Czym jest zwolnienie z powodu siły wyższej w 2024 r.?

W sierpniu 2022 roku Polska była zobowiązana wdrożyć dyrektywę w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, jednak termin wprowadzenia przepisów został przesunięty. Zaczęły one obowiązywać 26 kwietnia 2023 roku. Nowe przepisy mają za zadanie wyrównać szanse na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet oraz spowodować, że rodzice będą szybciej wracać do aktywności zawodowych. W tym celu zostało wprowadzone zwolnienie z powodu siły wyższej. Czym jest i kto może z niego skorzystać? O tym w artykule!

Czym jest zwolnienie z powodu siły wyższej?

26 kwietnia 2023 r. wprowadzono nowe zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Przysługuje ono właśnie ze względu na działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika.

Pojęcie „siły wyższej” nie jest wyjaśnione w projekcie ani w Dyrektywie 2019/1158. W uzasadnieniu projektu można przeczytać, że: „Rozumienie «siły wyższej» jest wyjaśnione w orzecznictwie. Dyrektywa 2019/1158 nie definiuje ani nie doprecyzowuje tego pojęcia. Na gruncie prawa unijnego będzie ono weryfikowane w praktyce orzeczniczej”.

Wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej w 2024 r.

Wymiar zwolnienia z powodu siły wyższej to 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik będzie samodzielnie decydować o tym, czy wykorzysta je godzinowo, czy w dniach. Dokona tego w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Pracodawca będzie miał obowiązek udzielić zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej udzielane w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustalane będzie proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy. Niepełna godzina zwolnienia od pracy zaokrąglana będzie w górę do godziny pełnej. Taka sama zasada – w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym – będzie stosowana do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.

Wynagrodzenie za czas zwolnienia!

Zgodnie z projektem w okresie zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Natomiast jego wyliczenie powinno nastąpić zgodnie z § 5 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy: „Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy”.

Przykład 1.

Wynagrodzenie pani Anny składa się w wynagrodzenia zasadniczego 5000 zł brutto oraz premii. Pani Anna skorzystała ze zwolnienia z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni (jeden dzień w danym miesiącu miała urlop bezpłatny). W miesiącu tym została jej wypłacona również premia w wysokości 500 zł. Nominał czasu pracy w miesiącu wynosił 176 godzin, czyli przepracowała 152 godziny. Jakie wynagrodzenie za zwolnienie z powodu siły wyższej otrzyma?

Wynagrodzenie stałe wynosi 5 000,00 zł.

Wynagrodzenie zmienne wypłacone w miesiącu wykorzystania urlopu wynosi 500,00 zł.

Wynagrodzenie stałe należy podzielić przez liczbę godzin do przepracowania: 5000,00 zł / 176 godz. = 28,41 zł/godz.

Wynagrodzenie zmienne trzeba podzielić przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych: 500,00 zł / 152 godz. = 3,29 zł/godz.

Wynagrodzenie stałe i zmienne za godzinę należy zsumować: 28,41 zł/godz. + 3,29 zł/godz. = 31,70 zł/godz.

Zsumowane wynagrodzenie mnoży się przez liczbę godzin zwolnienia z powodu siły wyższej: 31,70 zł/godz. x 16 godz. = 507,20 zł

Otrzymany wynik dzieli się na pół: 507,20 zł / 2 = 253,60 zł.

Wynagrodzenie za zwolnienie z powodu siły wyższej wynosi 253,60 zł.

Jak wnioskować o wolne?

Na chwilę obecną nie ma określonego wzoru treści wniosku o zwolnienie z powodu siły wyższej. Co jest pewne – w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym będzie informacja o tym, czy pracownik chce wykorzystywać dane zwolnienie w dniach, czy w godzinach.

Pracodawca zaś jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. W praktyce pracownik może zgłosić zwolnienie w trakcie pracy.

Ochrona pracownika

Pracownik, który skorzysta ze zwolnienia z powodu siły wyższej, będzie podlegał szczególnej ochronie:

• po zakończeniu wykorzystywania zwolnienia pracodawca będzie miał obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie będzie to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem zwolnienia na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał ze zwolnienia;
• pracodawca, który dopuści się naruszenia przepisów o zwolnieniu od pracy z powodu działania siły wyższej, musi liczyć się z odpowiedzialnością wykroczeniową. Kara za naruszenie przepisów o zwolnieniu od pracy z powodu siły wyższej będzie mogła zostać orzeczona przez sąd w wysokości od 1000 do 30 000 zł;
• skorzystanie z prawa do tego zwolnienia nie będzie mogło w żaden sposób go dyskryminować ani mieć negatywnych konsekwencji. Pracownik, którego uprawnienie zostało naruszone przez pracodawcę, będzie mieć prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę;
• pracodawca nie ma podstaw prawnych, aby móc weryfikować powód zwolnienia i powinien opierać się wyłącznie na oświadczeniu pracownika.

Zwolnienie z powodu siły wyższej – podsumowanie

Już od kwietnia 2023 roku pracownicy mogą korzystać ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa ich obecność. Powinni jednak pamiętać, że za takie wolne otrzymają niższą pensję.