoba fizyczna może być pracodawcą i zatrudniać pracowników. Przepisy nie wymagają do tego prowadzenia działalności gospodarczej. Osoba fizyczna może zatrudniać różne podmioty na podstawie umowy o pracę czy umów cywilnoprawnych.
Zatrudnienie niani wymaga od rodziców lub opiekuna dziecka zgłoszenia się do ZUS-u jako płatnika składek. Po zgłoszeniu się jako płatnik składek możliwe jest zgłoszenie niani jako osoby ubezpieczonej. Zgłoszenia trzeba dokonać na odpowiednim formularzu. Jeżeli opieka nad dzieckiem na podstawie umowy uaktywniającej jest jedyną pracą niani, wówczas zgłoszenia należy dokonać na formularzu ZUS ZUA. Jeżeli niania poza opieką nad dzieckiem na podstawie umowy uaktywniającej pracuje jeszcze na pełny etat, zgłoszenie musi zostać dokonane na formularzu ZUS ZZA.
Kodem tytułu ubezpieczenia dla niani jest 04 30.
Kto ma obowiązek zawrzeć umowę o prowadzenie PPK?
Zgodnie z prawem podmiot zatrudniający ma obowiązek zawrzeć w imieniu i na rzecz osób u niego zatrudnionych umowę o prowadzenie PPK.
Podmiot zatrudniający to:
- pracodawca w rozumieniu Kodeksu pracy, jeżeli ma NIP lub REGON;
- nakładca w stosunku do osób zatrudnionych;
- rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych w stosunku do osób zatrudnionych;
- zleceniodawca w stosunku do osób zatrudnionych, jeżeli ma NIP lub REGON;
- podmiot, w którym działa rada nadzorcza w stosunku do osób zatrudnionych;
- płatnik, jeżeli pracodawca nie ma NIP-u lub REGON-u.
- mikroprzedsiębiorcy, czyli przedsiębiorcy, który w co najmniej 1 roku z 2 ostatnich lat obrotowych spełnia łącznie następujące warunki: zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w zł 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec 1 z tych lat nie przekroczyły równowartości w zł 2 milionów euro, przy czym wyłączenie stosowania regulacji dotyczących PPK w tym wypadku nastąpi, jeżeli wszystkie osoby zatrudnione złożą podmiotowi zatrudniającemu w formie pisemnej deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK zawierającą dane dotyczące podmiotu zatrudniającego i uczestnika PPK oraz oświadczenie uczestnika PPK o posiadaniu przez niego wiedzy o konsekwencjach jej złożenia;
- podmiotu zatrudniającego będącego osobą fizyczną, który zatrudnia, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tego podmiotu, osobę fizyczną, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby.
PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi
Kwestia PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi często bywa bardzo problematyczna. Chcąc odpowiedzieć na to pytanie postawione w tytule niniejszego artykułu, trzeba wskazać, że to, czy konieczne będzie opłacanie PPK przy zatrudnianiu niani lub gosposi, zależeć będzie od charakteru tego zatrudnienia.
Poniżej na przykładach opisujemy kwestie związane z PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi:
Przykład 1.
Czy pani Irena i pan Stanisław muszą opłacić PPK dla swojej gosposi, którą zatrudniają na podstawie umowy o pracę w swoim domu, jeżeli nie prowadzą żadnej innej działalności gospodarczej? Zatrudnienie gosposi do celów prywatnych oznacza, że nie ma obowiązku opłacania jej PPK. Przepisy ustawy o pracowniczych planach kapitałowych nie mają w tym wypadku zastosowania.
Przykład 2.
Czy pani Dorota prowadząca salon fryzjerski w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej musi opłacać PPK dla niani, którą zatrudnia dla swojej córki Justyny na podstawie umowy uaktywniającej? Zatrudnienie niani w przypadku pani Doroty nie dotyczy jej działalności gospodarczej, a celów prywatnych. Wobec tego kobieta nie ma obowiązku opłacania PPK dla niani, gdyż przepisy ustawy o pracowniczych planach kapitałowych nie mają w tym wypadku zastosowania.
Przykład 3.
Czy pani Kinga prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której zatrudnia pomoce domowe, nianie, ogrodników musi opłacać dla nich PPK, jeśli liczba zatrudnionych w jej firmie osób wynosi 30? Pani Kinga ma obowiązek opłacania PPK dla tych osób, w tych niani i gosposi, gdyż nie jest mikroprzedsiębiorcą, co do którego przepisy ustawy o pracowniczych planach kapitałowych nie byłyby stosowane.
Przykład 4.
Czy pan Marek prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której zatrudnia nianie, musi opłacać dla nich PPK, jeśli liczba zatrudnionych w jego firmie osób wynosi 5? Pan Marek nie będzie musiał opłacać PPK dla tych osób, jeżeli w 1 z ostatnich 2 lat zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w zł 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w zł 2 milionów euro, oraz wszystkie osoby zatrudnione złożą mu w formie pisemnej deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK i oświadczenie o posiadaniu przez nie wiedzy o konsekwencjach jej złożenia.
Przykład 5.
Pani Paulina pracuje jako niania małoletniego Konrada u Pani Karoliny i pana Wojciecha, dowiedziała się, że kwestie związane z PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi są często nieuregulowane. Czy Pani Paulina może domagać się od pracodawców opłacania jej PPK? Niania nie może w tym przypadku domagać się od zatrudniających ją osób opłacania jej PPK, ponieważ zajmuje się dzieckiem w ich celach prywatnych, zatem nie mają do nich zastosowania przepisy ustawy o pracowniczych planach kapitałowych.
PPK od wynagrodzenia niani lub gosposi - podsumowanie
PPK od wynagrodzenia nani lub gosposi nadal budzi wiele wątpliwości. Niemniej jednak zatrudnianie gosposi lub niani do celów prywatnych nie niesie obowiązku opłacania PPK. W innych wypadkach, jeśli jest to związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, będzie istniał taki obowiązek, chyba że przedsiębiorca jest mikroprzedsiębiorca w rozumieniu Prawa przedsiębiorców oraz wszystkie zatrudnione przez niego osoby złożą podmiotowi zatrudniającemu w formie pisemnej deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK.
