Jak udokumentować okres składkowy niezbędny do przyznania emerytury?

Gdy ZUS ustala prawo do emerytury lub renty oraz wylicza jej wysokość, uwzględnia czas aktywności zawodowej i przebywania na zwolnieniach oraz pobierania zasiłków i innych świadczeń. Jednak na wysokość emerytury wpływa okres składkowy.

Okres składkowy

Okresy składkowe to okresy aktywności zawo­dowej – albo jej braku – uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy. Wlicza się w nie okresy opłacania skła­dek na ubezpieczenie społeczne (do 31 grudnia 1998 roku), na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (od 1 stycznia 1999 roku) oraz te, za które nie było obowiązku opłacania tej składki (przypadające przed 15 listopada 1991 roku).

Do okresów składkowych zalicza się:

• okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1–4 i 8 ustawy emerytalnej, przepisach o adwokaturze, przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej od 15 listopada 1991 roku do 31 grudnia 1998 roku;
• okresy zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych;
• okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;
• okresy działalności kombatanckiej, działalności z nią równorzędnej, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i czasu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;
• okresy pełnionej w Polsce służby:
• w Policji (Milicji Obywatelskiej),
• w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego),
• w Straży Granicznej,
• w Służbie Więziennej,
• w Państwowej Straży Pożarnej,
• w Służbie Celnej,
• w Służbie Celno-Skarbowej,
• w Biurze Ochrony Rządu,
• w Służbie Ochrony Państwa,
• w Straży Marszałkowskiej;
• okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego,
• okresy osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31 grudnia 1956 roku za działalność polityczną;
• okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli powróciły do kraju po 22 lipca 1944 roku i zostały uznane za repatriantów;
• okresy świadczenia pracy po 1956 roku na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 roku.
  Zobacz też

  • Pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia za pracę - co w tym przypadku?

Ponadto okresami składkowymi są także okresy nabyte przed 15 listopada 1991 roku, za które była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania tej składki. Zaliczają się do nich m.in:

• okresy pracy przymusowej;
• okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze państwa polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 roku;
• okresy pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze państwa polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania (w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy);
• okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie;
• okresy czasowego pozostawania bez pracy na obszarze państwa polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy;
• okresy sprawowania mandatu posła lub senatora w państwie polskim;
• okresy internowania na podstawie art. 42 dekretu z 12 grudnia 1981 roku o stanie wojennym;
• okresy wykonywania na obszarze państwa polskiego pracy nakładczej;
• okresy pracy na obszarze państwa polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni;
• okresy pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze państwa polskiego po ukończeniu 15. roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych.

Jak można udokumentować okres składkowy?

Okres składkowy to głównie czas zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Można go udokumentować:

• zaświadczeniami od pracodawców;
• świadectwami pracy;
• legitymacją ubezpieczeniową z wpisami o zatrudnieniu.

Gdy nie posiada się wyżej wymienionych dokumentów, można przedstawić:

• umowy o pracę;
• opinie o pracy;
• wpisy w starym (książeczkowym) dowodzie osobistym;
• legitymacje służbowe;
• legitymacje związków zawodowych;
• pisma, które kierował do pracownika pracodawca (np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, przyznaniu nagrody);
• kopie dokumentacji osobowej lub płacowej wydane przez jednostkę upoważnioną do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych zakładów pracy;
• zeznania świadków.

Co istotne, zeznaniami świadków można udowodnić jedynie okresy zatrudnienia:

• sprzed 15 listopada 1991 roku;
• po 14 listopada 1991 roku, jeśli dokumenty zostały zniszczone wskutek powodzi w 1997 lub 2010 roku;
• jako pracownik młodociany przed 1 stycznia 1975 roku, gdy pracodawca nie ma dokumentacji z tego okresu i nie może potwierdzić zatrudnienia.

Okres nieskładkowy

Okres nieskładkowy to taki, za który nie zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne, ale należy go uwzględnić przy obliczaniu stażu niezbędnego do otrzymania emerytury. Są to m.in. okresy:

• pobierania wynagrodzenia chorobowego;
• pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowe­go/wypadkowego (z wyłączeniem zasiłku macie­rzyńskiego);
• pobierania świadczenia rehabilitacyjnego;
• urlopu bezpłatnego;
• nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów.

Okresy nieskładkowe mogą zostać udokumentowane m.in.:

• zaświadczeniami pracodawcy;
• decyzjami ZUS-u;
• dyplomami ukończenia szkoły wyższej;
• zaświadczeniami wystawionymi przez szkoły wyższe;
• zaświadczeniami z urzędu pracy.

Szczegółowy katalog wszystkich przypadków okresów nieskładkowych został wymieniony w art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Okresy nieskładkowe a emerytura

W sytuacji gdy równolegle występuje okres składkowy i nieskładkowy – na przykład jednocześnie studiowano i pracowano – przy ustalaniu wysokości świadczenia emerytalnego ZUS weźmie pod uwagę ten okres, który jest korzystniejszy dla osoby uprawnionej.

O wysokości świadczenia emerytalnego decydują głównie okresy składkowe, jednak w niektórych przypadkach jego zwiększenie mogą spowodować również te nieskładkowe. Okresy nieskładkowe są zaliczone do składkowych w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udokumentowanych okresów składkowych. Podczas ustalania prawa do emerytury okresy składkowe brane są zatem pod uwagę w pełnym wymiarze (ile rzeczywiście trwały), natomiast okresy nieskładkowe tylko w wysokości, która nie może przekraczać 1/3 łącznej wysokości okresów składkowych.

Okres składkowy w dużej mierze wpływa na wysokość emerytury, jaką będzie się otrzymywać po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Jest to czas składek gromadzonych podczas aktywności zawodowej – a konkretniej przez czas, w którym było się objętym obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym.