Poznaj trzy kluczowe terminy dla emerytów

Każdego roku emeryci i renciści muszą informować ZUS o osiąganych dodatkowych przychodach w celu ustalenia, czy nie zachodzą przesłanki do zmniejszenia lub zawieszenia wypłaty tych świadczeń. Ponadto w każdym roku następuje waloryzacja emerytur i rent oraz wypłata tzw. trzynastej emerytury. Z uwagi na ekonomiczne znaczenie wspomnianych działań terminy dla emerytów i rencistów, a także ich realizacja ma kluczowe znaczenie.

Trzy kluczowe terminy dla emerytów: koniec lutego - informacja o dodatkowych przychodach

Emeryt i rencista ma obowiązek zawiadomienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o łącznej kwocie przychodu osiągniętego w roku kalendarzowym, z uwzględnieniem:

• wynagrodzenia z tytułu pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy oraz na podstawie umowy o pracę nakładczą;
• uposażenia z tytułu służby w Wojsku Polskim, w Policji, w Urzędzie Ochrony Państwa, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej i w Państwowej Straży Pożarnej;
• dochodów z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli wykonywanie tych umów jest objęte obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym;
• dochodów z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, której wykonywanie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego;
• dochodów z tytułu wykonywania zawodu adwokata;
• dochodu z tytułu pracy wykonywanej w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych oraz w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni (§ 1 ust. 1 i § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty).

W razie osiągania przychodu, który:

• nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – emerytura lub renta jest wypłacana w pełnej wysokości;
• przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie jest wyższy niż 130% tej kwoty – emerytura lub renta podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia;
• przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – wypłata emerytury lub renty zostaje zawieszona (art. 104 ust. 7 i 8 ustawy).

Przykładowo od 1 czerwca 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:

• 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 roku wynosi 5703,20 zł;
• 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 roku wynosi 10 591,60 zł (komunikat Prezesa ZUS-u z 15 maja 2024 roku w sprawie kwot przychodu odpowiadających 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 roku stosowanych przy zmniejszaniu albo zawieszaniu emerytur i rent – M.P. z 2024 roku poz. 375).

Waloryzacja – od 1 marca

Emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji polegającej na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację (art. 88 ust. 1-3 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Zmiana wysokości emerytur i rent w ramach waloryzacji następuje z urzędu, a jeżeli wypłata świadczenia była wstrzymana – po jej wznowieniu, z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji i waloryzacji dodatkowych, przypadających w okresie wstrzymania wypłaty (art. 93 ust. 1 ustawy).

 W 2024 roku wysokość wskaźnika waloryzacji, opublikowana w komunikacie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, wynosi 112,12%. W związku z tym waloryzacja wpłynęła w szczególności na wzrost:

• najniższej emerytury, renty rodzinnej i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renty socjalnej – z 1588,44 zł do 1780,96 zł;
• najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – po waloryzacji wynosi 1335,72 zł;
• kwoty granicznej, której przekroczenie odbiera całkowicie prawo do świadczenia uzupełniającego (tzw. 500+ dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji) – po waloryzacji zwiększyła się do 2419,33 zł;
• świadczenia honorowego dla stulatków – osoby, które swoje setne urodziny obchodzą po 29 lutego, otrzymują 6246,13 zł miesięcznie;
• dodatku dla sieroty zupełnej – z 553,30 zł do 620,36 zł;
• dodatku pielęgnacyjnego i dodatku za tajne nauczanie – z 294,39 zł do 330,07 zł;
• dodatku pielęgnacyjnego dla inwalidy wojennego uznanego za całkowicie niezdolnego do pracy i do samodzielnej egzystencji – z 441,59 zł do 495,11 zł;
• ryczałtu energetycznego – z 255,17 zł do 299,82 zł.

Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne – 31 marca

W 2019 roku emeryci i renciści zgodnie z Ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 roku o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 roku otrzymali jednorazowe świadczenie pieniężne w kwocie 1100 zł brutto, nazywane potocznie „trzynastą emeryturą” lub „emeryturą plus”. Na mocy przepisów Ustawy z dnia 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów wprowadzono coroczną wypłatę dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla wszystkich emerytów i rencistów w wysokości najniższej emerytury, obowiązującej od 1 marca roku, w którym wypłacane jest to świadczenie (art. 5). Szczegółowy katalog osób uprawnionych do trzynastej emerytury zawarto w art. 2 ust. 1 ustawy; są to osoby pobierające emerytury, renty lub świadczenia o podobnym charakterze.

Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów przysługuje osobom, które 31 marca roku, w którym wypłacane jest to świadczenie, mają prawo do emerytury, renty lub świadczenia o podobnym charakterze, wymienionego w ustawie (art. 2 ust. 1 ustawy).

Dodatkowe roczne świadczenie pieniężne wypłaca się osobie uprawnionej z urzędu, wraz z emeryturą, rentą lub świadczeniem o podobnym charakterze, w terminie wypłaty tych świadczeń przypadającym w kwietniu, z wyjątkiem dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego przyznanego osobie uprawnionej do świadczenia przedemerytalnego i zasiłku przedemerytalnego, o którym mowa w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych, które wypłaca się w terminie wypłaty świadczeń przypadającym w maju (art. 6 ustawy).

W przypadku zbiegu prawa do świadczeń (np. emerytury z ZUS-u i KRUS-u lub emerytury wypłacanej wraz z rentą wypadkową) przysługuje tylko 1 dodatkowe roczne świadczenie pieniężne.

W 2024 roku wysokość trzynastej emerytury wynosi 1780,96 zł brutto.

Trzy kluczowe terminy dla emerytów - podsumowanie

Przedstawione wyżej działania, dla których określono ustawowe terminy dla emerytów, zmierzają z jednej strony do ograniczania świadczeń emerytalno-rentowych dla osób osiągających dodatkowe przychody przekraczające ustalone prawem limity, a z drugiej strony do zapewnienia sukcesywnego, corocznego wzrostu wspomnianych świadczeń, adekwatnie do przyjętych przez ustawodawcę mierników odzwierciedlających zmieniające się warunki ekonomiczne, w jakich żyją emeryci i renciści.