Anonimowe zgłoszenie do inspekcji pracy – czy jest możliwe?

Naruszanie prawa przez pracodawcę nie zawsze musi oznaczać konieczność zwolnienia się z pracy. Zatrudniony może zgłosić daną sprawę do właściwej inspekcji pracy – aby było to jednak skuteczne, trzeba spełnić kilka ważnych zasad. Czy jest możliwe anonimowe zgłoszenie do inspekcji pracy? Wyjaśniamy te kwestię w artykule.

Inspekcja pracy

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem, który powstał z myślą o ochronie przepisów prawa pracy zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. Tak naprawdę jest to więc podmiot, który może przeprowadzić kontrolę i względem zatrudnionego, i zatrudniającego. W praktyce postępowaniami kontrolnymi obejmowani są znacznie częściej pracodawcy jako podmioty naruszające prawa pracownicze.

Państwowa Inspekcja Pracy działa poprzez Okręgowe Inspektoraty Pracy w całym kraju. Siedziby oddziałów PIP rozlokowane są najczęściej w dużych miastach Polski. PIP zajmuje się nie tylko badaniem przestrzegania BHP w firmach czy przyczynami wypadków przy pracy, ale także sprawdza wszelkie ewentualne nieprawidłowości wiążące się z podejrzeniem nieprzestrzegania przepisów prawa pracy przez którąkolwiek ze stron stosunku pracy.

Jednym z zadań PIP jest sprawdzanie wszelkiego rodzaju skarg i zawiadomień kierowanych do tych instytucji, a w razie potrzeby wszczynanie na ich podstawie odpowiednich postępowań wyjaśniających i kontrolnych. Jeśli podjęte czynności wykażą istnienie nieprawidłowości w zakładzie pracy, zatrudniający może zostać zobowiązany do ich usunięcia w wyznaczonym terminie, a nawet obciążony karą pieniężną.

Zgłoszenie do inspekcji pracy

Informację o podejrzeniu naruszania prawa pracy w danej firmie może złożyć tak naprawdę każdy, nie musi to być koniecznie osoba zatrudniona w konkretnym przedsiębiorstwie. Wszelkiego rodzaju zawiadomienia będą miały jednak większą skuteczność, jeśli zostaną złożone przez osobę zatrudnioną w firmie, a nie kogoś obcego. Już w tym miejscu dodajmy, że PIP nie rozpatruje skarg i wniosków złożonych anonimowo, tj. bez podania danych osobowych zgłaszającego.

Skargi i wnioski mogą być zgłaszane do właściwych Okręgowych Inspektoratów Pracy na 2 różne sposoby:

• pisemnie – wnioskodawca może złożyć skargę lub wniosek osobiście w siedzibie oddziału PIP, listownie (warto wówczas skorzystać z listu poleconego) albo elektronicznie (wymaga to jednak posiadania profilu zaufanego lub certyfikowanego podpisu elektronicznego);

• ustnie do protokołu, co wymaga osobistego stawiennictwa wnioskodawcy w wybranej siedzibie PIP.

Wszelkiego rodzaju pisma kierowane do PIP muszą posiadać dokładne dane składającego zawiadomienie, tj. jego imię i nazwisko, a także dane adresowe – miejsce zamieszkania, telefon lub adres mailowy, które posłużą do kontaktu pomiędzy wnioskodawcą a pracownikiem PIP. Skargi anonimowe lub niezawierające ww. danych pozostają bez rozpoznania. Bezskuteczne będzie więc złożenie skargi wyłącznie z samym imieniem i nazwiskiem skarżącego (ale bez danych adresowych) lub z samymi danymi adresowymi (ale bez imienia i nazwiska).

Jeśli skarżący zechce posłużyć się fałszywymi danymi, to sprawa również może zostać pozostawiona bez dalszego rozpoznania. Z kolei wykorzystanie cudzych danych przy składaniu wniosku lub skargi bez zezwolenia konkretnej osoby może wiązać się z oskarżeniem o popełnienie przestępstwa kradzieży tożsamości. Pamiętajmy, że urząd będzie badał dane wnioskodawcy bardzo wnikliwie i na pewno skontaktuje się z nim osobiście lub listownie, nie warto więc posługiwać się fałszywymi albo cudzymi danymi.

Elementy skargi do PIP

Skarga lub wniosek do PIP oprócz imienia i nazwiska składającego pismo oraz jego danych teleadresowych musi zawierać także dodatkowe elementy. Są nimi:

• wskazanie rodzaju pisma – skarga lub wniosek;

• opisanie problemu, z którym zgłasza się do PIP wnioskodawca wraz z podaniem danych pracownika lub pracodawcy;

• uzasadnienie pisma oraz informacja, czego żąda składający pismo;

• powołanie ewentualnych dowodów w sprawie;

• podpis składającego pismo.

Skarga do PIP nie podlega żadnej opłacie skarbowej i nie wymaga zachowania szczególnej formy. Osoba zainteresowana jej złożeniem nie musi nawet korzystać ze wsparcia prawnika, choć oczywiście warto skonsultować się w danej sprawie z doświadczonym radcą prawnym lub adwokatem, który oceni szansę skuteczności danej skargi.

Złożenie skargi do PIP nie powinno rodzić żadnych negatywnych skutków wobec pracownika, który zdecydował się na podjęcie takiego kroku. Dotyczy to także przypadków, w których po przeprowadzeniu kontroli w zakładzie pracy nie wykryto żadnych nieprawidłowości lub były one nieznaczne. Innymi słowy, pracodawca nie może mścić się w żaden sposób na pracowniku, którego działania zainicjowały zainteresowanie ze strony inspektorów pracy. W praktyce nie wygląda to jednak tak dobrze, ponieważ znaczna część zatrudniających decyduje się wówczas zwolnić z pracy danego pracownika, choć robi to oficjalnie z rzekomo obiektywnych przyczyn.

Anonimowość zgłaszającego skargę do PIP

Choć skarga do PIP nie może zostać złożona bez podania danych skarżącego, to jednak inspektor pracy jest zobowiązany do zachowania anonimowości takiej osoby. Obliguje go do tego art. 44 ust. 3 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy, zgodnie z którym pracownicy PIP wykonujący czynności kontrolne są obowiązani do nieujawniania informacji, że kontrola przeprowadzana jest w następstwie skargi, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę.

Mając na względzie powyższe, należy stwierdzić, że dane pracownika zgłaszającego skargę do PIP nie powinny być w żaden sposób upublicznione ani przekazane do wiadomości pracodawcy. Zatrudniający może jedynie dowiedzieć się, że kontrola w jego firmie została wszczęta na skutek złożenia skargi przez któregoś z pracowników.

Co można zgłosić do PIP?

Naczelnym zadaniem PIP jest rozpatrywanie skarg z zakresu naruszania szeroko rozumianego prawa pracy, w tym także przepisów dotyczących BHP oraz legalności zatrudniania. Co ważne, skargę do PIP mogą złożyć nie tylko obecni lub byli pracownicy, ale także osoby niezatrudnione w danej firmie, które mają wiedzę o dokonywanych w niej naruszeniach.

Zgłoszenie do PIP nie oznacza jednak, że urząd zainteresuje się całą sprawą i ukarze pracodawcę. Skarga nie powoduje także automatycznego wszczęcia postępowania kontrolnego. W zależności od tego, czego dotyczy dane zgłoszenie i jakie dowody zgromadził skarżący, urząd może zadecydować o wszczęciu ewentualnej kontroli albo o natychmiastowym umorzeniu sprawy. Zgłoszenie do PIP nie zawsze będzie się więc wiązało z postępowaniem wyjaśniającym wobec przedsiębiorcy. Jeśli skarga jest oczywiście bezzasadna, pracodawca nie zostanie o niej w ogóle poinformowany.

Jeśli PIP uzna jednak, że złożona skarga budzi podejrzenie naruszania zasad prawa pracy, może postanowić o wszczęciu postępowania kontrolnego. W tym celu zwróci się do oskarżanego pracodawcy z oficjalnym pismem, w którym może zażądać wglądu do odpowiednich dokumentów lub poinformuje o planowanej kontroli na terenie zakładu pracy. Jednocześnie osoba zgłaszająca skargę również może zostać poproszona o złożenie dodatkowych wyjaśnień – zarówno na piśmie, jak i ustnie do protokołu. Ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje jednak urzędnik, któremu powierzono daną sprawę.

Anonimowe zgłoszenie do inspekcji pracy - podsumowanie

Anonimowe zgłoszenie do inspekcji pracy jest niemożliwe bez względu na to, czy będzie to skarga, czy też innego rodzaju pismo (np. wniosek pracowniczy). Tego rodzaju zgłoszenia pozostają bez rozpoznania. Z drugiej strony należy pamiętać, że zgłaszający jest chroniony prawem i jego dane nie mogą być upubliczniane w danej sprawie nawet pracodawcy. Wyjątek od tej zasady stanowi wyłącznie świadoma zgoda zgłaszającego sprawę do PIP, aby jego dane były rozpowszechnione.