Odmowa udziału w delegacji przez pracownika

Złożyłam wypowiedzenie u swojego przełożonego, umowa zostanie rozwiązana 31 lipca. Pracodawca powiedział, że w okresie wypowiedzenia mam pracować w oddziale znajdującym się w innym mieście. Muszę się na to zgodzić? Z czym wiąże się odmowa udziału w delegacji?

Sylwia, Pobierowo

Jednym z obowiązków pracownika jest wykonywanie poleceń pracodawcy. Zatrudniony może odmówić wyjazdu służbowego tylko w określonych przepisami sytuacjach.

Definicja podróży służbowej

Podróż służbowa została zdefiniowana w art. 77⁵ § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem podróżą służbową jest wykonywanie na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy. W wyroku Sądu Najwyższego z 22 lutego 2008 roku, sygn. akt I PK 208/07, przeczytać można również, że „podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana:

1. poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy,
2. na polecenie pracodawcy,
3. w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania.

Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie”.

Przedstawiona w pytaniu sytuacja spełnia wszystkie przesłanki do uznania ją za podróż służbową.

W przepisach nie wskazano, jak długo powinna trwać podróż służbowa. Wiele osób w tym przypadku odnosi się jednak do art. 42 § 4 Kodeksu pracy.

Zwrot kosztów podróży służbowej

Pracownikowi, który na polecenie pracodawcy odbywa podróż służbową, przysługuje zwrot poniesionych kosztów. Wśród nich wymienia się przede wszystkim:

• diety;
• koszty noclegu;
• koszty dojazdu i powrotu z miejsca docelowego;
• pozostałe wydatki poniesione w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.

Pracownik powinien wykonywać polecenia pracodawcy

W art. 100 § 1 Kodeksu pracy możemy przeczytać, że pracownik zobowiązany jest do stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Polecenie wyjazdu służbowego jest zatem zadaniem, które zatrudniony powinien wykonać. W razie nieuzasadnionej obiektywnymi okolicznościami odmowy udziału w delegacji pracodawca może:

• zastosować wobec pracownika odpowiedzialność porządkową – czyli wręczyć karę upomnienia lub nagany (art. 108 § 1 Kodeksu pracy);
• wypowiedzieć pracownikowi umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli zwolnić go dyscyplinarnie z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 Kodeksu pracy).

Kiedy odmowa udziału w delegacji będzie uzasadniona?

W przepisach prawa pracy wymieniono kilka grup pracowników, którym nie powinno się zlecać wyjazdu służbowego. Są to:

• osoby niepełnosprawne, które mają problemy z poruszaniem się;
• kobiety ciężarne (art. 178 § 1 Kodeksu pracy);
• rodzice/opiekunowie dzieci do lat 4 (art. 178 § 2 Kodeksu pracy).

Podróż służbowa osoby niepełnosprawnej

Polecenie wyjazdu służbowego pracownikowi niepełnosprawnemu, który ma trudności z poruszaniem się, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Wtedy odmowa udziału w delegacji nie powinna wywoływać żadnych negatywnych konsekwencji.

Delegacja kobiet w ciąży i pracowników opiekujących się dziećmi do lat 4

Kolejne dwie grupy pracowników mogą odbyć podróż służbową wyłącznie w sytuacji, gdy wyrażą na to zgodę. Niewykonanie polecenia pracodawcy związanego z udziałem w delegacji nie może rodzić dla pracownika żadnych negatywnych skutków. 

Osoba zatrudniona w ramach umowy o pracę opiekująca się dzieckiem do lat 4 powinna przekazać pracodawcy oświadczenie o zamiarze korzystania lub nie z uprawnienia do odmowy wyjazdu w delegację. Co ważne, zgoda na podróż służbową może zostać w dowolnym momencie odwołana. Złożone oświadczenie nie powinno ograniczać możliwości korzystania z uprawnienia do odmowy. Oznacza to, że pracownik może zgodzić się wyłącznie na jedną delegację lub odmówić udziału w konkretnej delegacji pomimo wyrażonej wcześniej zgody na tego typu wyjazdy.

Przykład 1.

Pani Ewelina złożyła oświadczenie, w którym wskazuje, że może brać udział w delegacjach. W okresie, w którym pracodawca polecił jej wyjazd służbowy, rozchorowała się jej 2-letnia córka, a opiekę nad nią mogła sprawować tylko matka. Odmowa udziału w delegacji przez pracownicę jest uzasadniona i nie powinna nieść za sobą żadnych konsekwencji.

Gdy dzieckiem opiekuje się dwoje rodziców zatrudnionych w ramach umowy o pracę, to tylko jedno z nich może odmówić udziału w odbyciu podróży służbowej ze względu na opiekę nad dzieckiem. Drugie co do zasady powinno wykonać polecenie pracodawcy. Wynika to z art. 189¹ Kodeksu pracy, jeżeli oboje rodzice bądź opiekunowie są zatrudnieni, to z uprawnień wynikających z art. 178 § 2 może korzystać tylko jedno z nich. Odnosi się to zarówno do sytuacji, gdy rodzice pracują w jednym zakładzie pracy, jak i przy zatrudnieniu w różnych firmach.

Na uprawnienia do odmowy udziału w delegacji nie powinna mieć wpływu sytuacja drugiego rodzica, czyli to, czy prowadzi działalność gospodarczą, przebywa na urlopie wychowawczym lub też jest bezrobotny. Bez znaczenia pozostaje również fakt, czy dziecko uczęszcza do żłobka bądź przedszkola.

Podróż służbowa pracownika w czasie pandemii

Pandemia COVID-19 znacznie wpłynęła na możliwość odbywania podróży służbowych. W sprawie delegowania pracowników w tym czasie wypowiedziała się Państwowa Inspekcja Pracy. Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie tej instytucji, jeśli pracodawca wydaje polecenie wyjazdu służbowego w rejony zagrożone koronawirusem, podwładny ma prawo niewyrażenia zgody na udział w delegacji ze względu na bezpośrednie zagrożenie swojego życia lub zdrowia oraz ryzyko rozprzestrzenienia choroby w kraju, tzn. narażenie na niebezpieczeństwo innych osób. PIP powołała się tu na art. 210 §1 Kodeksu pracy.

Podejmując decyzję o wyjeździe, strony powinny zastosować się do zaleceń i komunikatów właściwych organów państwowych, w szczególności Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Ministerstwa Zdrowia czy Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Jeśli pracownik zdecyduje się na wyjazd w rejony zagrożone, wówczas pracodawca powinien ocenić ryzyko związane z wyjazdem i zapewnić pracownikowi środki ograniczające ryzyko zarażenia się wirusem, a także podjąć działania minimalizujące ewentualne zagrożenie.

Podsumowując, pracownik może nie wyrazić zgody na udział w delegacji w określonych przepisami przypadkach. Jeśli odmowa będzie bezpodstawna, pracodawca może zastosować wobec pracownika karę nagany lub upomnienia, a nawet rozwiązać z nim umowę w trybie dyscyplinarnym.