Świadczenia dla małżeństw z długim stażem

Osoby żyjące w długoletnich związkach małżeńskich cieszą się zazwyczaj szacunkiem i uznaniem w szerokich kręgach społeczeństwa. Z drugiej strony poziom ich dochodów często jest bardzo niski. W związku z tym, co pewien czas pojawiają się różne inicjatywy zmierzające do wprowadzenia dla tych osób dodatkowych rozwiązań pomocowych. Sprawdź, jakie przysługują świadczenia dla małżeństw z długim stażem.

Petycja z 2022 roku w sprawie świadczenia dla małżeństw 500+

W styczniu 2022 roku wpłynęła do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej petycja dwóch osób fizycznych (małżonków), którzy zawnioskowali o podjęcie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej wsparcia finansowego rodzin poprzez nowy dodatek – świadczenie pieniężne „Małżeństwo 500+”, do którego uprawnione byłyby małżeństwa z 40-, 45-, 50-letnim i dłuższym stażem.

W opinii wnoszących petycję Senat RP powinien rozważyć propozycję ustawowego rozszerzenia kategorii osób uprawnionych do otrzymywania świadczeń pieniężnych od państwa (jak np. program Rodzina 500+) o osoby przebywające długie lata w związkach małżeńskich. Dotyczyłoby to małżeństw z długim stażem. Zdaniem autorów petycji, z jednej strony byłoby to uhonorowanie i docenienie trwałości małżeństwa jako podstawowej instytucji rodziny w społeczeństwie, z drugiej zaś niewątpliwie poprawiłoby to jakość codziennego życia osób w większości będących już wieku emerytalnym.

Stan świadczeń dla seniorów

Wspomniana petycja została poddana analizie przez Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji Senatu RP (pismo z 16 marca 2022 roku, BADK.DPK.133.12.2022, P10-05/22), w której przy tej okazji przedstawiono dotychczasowy stan pomocy państwa dla seniorów w zakresie zbliżonym do przedmiotu petycji.

Wskazano najpierw, że zgodnie z art. 19 Ustawy z dnia 16 października 1992 roku o orderach i odznaczeniach nagrodę dla osób, które przeżyły 50 lat w jednym związku małżeńskim, stanowi Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 grudnia 2004 roku w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o nadanie orderów i odznaczeń oraz wzorów odpowiednich dokumentów w § 2 ust. 4 określa, że wniosek o nadanie Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie przedstawia się nie wcześniej niż w roku kalendarzowym, w którym osoby proponowane do odznaczenia obchodzić będą 50. rocznicę zawarcia związku małżeńskiego. Wnioski o nadanie Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie przedstawiają Prezydentowi wojewodowie. Robią to z własnej inicjatywy lub z inicjatywy jednostek organizacyjnych im podległych, organów samorządowych, organizacji społecznych i zawodowych.

Natomiast wśród form finansowego wsparcia rodzin i seniorów przez państwo wymienić należy niektóre istotne programy i podejmowane w ich realizacji działania.

Program wieloletni „Senior+” na lata 2021–2025 – podstawa prawna: Uchwała nr 191 Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2020 roku w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Senior+” na lata 2021–2025. Celem strategicznym programu jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa seniorów w życiu społecznym poprzez dofinansowanie rozbudowy infrastruktury ośrodków wsparcia w środowisku lokalnym oraz zwiększenie miejsc w ośrodkach wsparcia „Senior+”, tj. wsparcie działań jednostek samorządu w rozwoju na ich terenie sieci Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”. Celem operacyjnym programu jest zapewnienie wsparcia seniorom – osobom nieaktywnym zawodowo w wieku 60 lat i więcej – poprzez umożliwienie im korzystania z oferty na rzecz społecznej aktywności, a także obejmującej usługi w zakresie aktywności ruchowej lub kinezyterapii, oferty edukacyjnej, kulturalnej, rekreacyjnej i opiekuńczej – w zależności od potrzeb stwierdzonych w środowisku lokalnym. W ramach programu udostępniana jest seniorom infrastruktura pozwalająca na aktywne spędzanie wolnego czasu, a także zaktywizowanie i zaangażowanie seniorów w działania samopomocowe i na rzecz środowiska lokalnego.

Program wieloletni na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021–2025 – podstawa prawna: Uchwała nr 167 Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2020 roku w sprawie ustanowienia programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021–2025. Głównym celem programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” jest zwiększenie uczestnictwa osób starszych we wszystkich dziedzinach życia społecznego. W każdym roku jego funkcjonowania zostanie na niego przeznaczonych 40 mln złotych. W sumie będzie to 200 mln złotych na działania i inicjatywy aktywizujące seniorów. Organizacje pozarządowe i inne uprawnione podmioty działające na rzecz osób starszych będą mogły ubiegać się o dofinansowanie swoich projektów kwotą od 25 do 250 tys. zł. Dofinansowanie przyznawane będzie w 4 priorytetowych obszarach:

1. aktywność społeczna, która obejmuje działania mające na celu zwiększenie udziału osób starszych w aktywnych formach spędzania czasu wolnego, wspieranie niesamodzielnych osób starszych i ich otoczenia w miejscu zamieszkania, rozwijanie wolontariatu osób starszych w środowisku lokalnym oraz zwiększenie zaangażowania osób starszych w obszarze rynku pracy;
2. partycypacja społeczna, która przyczynia się do wzmocnienia samoorganizacji środowiska osób starszych oraz zwiększenia ich wpływu na decyzje dotyczące warunków życia obywateli;
3. włączenie cyfrowe – działania na rzecz zwiększania umiejętności posługiwania się nowoczesnymi technologiami i korzystania z nowych mediów przez osoby starsze, a także upowszechnianie i wdrażanie rozwiązań technologicznych sprzyjających włączaniu społecznemu oraz bezpiecznemu funkcjonowaniu osób starszych;
4. przygotowanie do starości realizowane poprzez wzmacnianie trwałych relacji międzypokoleniowych, kształtowanie pozytywnego wizerunku osób starszych oraz zwiększanie bezpieczeństwa seniorów.

Program „Emerytura+” – jednorazowe świadczenia pieniężne dla emerytów i rencistów.

Program „Opieka 75+” – podstawa prawna: wsparcie finansowe w postaci dotacji celowych z budżetu państwa dla gmin w związku z realizacją programu „Opieka 75+” jest udzielane na podstawie art. 115 ust. 1 Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej. Wysokość dotacji nie może przekroczyć 50% kosztów realizacji zadania. Program przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest realizowany przez samorządy i polega na świadczeniu usług opiekuńczych dla osób w wieku powyżej 75 lat, w miejscach ich zamieszkania. Program „Opieka 75+” realizowany jest od stycznia 2018 roku i jest adresowany do gmin: miejskich, wiejskich, miejsko-wiejskich do 60 tys. mieszkańców, które realizują usługi opiekuńcze samodzielnie. Strategicznym celem programu jest poprawa dostępności do usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, dla osób w wieku 75 lat i więcej. Gminy, które przystępują do realizacji programu, uzyskują finansowe wsparcie na usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne usługi, dla osób w wieku 75 lat i więcej, do 50% przewidywanych kosztów realizacji zadania.

Program „Rodzina 500 plus” – nieopodatkowane 500 zł miesięcznie na każde dziecko do 18. roku życia (od 2024 roku – „Rodzina 800 plus”).

Petycja z 2023 roku

W styczniu 2023 roku, a więc w rok po skierowaniu petycji omówionej wyżej, do Senatu RP wpłynęła kolejna petycja dotycząca osób pozostających w długoletnich związkach małżeńskich. Tym razem zaproponowano wprowadzenie jednorazowych świadczeń rodzinnych dla małżonków o stażu małżeńskim wynoszącym:

• 50 lat – w wysokości 5000 zł;
• 55 lat – w wysokości 5500 zł;
• 60 lat – w wysokości 6000 zł;
• 65 lat – w wysokości 6500 zł;
• 70 lat – w wysokości 7000 zł;
• 75 lat – w wysokości 7500 zł;
• 80 lat – w wysokości 8000 zł.

Świadczenie to miałoby być wypłacane na wniosek małżonków udokumentowany zaświadczeniem z urzędu stanu cywilnego potwierdzającym stan małżeński.

W uzasadnieniu petycji wskazano, że małżonkowie o długim stażu powinni otrzymywać świadczenie rodzinne na podobieństwo tzw. emerytury honorowej wypłacanej stulatkom, przy czym świadczenie to powinno być przyznawane okresowo i jednorazowo, po wspólnym przeżyciu określonej liczby lat.

Obecnie trudno przewidzieć, czy omówione wyżej petycje osiągną skutek w postaci uchwalenia odpowiednich przepisów ustawowych i czy przepisy te wprowadzą cykliczne, miesięczne świadczenie wynoszące np. 500 zł albo 800 zł (jak zaproponowano w petycji z 2022 roku) lub świadczenie jednorazowe przyznawane np. co 5 lat, po osiągnięciu określonego stażu małżeńskiego (jak w petycji z 2023 roku), czy też wprowadzą oba takie świadczenia. Będzie to zależeć m.in. od aktywności środowisk wspierających postulaty seniorów w polskim rządzie i parlamencie. Jak wynika z przedstawionego przeglądu świadczeń udzielanych obecnie osobom starszym, jedynym świadczeniem adresowanym wyraźnie do małżeństw z długim stażem jest Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, który ma charakter honorowy i nie stanowi pomocy materialnej.