Środki w PPK - zasady rozporządzania

Istnieje wiele różnych sposobów oszczędzania na przyszłe świadczenie emerytalne. Jednym z nich są Pracownicze Plany Kapitałowe. Pracownicy nie są co prawda zmuszeni do korzystania z tej opcji, jednak niesie ona ze sobą kilka ważnych korzyści. Czy zgromadzone środki w PPK pozwalają pracownikowi na sfinansowanie mieszkania?

PPK

Do Pracowniczego Programu Kapitałowego automatycznie zapisywane są osoby zatrudnione pomiędzy 18 a 55 rokiem życia. Dla osób powyżej tego wieku, ale nie więcej niż do 70 lat, uczestnictwo w PPK jest całkowicie dobrowolne. Oczywiście młodsi pracownicy nie mają obowiązku odkładania na dodatkową emeryturę i mogą zrezygnować z PPK w każdej chwili – konieczne jest jednak złożenie pracodawcy odpowiedniego oświadczenia.

Z Pracowniczych Planów Kapitałowych mogą korzystać nie tylko osoby pozostające w stosunku pracy, a więc wykonujące swoje obowiązki m.in. na podstawie umowy o pracę, ale także zatrudnieni w ramach oskładkowanej umowy cywilnoprawnej – będzie to najczęściej umowa zlecenia.

PPK polega w dużym skrócie na gromadzeniu pieniędzy, które w przyszłości uzupełnią świadczenie emerytalne danej osoby. Z wynagrodzenia zatrudnionego odciągana jest pewna kwota pieniężna, która po uzupełnieniu jej przez pracodawcę i budżet państwa trafia na specjalne konto PPK.

Środki w PPK

Skuteczność Pracowniczego Programu Kapitałowego jest widoczna wraz z upływem czasu – im dłużej dana osoba oszczędza, tym większy wpływ będzie to miało na wysokość jej przyszłej emerytury. Odkładanie pieniędzy na konto PPK nie oznacza jednak, że wszystkie gromadzone środki zostają zablokowane i będzie je można podjąć dopiero po zakończeniu pracy. Uczestnik PPK ma bowiem możliwość rezygnacji z Programu w każdej chwili – po rezygnacji można oczywiście ponownie przystąpić do PPK w każdej dowolnej chwili, nie później jednak niż do ukończenia 70 roku życia.

Zasady rozporządzania środkami zgromadzonymi na rachunku PPK reguluje Ustawa z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych. Zgodnie z treścią jej art. 94 uczestnik PPK może rozporządzać środkami zgromadzonymi na jego rachunku PPK jedynie na zasadach określonych w przepisach ustawy. Taka regulacja oznacza w praktyce, że nie istnieje pełna swoboda w zakresie dysponowania środkami zgromadzonymi w PPK, bez względu na to, jak długo trwać będzie uczestnictwo w Programie oraz jaka wartość pieniężna zostanie zgromadzona przez uczestnika.

Pamiętajmy, że środki zgromadzone na rachunku PPK nie podlegają egzekucji sądowej ani administracyjnej. Ograniczenia te nie mają zastosowania do egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych, w tym należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłaconych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.

Przykład 1.

Pan Jan jest uczestnikiem PPK. Od miesiąca toczy się przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne z powodu zaległości płatniczych związanych z nieuregulowaną umową pożyczki. Mężczyzna nie ma zbyt dużego majątku, stąd komornik planuje zajęcie jego środków zgromadzonych w PPK. Czy jest to możliwe?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie może tego jednak zrobić, ponieważ kwoty na rachunku PPK są chronione przed takimi działaniami.

Przykład 2.

Pan Jan jest uczestnikiem PPK. Od miesiąca toczy się przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne z powodu zaległości płatniczych związanych z alimentami, które musi uiszczać na rzecz swojej małoletniej córki. Dług alimentacyjny jest duży i komornik planuje zająć nie tylko wynagrodzenie pana Jana, ale także środki zgromadzone przez niego dotychczas w ramach PPK. Czy jest to możliwe?

W tej sytuacji może to zrobić, ponieważ zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych może nastąpić także ze środków pieniężnych dłużnika, które zostały zgromadzone przez niego w Pracowniczym Programie Kapitałowym.

Zasady rozporządzania środkami zgromadzonymi w PPK

W przypadku gdy uczestnik PPK zrezygnował z oszczędzania w PPK albo ustało zatrudnienie uczestnika w podmiocie zatrudniającym, który w jego imieniu i na jego rzecz zawarł umowę o prowadzenie PPK, środki pozostają na rachunku uczestnika do czasu wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu.

Uczestnik PPK ma zatem wybór:

• albo pozostawia środki pieniężne na swoim koncie PPK bez względu na fakt pozostawania w zatrudnieniu,
• albo decyduje się na ich wypłatę.

Wyciągnięcie środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika następuje wyłącznie poprzez złożenie wniosku odpowiedniej instytucji finansowej – tej, która prowadzi konto PPK dla danej osoby. O złożeniu wniosku wybrana instytucja finansowa informuje, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od jego złożenia, podmiot zatrudniający uczestnika.

W przypadku rozpoczęcia wypłat środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika po osiągnięciu przez niego 60 roku życia wpłaty na PPK nie są dokonywane ani dopłaty roczne nie są przekazywane. W przypadku osób, które osiągnęły taki wiek, wniosek o wypłatę zgromadzonych środków oznacza jednorazową wypłatę w wysokości 25% środków – pozostałe kwoty będzie można wypłacać co miesiąc przez 10 lat w co najmniej 120 ratach. Wypłata w tej formie będzie zwolniona z podatku od zysków kapitałowych. Oczywiście młodsi uczestnicy PPK mogą wnioskować o wypłatę wszystkich zgromadzonych środków w formie jednorazowej.

Środki w PPK a kredyt na dom lub mieszkanie

Ustawodawca przewidział 1 szczególne rozwiązanie pozwalające na wypłatę środków z rachunku PPK – mowa oczywiście o pokryciu wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu na budowę lub przebudowę budynku mieszkalnego, mieszkania albo na nabycie nieruchomości. Sytuacja kredytowa uprawnia do żądania wypłaty wszystkich środków z PPK, choć musi nastąpić na podstawie umowy podpisanej z instytucją finansową prowadzącą rachunek uczestnika Programu.

Stosowny kontrakt jest podpisywany wyłącznie na wniosek zainteresowanej osoby. Taka umowa powinna określać:

• oznaczenie inwestycji, która ma być sfinansowana z kredytu;
• zasady i terminy wypłaty;
• zasady i terminy zwrotu wypłaconych środków, przy czym termin zwrotu nie może rozpocząć się później niż 5 lat od dnia wypłaty środków ani nie może trwać dłużej niż 15 lat od dnia wypłaty środków.

Wypłaty dokonuje się:

• w przypadku przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku PPK na pokrycie wkładu własnego w związku z budową lub przebudową budynku mieszkalnego – na rachunek bankowy uczestnika PPK lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej uczestnika PPK wskazany we wniosku;
• w pozostałych przypadkach – na rachunek bankowy zbywcy praw lub na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Możliwość rozporządzania środkami zgromadzonymi na rachunku PPK w ramach omawianej umowy jest jednorazowa. Uczestnik nie może bowiem zawrzeć stosownego kontraktu z tą samą instytucją finansową lub z inną instytucją finansową, chyba że umowa ma być zawarta w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem przez uczestnika PPK kredytu udzielonego na sfinansowanie tej samej inwestycji. Aby skutecznie wyegzekwować powyższy zakaz, uczestnik PPK we wniosku o zawarcie umowy składa, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, oświadczenie, że umowa ta zostaje zawarta w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem przez uczestnika PPK kredytu udzielonego na sfinansowanie tej samej inwestycji, w związku z którą zawarł wcześniej umowę z inną instytucją finansową. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Podsumowanie - środki w PPK

Każdy uczestnik PPK ma prawo do rozporządzania środkami zgromadzonymi w ramach Programu – aby tak się jednak stało, konieczne jest złożenie wniosku do instytucji finansowej, która gromadzi środki finansowe danej osoby. Uczestnicy mają możliwość domagać się pełnego zwrotu zgromadzonych środków w formie jednorazowej lub ratalnej wypłaty. Dodatkowo istnieje możliwość wnioskowania o wypłatę 100% środków z PPK celem ich przeznaczenia na pokrycie wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu na budowę lub remont domu czy też mieszkania.