Opodatkowanie odsetek od pożyczki między osobami prywatnymi
Udzielenie pożyczki oznacza, że pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na rzecz pożyczkobiorcy określoną kwotę pieniężną. W obecnych realiach umowa pożyczki stanowi z pewnością alternatywę dla kredytów udzielanych przez banki. Zarówno znacznie mniejszy stopień sformalizowania, jak i brak konieczności spełnienia określonych warunków przemawia na korzyść pożyczek. Pożyczki między osobami prywatnymi nie muszą przewidywać dodatkowych płatności. Strony mogą jednak postanowić, że od przekazanej pożyczkobiorcy kwoty będą naliczane odsetki — jak wygląda opodatkowanie odsetek od pożyczki między osobami prywatnymi? Więcej na ten temat w artykule.
Zasady udzielania pożyczki — podstawa prawna oraz najważniejsze unormowania
Postępowanie w zakresie udzielania pożyczek zostało uregulowane w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku — Kodeks cywilny, zwanej dalej „kc”.
Oznacza to, że umowa pożyczki nie ma co do zasady charakteru odpłatnego. Jednocześnie w myśl art. 720(1) § 1 kc przepis art. 720 § 1 kc nie wyłącza prawa dającego pożyczkę pieniężną do żądania od biorącego pożyczkę odsetek oraz pozaodsetkowych kosztów, z zachowaniem dalszych zasad w tym zakresie określonych w kc.
W związku z tym strony umowy pożyczki mogą postanowić o odpłatności — w przypadku przekazanych środków pieniężnych będą to z reguły odsetki naliczane od kapitału pożyczki.
W tym miejscu wymaga dodania, że przez pozaodsetkowe koszty związane z zawarciem umowy pożyczki pieniężnej należy rozumieć wynikające z tej albo innej umowy lub z innej czynności prawnej:
- marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszty o podobnym charakterze;
- opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze;
- koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy
– z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy.
Przed zawarciem umowy pożyczki pieniężnej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, dający pożyczkę informuje biorącego pożyczkę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów, wysokości odsetek oraz kwocie należnej z tytułu odsetek, którą jest on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy.
Umowa pożyczki, której wartość przekracza 1000 zł, wymaga zachowania formy dokumentowej, nie ma natomiast przeszkód, aby przy niższych kwotach pożyczki strony również mogły zawrzeć umowę na piśmie.
Odsetki od umowy pożyczki
Jeżeli strony umowy pożyczki postanowiły o odpłatności, to najczęściej stosowaną formą ustalenia należności z tego tytułu są odsetki naliczane od kapitału pożyczki.
Kwestie prawa do odsetek, w tym ich maksymalnej wysokości, zostały unormowane w przepisach kc.
Zgodnie z art. 359 § 1 kc odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z:
- czynności prawnej albo z ustawy,
- orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.
Przy zastosowaniu powyższego przepisu wysokość odsetek ustawowych będzie uzależniona od cyklicznych decyzji Rady Polityki Pieniężnej dotyczących stóp procentowych, co jest równoznaczne ze zmiennym charakterem wartości odsetek.
Jednocześnie kc zawiera regulacje, które wyznaczają maksymalną wysokość odsetek z tytułu umowy pożyczki prywatnej, jaka może zostać zgodnie z obowiązującym prawem ustalona w skali roku.
„Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne)”.
Zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2023 roku w sprawie wysokości odsetek ustawowych (M.P. poz. 1122) od 5 października 2023 roku wysokość odsetek ustawowych wynosi 9,25% w stosunku rocznym.
Oznacza to, że maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej (umowy pożyczki prywatnej) nie może — w stosunku rocznym — przekraczać dwukrotności wskazanej w obwieszczeniu wysokości odsetek ustawowych.
Przykład 1.
Osoby fizyczne zawarły między sobą umowę pożyczki, w której zawarto postanowienia o odpłatności z tytułu przekazanej kwoty pieniężnej. Formą tej odpłatności są odsetki kapitałowe ustalone w stosunku rocznym w kwocie przekraczającej maksymalną wysokość odsetek wynikającą z przepisów (art. 359 § 2(1) kc). W takim przypadku mają zastosowanie odsetki określone na podstawie regulacji kc, nie uwzględnia się natomiast wysokości odsetek ustalonych w umowie pożyczki.
Właściwym przepisem w tej sytuacji jest art. 359 § 2(2) kc, w którego myśl — jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.
Opodatkowanie odsetek od pożyczki między osobami prywatnymi
W razie gdy w umowie pożyczki strony przewidziały odpłatność, uzyskane z tytułu korzystania z kapitału odsetki stanowią przychody z kapitałów pieniężnych.
Zasady opodatkowania takich przychodów określają przepisy Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej „ustawą o PIT”.
Powyższa zasada dotyczy zatem wyłącznie pożyczek udzielanych między osobami fizycznymi.
W omawianym przypadku podstawą opodatkowania odsetek od pożyczki między osobami fizycznymi jest przychód, który nie podlega zmniejszeniu z tytułu kosztów uzyskania przychodu.
Warto ponadto podkreślić, że przychodów pochodzących z odsetek od pożyczki prywatnej nie należy łączyć z dochodami podlegającymi opodatkowaniu na podstawie skali podatkowej.
Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Przykład 2.
Pożyczkodawca i pożyczkobiorca są osobami prywatnymi. W umowie pożyczki zawarto postanowienia o odpłatności z tytułu udzielonego kapitału (w formie odsetek). W takim przypadku osoba będąca pożyczkodawcą uzyskuje ustaloną w umowie kwotę odsetek, od której oblicza należny podatek. Wykazaną należność podatkową pożyczkodawca jest następnie zobowiązany zapłacić w urzędzie skarbowym.
Jak opodatkować odsetki od pożyczki udzielonej osobie fizycznej przez osobę fizyczną? Podsumowanie
Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić uzyskaną kwotę. Umowa pożyczki nie ma co do zasady charakteru odpłatnego, przy czym kc nie wyłącza prawa dającego pożyczkę pieniężną do żądania odsetek oraz pozaodsetkowych kosztów. Jeżeli strony przewidziały odpłatność, to uzyskane z tytułu korzystania z kapitału odsetki stanowią przychody z kapitałów pieniężnych, te z kolei podlegają zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu.
