Dzielenie zwierząt po rozwodzie – jak zrobić to zgodnie z prawem?

Rozstanie byłych partnerów to konieczność uporządkowania także ich spraw majątkowych. W przypadku małżonków konieczne jest przeprowadzenie podziału majątku. W skład majątku małżeńskiego wchodzą także zwierzęta. Dokonując podziału majątku, konieczne jest zatem ustalenie, czy zwierzę należy do majątku wspólnego, czy też do osobistego, ponieważ należy do tego, komu przypadnie opieka nad nim. Jak zatem wygląda dzielenie zwierząt po rozwodzie? O tym poniżej.

Dzielenie zwierząt po rozwodzie - status zwierzęcia 

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt wskazuje, że „zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę”. W tym samym akcie prawnym wskazano, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. 

Zwierzę a majątek małżonków

Majątek wspólny małżonków to przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, w tym przede wszystkim:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS-ie.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; 
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Podział majątku a sytuacja zwierzęcia

Zgodnie z art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Z reguły podział majątku wymaga przeprowadzenia osobnego postępowania.

Istnieją 2 sposoby podziału majątku po rozwodzie:

1. umowny podział majątku, 

2. sądowy podział majątku.

Umowny podział majątku jest najszybszą z form podzielenia przez byłych małżonków wspólnego dorobku. Jednak jest możliwy tylko wówczas, gdy małżonkowie są w stanie dojść do porozumienia co do podziału. Umowny podział majątku może nastąpić poprzez zawarcie umowy pomiędzy byłymi małżonkami.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym, o zwrocie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub z majątku osobistego na majątek wspólny.

Jeżeli chodzi o dzielenie zwierząt po rozwodzie, przepisy nie dopuszczają w przypadku domowych pupili, aby sądownie uregulować możliwość opieki w określonych przedziałach czasu przez tego z małżonków, któremu zwierzę nie zostało przyznane. Opiekunem zwierzęcia staje się ten małżonek, któremu zwierzę zostanie przyznane na wyłączną własność. W takim przypadku będzie zależeć od dobrej woli małżonka będącego właścicielem zwierzęcia, czy pozwoli byłemu małżonkowi na spotykanie się ze zwierzęciem lub opiekę nad nim. 

Może mieć miejsce także sytuacja, kiedy oboje małżonkowie będą dążyć do tego, aby sąd przyznał im opiekę nad domowym pupilem. Choć przede wszystkim powinni mieć na względzie dobro zwierzęcia, jeśli nie dojdą do porozumienia, sąd zdecyduje, które z nich otrzyma pupila na własność. Nie będzie to łatwe do rozstrzygnięcia, jednak wydaje się, że sąd powinien brać pod uwagę to, gdzie zwierzę dotychczas zamieszkiwało, kto głównie się nim opiekował lub wkład finansowy w jego utrzymanie.

Przykład 1. 

Komu sąd przyzna psa rasy samojed, który stanowi majątek wspólny pani Kingi i pana Krystiana, jeśli każde z małżonków domaga się przyznania mu go na wyłączną własność? Zwierzę mieszkało dotąd w domu małżonków, który ma przejąć na wyłączną własność pan Krystian, ponieważ nadal w nim zamieszkuje, a pani Kinga raz zabrała psa do swojego mieszkania, jednak szybko go odwiozła do byłego męża, ponieważ zwierzę miało trudności w przyzwyczajeniu się do nowego miejsca. W tej sytuacji sąd musi dokonać oceny, czyje argumenty są bardziej przekonujące. Jednak wydaje się uzasadnione przyznanie psa mężczyźnie, ponieważ zwierzę pozostanie w dotychczasowym środowisku. Jak wskazała sama kobieta, w jej miejscu zamieszkania pies doświadczył trudności w funkcjonowaniu. Przy czym w takiej sytuacji pani Kinga ma prawo do otrzymania połowy równowartości pupila – czy to w formie innych składników majątkowych, czy w formie pieniężnej.

Rozstanie konkubentów – co w takiej sytuacji z domowym pupilem?

Znaczna liczba par żyje obecnie w konkubinacie. Co w sytuacji rozstania stanie się ze zwierzęciem? Konkubinat nie doczekał się regulacji prawnych w polskim ustawodawstwie. Należy wspomnieć, że kraje takie jak Francja, Szwecja czy Holandia dopuściły możliwość rejestracji konkubinatu, która polega na zarejestrowaniu oświadczenia konkubentów regulującego wszelkie kwestie dotyczące ich praw oraz majątku. 

Konkubinat definiowany jest jako wspólne pożycie, podobne do małżeństwa, które nie jest zalegalizowane. W konkubinacie podobnie jak w małżeństwie istnieje więź duchowa, fizyczna i ekonomiczna pomiędzy partnerami, którzy nie decydują się na sformalizowanie związku. 

W przypadku konkubinatu nie zmienia się status zwierzęcia i w tym przypadku należy stosować odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. Zmienia się podstawa prawna dokonywanych rozliczeń. Kwestia rozliczeń pomiędzy konkubentami była wielokrotnie przedmiotem rozważań w orzecznictwie. Aktualnie oczywiste jest jedynie to, że w zakresie stosunków pomiędzy nimi, nawet kiedy konkubinat realizowany jest jako związek treściowo odpowiadający związkowi małżeńskiemu, nie można stosować odpowiednio przepisów o stosunkach majątkowych małżeńskich. Jako uzasadnienie powyższego wskazuje się, że związek małżeński podlega szczególnej ochronie, czego przejawem jest objęcie stosunków między małżonkami specjalną regulacją, zawartą w kro, która w sposób odrębny od innych stosunków cywilnoprawnych reguluje stosunki majątkowe między małżonkami. 

Należy mieć na uwadze, że w orzecznictwie zarówno sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do rozliczenia konkubinatu, w tym nakładów dokonanych przez konkubentów na majątek jednego z nich, mają zastosowanie przepisy regulujące bezpodstawne wzbogacenie, chyba że szczególne okoliczności faktyczne sprawy wskazują na istnienie innej podstawy prawnej tych rozliczeń.

Przykład 2. 

Co stanie się z kotem rasy maine coon, który został kupiony z hodowli przez pana Bartosza i panią Marzenę na podstawie umowy, w której figuruje oboje partnerów, jeżeli ich relacja się rozpadła? W takim przypadku konieczne jest zniesienie współwłasności zwierzęcia. Jedna ze stron będzie miała możliwość spłaty udziału drugiej w koszcie zakupu zwierzęcia. W ostateczności byli partnerzy mogą sprzedać zwierzę. 

Przykład 3. 

Jakie uprawnienia przysługują pani Marzenie, która przekazała przelewem swojemu partnerowi kwotę 5000 zł na zakup psa razy grzywacz chiński, którego nabył pan Bartosz na podstawie umowy, w której wyłącznie on figuruje jako nabywca zwierzęcia? Pani Marzena może dochodzić zwrotu przekazanej kwoty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia. 

Umowa dotycząca opieki nad zwierzęciem po rozstaniu

Optymalnym i zdroworozsądkowym rozwiązaniem zarówno jeśli chodzi o dzielenie zwierząt po rozwodzie, jak i w przypadku rozstania osób pozostających w związku konkubenckim, gdy oboje byłych partnerów jest związanych ze zwierzęciem, a ono z nimi, jest rozważenie sporządzenia pisemnej umowy dotyczącej podziału opieki nad nim z określeniem terminów, obowiązków i kosztów utrzymania.

Przy czym warto mieć na uwadze przede wszystkim dobrostan zwierzęcia, dlatego warto skonsultować taką sytuację z behawiorystą po to, aby ewentualna dzielona opieka nad domowym pupilem nie wywoływała u niego żadnych negatywnych skutków.

Dzielenie zwierząt po rozwodzie - podsumowanie

Podsumowując, przepisy prawa wskazują, że przy dzieleniu domowych pupili po rozstaniu należy stosować odpowiednio przepisy dotyczące podziału rzeczy. Jednak rekomendowane jest, aby byli partnerzy mieli na względzie przede wszystkim dobrostan zwierzęcia. Nie powinni oni za wszelką cenę dążyć do jego przejęcia, tylko zdecydować, które z nich zapewni mu dotychczasową stabilizację, ewentualnie ustalić zasady opieki w określonych okresach, jeśli nie będzie ku temu przeszkód.