Jakie są dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego, które pracownik może wykonywać?

Na skróty

Otrzymując zwolnienie chorobowe, pracownik powinien liczyć się z tym, że w tym czasie powinien przede wszystkim skupić się na wyzdrowieniu. Nie oznacza to, że ma on bezwzględny zakaz podejmowania wszelkich czynności. Jakie są dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego, które można podejmować bez obawy utraty prawa do świadczenia z tytułu choroby?

Dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego

Celem zwolnienia lekarskiego jest powrót przez pracownika do zdrowia.

Pracownik przebywający na zwolnieniu chorobowym może wykonywać zwykłe czynności życia codziennego oraz czynności związane ze stanem zdrowia, w tym w szczególności:

udać się do lekarza,
udać się do sklepu po zakupy,
udać się na rehabilitację,
udać się na badania,
wyjść na spacer.

Te okoliczności to dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego i nie będą stanowić podstawy do pozbawienia pracownika prawa do zasiłku chorobowego.

Przykład 1.

Pracodawca przeprowadził kontrolę wykorzystania prawidłowości zwolnienia lekarskiego przez pana Janusza. Jednak mężczyzny nie zastano w domu. Czy w tej sytuacji pracodawca może stwierdzić, że zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane przez pracownika niezgodnie z jego celem?

W tej sytuacji pracodawca powinien ponowić kontrolę i zwrócić się o wyjaśnienie nieobecności przez pracownika w trakcie kontroli. Na ten moment stwierdzenie nieprawidłowości mogłoby się okazać przedwczesne.

Przykład 2.

Pracodawca pani Honoraty zakwestionował prawidłowość wykorzystania przez nią zwolnienia lekarskiego, gdyż w czasie kontroli nie była ona obecna w domu. Kobieta złożyła do pracodawcy wyjaśnienie i potwierdzenie, że w dniu kontroli miała umówioną wizytę u lekarza w innej miejscowości. Czy w tej sytuacji pracodawca może nadal kwestionować prawidłowość wykorzystania przez nią zwolnienia lekarskiego?

Pani Honorata wyjaśniła powody swej nieobecności, zatem nieuzasadnione jest podważanie przez pracodawcę prawidłowości wykorzystania przez nią zwolnienia chorobowego.

Zobacz też

Minimalna podstawa wymiaru świadczeń chorobowych dla pracowników

Choroba po ustaniu zatrudnienia a prawo do zasiłku

Zwolnienie lekarskie a wynagrodzenie chorobowe

Kwestionowanie prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego

Obowiązek powstrzymania się od czynności sprzecznych z celem zwolnienia lekarskiego dotyczy sytuacji, gdy lekarz wystawił pracownikowi zwolnienie lekarskie zarówno z adnotacją, że „chory powinien leżeć”, jak i adnotacją, że „chory może chodzić”. Należy jednak unikać wykonywania uciążliwych czynności.

Zwolnienie lekarskie zostanie zakwestionowane, gdy:

w jego czasie pracownik wykonuje pracę zarobkową, choć ma orzeczoną niezdolności do pracy, lub
pracownik wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Nieprawidłowości w wykorzystywaniu zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem mogą polegać na:

pracy na rzecz innego podmiotu,
pracy we własnej firmie,
wyjeździe na wypoczynek,
uczestnictwie w różnego rodzaju imprezach czy uroczystościach,
wykonywaniu różnego rodzaju prac na własną lub cudzą rzecz.

Za wykonywanie pracy w czasie zwolnienia lekarskiego zgodnie z orzecznictwem uznano m.in.: wykonywanie czynności na podstawie różnych stosunków prawnych, w tym o charakterze cywilnoprawnym, wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym, udział pracownika będącego członkiem rady nadzorczej spółki akcyjnej w posiedzeniach rady nadzorczej i wykonywanie czynności nadzorczych oraz otrzymywanie z tego tytułu wynagrodzenia, udział adwokata w rozprawach, odpłatne wykonywanie przez radcę prawnego czynności zawodowych, zawarcie przez przedsiębiorcę w okresie pobierania zasiłku chorobowego umowy o pracę z nowym pracownikiem, nieodpłatne wykonywanie przez ubezpieczonego czynności członka zarządu spółki w okresie korzystania z zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia na stanowisku jej dyrektora, wykonywanie czynności zarządu przez jednoosobowo zarządzającego spółką z o.o. prezesa zarządu.

Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego

Pracodawca ma uprawnienie do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania przez pracownika zwolnienia lekarskiego od pracy z powodu choroby. Istnieje również możliwość stwierdzenia niewłaściwego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy nie tylko w wyniku przeprowadzenia kontroli.

Jeśli płatnik składek uzyskał w innym trybie informacje wskazujące na niewłaściwe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy, prawidłowość wykorzystania zwolnienia lekarskiego może zostać zakwestionowana. Może to mieć miejsce zarówno przed, jak i po wypłacie świadczenia.

Pracodawca wypłacający z własnych środków wynagrodzenie za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży czy też poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, jest uprawniony do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania przez pracowników zwolnień lekarskich od pracy.

Pracodawca zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych ma uprawnienie do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad członkiem rodziny.

Pracodawca, który zgłasza do ubezpieczenia chorobowego mniej niż 20 ubezpieczonych, w celu kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia chorobowego musi wystąpić o przeprowadzenie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy do właściwego oddziału ZUS-u, który wypłaca te zasiłki.

Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego w związku z niezdolnością do pracy prowadzona jest na podstawie wystawionego przez pracodawcę imiennego upoważnienia, które jest ważne łącznie z legitymacją pracowniczą albo dokumentem tożsamości, których numery powinny być podane w upoważnieniu. Kontrolę tę można prowadzić na podstawie ww. upoważnienia:

w miejscu zamieszkania;
w miejscu czasowego pobytu podanym w zaświadczeniu lekarskim;
w miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej;
w miejscu prowadzenia działalności pozarolniczej;
w innym miejscu, jeśli jest to celowe.

Każdy pracownik może zostać w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim poddany takiej kontroli.

Często pracodawcy typują do kontroli zwolnień lekarskich następujących pracowników:

korzystających często z krótkotrwałych zwolnień lekarskich od pracy;
otrzymujących kolejne zwolnienia lekarskie od lekarzy różnych lub tej samej specjalności;
korzystających z kolejnych okresów zasiłkowych;
wcześniej pozbawionych prawa do wynagrodzenia w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnień lekarskich od pracy;
wnioskujących często i naprzemiennie o zasiłek chorobowy i zasiłek opiekuńczy;
otrzymujących kolejne zwolnienia lekarskie po wystawieniu przez lekarza orzecznika ZLA/K określające wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy;
wobec których zachodzi podejrzenie, że w czasie zwolnienia od pracy wykonują pracę zarobkową lub wykorzystują zwolnienie lekarskie od pracy niezgodnie z jego celem.

Stwierdzenie nieprawidłowości w wykorzystaniu zwolnienia lekarskiego

Stwierdzenie nieprawidłowości w zakresie wykorzystania zwolnienia chorobowego oznacza konieczność spisania protokołu kontroli, w którym zawarte zostaje, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy.

Pracownik może wnieść do tego dokumentu zastrzeżenia. Tak sporządzony protokół stanowi podstawę do niewypłacenia pracownikowi zasiłku.

Protokół kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego z tytułu niezdolności do pracy powinien zawierać następujące elementy:

nazwa i adres zakładu pracy oraz pieczątka firmowa;
dane dotyczące osoby kontrolowanej:

nazwisko i imię,
PESEL,
miejsce zamieszkania,
miejsce pracy,
okres orzeczonej niezdolności do pracy,
numer zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy,
nazwisko i imię lekarza, który wydał zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy;

ustalenia osób przeprowadzających kontrolę;
podpis kontrolujących;
ewentualne zastrzeżenia osoby kontrolowanej lub domowników i ich podpis.

Odebranie lub zwrot zasiłku z tytułu choroby

Stwierdzenie nieprawidłowości wykorzystania zwolnienia chorobowego poprzez wykonywanie czynności sprzecznych z jego celem oznacza utratę prawa do niego. Jeżeli świadczenie zostało wypłacone, oznacza to konieczność jego zwrotu przez pracownika.

Wówczas pracodawca powinien wystąpić do oddziału ZUS-u o wydanie decyzji zobowiązującej ubezpieczonego do zwrotu wypłaconego mu nienależnie świadczenia. W tej sytuacji płatnik składek nie dokonuje korekty dokumentów rozliczeniowych, w których świadczenie to było wykazane.

Przepisy Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z dnia z dnia 25 czerwca 1999 roku wskazują, że zwrot zasiłku chorobowego, który został wypłacony ubezpieczonemu, u którego stwierdzono nieprawidłowości w wykorzystaniu zwolnienia lekarskiego, polega na tym, że wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Nienależnie pobrany zasiłek chorobowy podlega zwrotowi w wysokości równej całej kwoty świadczenia obejmującej:

faktycznie wypłaconą ubezpieczonemu kwotę,
podatek od świadczenia.

Okres przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wynosi 3 lata, poczynając od daty wypłacenia ostatniego z żądanych do zwrotu świadczeń. Takie należności ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności.

W przypadku osoby, która nienależnie pobrała świadczenie, decyzję o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń wydaje się później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który pobrano nienależne świadczenie. Tym samym ZUS może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego tylko za okres 3 lat liczonych do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia.

Decyzja o zwrocie może być wydana najpóźniej przed upływem 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który pobrano je nienależnie.

Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Oznacza to, że z upływem 10-letniego okresu liczonego od dnia, w którym uprawomocniła się decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązująca do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, roszczenie organu rentowego w kwestii zwrotu określonych kwot ulega przedawnieniu. Tym samym roszczenie organu rentowego staje się wymagalne z chwilą uprawomocnienia się stosownej decyzji.

Wypowiedzenie umowy jako skutek nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego

Pracodawca, który w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia chorobowego przez pracownika poweźmie wiadomość, że w czasie niezdolności do pracy pracownika i wydania mu zwolnienia lekarskiego wykorzystywał on zwolnienie w innym celu niż powrót do zdrowia, może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy.

Dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego - podsumowanie

Podsumowując, dozwolone czynności w czasie zwolnienia lekarskiego jakie pracownik może wykonywać to niezbędne czynności życia codziennego. Inne czynności mogą być zakwalifikowane jako wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem i skutkować odebraniem prawa do świadczenia lub jego zwrotem, jeżeli zostało ono wypłacone.

Polecamy:

Urlop macierzyński, a niespodziewana choroba