Pracownica w ciąży może wyjechać na wakacje - czy to możliwe?

Niniejsze opracowanie skierowane jest przede wszystkim do kobiet, które są w ciąży i w związku z tym korzystają ze zwolnienia lekarskiego. Czy podczas takiego zwolnienia wypłacane jest im wynagrodzenie i w jakiej wysokości, czy już wtedy mogą korzystać z urlopu macierzyńskiego? Kwintesencją opracowania będzie zaś odpowiedź na pytanie, czy podczas zwolnienia lekarskiego pracownica w ciąży może wyjechać na wakacje, w kraju lub za granicą.

Ciąża – zasady udzielania zwolnienia lekarskiego, wynagrodzenie

Pracownica w ciąży zgodnie z przepisami Kodeksu pracy:

• zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy spowodowanej chorobą w czasie ciąży;
• nie może wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, przebieg ciąży;
• nie może być zatrudniana w godzinach nadliczbowych;
• nie może być zatrudniania w porze nocnej;
• nie może być, bez jej zgody, delegowana do pracy poza stałe miejsce pracy ani zatrudniana w systemie przerywanego czasu pracy;
• musi mieć zmieniony rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający jej wykonywanie poza porą nocną, a jeśli jest to niemożliwe lub niecelowe – musi zostać przeniesiona do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej; w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę z obowiązku świadczenia pracy przez czas ciąży. Podobna sytuacja wystąpi, gdy pracownica jest zatrudniona w warunkach pracy narażających ją na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpiecznie.

Pracownica, która zgłosi w zakładzie pracy chorobę, każde zwolnienie lekarskie będzie miała w pełni finansowane, tak przez pracodawcę – wynagrodzenie chorobowe, jak i w późniejszym czasie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych – zasiłek chorobowy.

Pracownicy udziela się także wolnego na badania związane z ciążą

Pracownica w tym stanie zyskuje zatem liczne przywileje, niemniej jednak nie można zapominać, że każda z nich może w tym czasie czuć się inaczej – jedna nie wykorzysta zbyt wielu dni wolnych z uwagi na dobre samopoczucie, a druga będzie musiała spędzać czas w domu lub szpitalu.

Urlop macierzyński – czy można z niego skorzystać jeszcze w czasie ciąży?

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1) 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2) 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
3) 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
4) 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
5) 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania wymiaru wskazanego powyżej.

Przykład 1.

Maria Kot jest w ciąży. Planowany termin porodu to 1 września 2023 roku. Maria czuła się dobrze przez niemal cały czas ciąży, na zwolnieniu lekarskim przebywała łącznie około 2 tygodnie. Chciała jednak wyposażyć pokój dla dziecka, zająć się umeblowaniem, kupieniem dziecięcych ubrań i niezbędnych akcesoriów. Dlatego też zdecydowała się na urlop macierzyński od 4 sierpnia 2023 roku, zatem po porodzie pozostanie jej do wykorzystania 16 tygodni.

Kontrola zwolnień lekarskich

Zgodnie z Ustawą z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych (pracowników, osoby współpracujące w przedsiębiorstwie), są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Kontrolować może zatem w każdych przypadkach ZUS, a przy zatrudnianiu powyżej 20 pracowników także pracodawca.

Podmioty te mają prawo udać się do miejsca określonego w zwolnieniu lekarskim jako miejsce przebywania osoby chorej oraz skontrolować, czy zwolnienie jest wykorzystywane zgodnie z prawem i celem.

Przykład 2.

Kamil Broś, pracodawca zatrudniający 50 pracowników, udał się do mieszkania pracownicy Marii Kot, która była w ciąży. Jej zaleceniem był odpoczynek, dbanie o siebie, przyjmowanie przepisanych leków.

Po zadzwonieniu do drzwi otworzył je syn pracownicy, który wskazał, że mamy nie ma, ponieważ wyszła do apteki po leki. Pracodawca zaczekał na klatce schodowej i po kilku minutach pracownica pojawiła się w bloku, z reklamówką z apteki oraz paragonem w ręku. Powiedziała pracodawcy, że musiała dokupić leki i w tym celu wyszła z domu. Taka postawa pracownicy nie może oznaczać, że wykorzystuje zwolnienie sprzecznie z jego celem. Nie ma zatem przypadku nieprawidłowego zachowania Marii Kot.

Czy pracownica w ciąży może wyjechać na wakacje?

Odpowiedź na powyższe pytanie jest klasyczną odpowiedzią prawnika – to zależy.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że są różne rodzaje zwolnień lekarskich.

Może być zwolnienie zalecające odpoczynek, ale nieograniczające kobiety poprzez nakazanie jej leżenia. W takim przypadku kobieta może wyjść do sklepu czy na przykład udać się do sanatorium bądź uzdrowiska, albo na przykład wyjechać do rodziny, gdzie będzie miała wsparcie.

Lekarz w zwolnieniu wskazuje na miejsce pobytu chorej – można już wówczas podać, zamiast adresu domowego, właśnie adres rodziny czy uzdrowiska, do którego chce się wybrać.

Lekarz może również zalecić, w ramach leczenia, pobyt w sanatorium, uzdrowisku czy nad morzem, celem podreperowania zdrowia. W takiej sytuacji chora ma nie tylko prawo, ale powinność udania się na wyjazd. Ma on bowiem wówczas charakter obowiązkowy, w celu poprawy stanu zdrowia.

Przykład 3.

Wanda Sroka otrzymała zwolnienie lekarskie, ponieważ jeszcze przed zajściem w ciążę złamała nogę. Skutki tego odczuwała w czasie ciąży. Ból był silny, zatem udała się do lekarza, który wypisał jej zwolnienie lekarskie. Lekarz podał, że powinna udać się na rehabilitację nogi. Wanda Sroka znalazła rehabilitanta w Rymanowie-Zdroju, wykupiła pakiet tygodniowych zabiegów, a także hotel z basenem, grotą solną. Taki wyjazd będzie zgodny z zaleceniem lekarskim i ZUS nie powinien podważać zachowania pracownicy.

Inną sytuacją będzie zaś wystawienie ciężarnej zaświadczenia, z którego wyniknie, że musi leżeć i nie może nawet wychodzić z domu. Wówczas będzie mogła podać jako miejsce pobytu podczas choroby, zamiast własnego miejsca zamieszkania, adres rodziców lub inny, pod którym będzie pozostawała pod stałą opieką, mając wsparcie.

Wyjazd wakacyjny z takimi zaleceniami lekarskimi warto jednak przełożyć. Kontrola ZUS-u w takim przypadku może bowiem okazać się problematyczna dla pracownicy, która w takiej sytuacji może nawet liczyć się z obowiązkiem zwrotu wypłaconego jej wynagrodzenia chorobowego lub zwolnienia chorobowego.

Przykład 4.

Anna Hulak jest w zagrożonej ciąży. Początkowo była w szpitalu, z którego została wypisana z dalszym zwolnieniem lekarskim i zaleceniem leżącego trybu życia, odpoczynku. Anna Hulak chciała wraz z mężem wyjechać nad morze, aby tam odpoczywać, jednak z uwagi na złe samopoczucie zrezygnowali. Dzień później pojawiła się u niej kontrola z ZUS-u. Kontrolującemu ciężarna powiedziała, że miała jechać nad morze, co spotkało się z ostrą reakcją, wskazywaniem, że próbowała wyłudzić zasiłek chorobowy.

Te uwagi kontrolującego były nie na miejscu w sytuacji, w której pracownica na zwolnieniu chorobowym przebywała w domu i jej zachowaniu nie można było przypisać nieprawidłowości.

Gdyby jednak zdecydowała się na wyjazd, a przeprowadzona kontrola by to udowodniła, to mogłaby mieć problemy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.