Zwolnienie lekarskie powyżej 30 dni - czy badania kontrolne po L4 jest konieczne?

Podczas urlopu złamałam nogę i w związku z tym przebywam na zwolnieniu lekarskim. Trwa to już 5 tygodni i niedługo planuję powrót do pracy po L4. Czy to prawda, że pracodawca będzie musiał wysłać mnie na badania lekarskie? Czy będę musiała płacić za badania?

Renata, Kalisz

Powrót do pracy po L4 trwającym ponad 30 dni oznacza dla pracodawcy konieczność skierowania pracownika na badania lekarskie w celu potwierdzenia jego zdolności do podjęcia pracy. Doprecyzowane zostało to dokładnie w art. 229 § 2 Kodeksu pracy (kp).

Pracodawca, przewidując powrót do pracy po L4 pracownika, powinien wystawić skierowanie na badania medycyny pracy. Za badania lekarskie w ramach medycyny pracy, czy to wstępne, okresowe, czy kontrolne, koszt ponosi zawsze pracodawca.

Pracownik jest zobowiązany stawić się na badania kontrolne, gdyż pracodawca nie może dopuścić go do pracy bez ważnych badań. Taki obowiązek również wynika wprost z przepisów.

Badania kontrolne a obowiązki pracodawcy

Badania medycyny pracy powinny być wykonywane w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas przeznaczony na badania profilaktyczne, w którego trakcie nie wykonujemy pracy, należy się pracownikowi wynagrodzenie jak za czas wykonywania pracy.

Pracownikowi, który na badanie lekarskie musi udać się do innego miasta, przysługuje zwrot kosztów dojazdu. Stosuje się w tym przypadku dokładnie te same zasady co przy rozliczaniu podróży służbowych.

Pracodawca ma obowiązek ustosunkować się do wyników badań kontrolnych i zaleceń lekarza orzecznika. Jeżeli więc stan zdrowia pracownika skierowanego na badania nie pozwala na powrót do pracy na stanowisko zajmowane przed okresem niezdolności do pracy, pracodawca zobligowany jest do jego reorganizacji pracy danej osoby. Pracodawca w takim przypadku powinien odsunąć pracownika od pracy, może on np. przenieść pracownika na inne stanowisko, które nie nadwyręży jego stanu zdrowia. 

Badania kontrolne w trakcie zwolnienia lekarskiego?

Prawidłową praktyką związaną z kierowaniem pracowników na kontrolne badania jest przekazanie skierowania na badanie w pierwszym dniu powrotu pracownika do pracy, przed dopuszczeniem go do pracy. Następnie pracownik badania kontrolne wykonuje w godzinach pracy.

Natomiast zobowiązanie pracownika do odebrania skierowania na badanie oraz jego zrealizowanie w czasie zwolnienia lekarskiego może zostać zakwestionowane przez PIP. 

Zdolność do pracy na urlopie wypoczynkowym

Zgodnie z art. 229 § 4 kp na pracodawcy ciąży obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy. Natomiast okres urlopu wypoczynkowego traktuje się na równi z okresem pracy. Dlatego kwestia tego, czy pracownik powinien posiadać aktualne badania na urlopie, jest niejasna. Sąd najwyższy wypowiadał się kilkakrotnie w tej kwestii.

Jedne z wyroków wskazują, że nie jest wymagana zdolność do pracy na urlopie wypoczynkowym, który rozpoczyna się bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ojcowskim, rodzicielskim, wychowawczym.

Inne stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 26 października 2016 roku (sygn. akt III PK 9/16). Uznał on, że słusznym i prawidłowym zachowaniem było nieudzielenie urlopu wypoczynkowego na żądanie przypadającego bezpośrednio po chorobie do czasu przedłożenia przez pracownika orzeczenia o zdolności do pracy.

To, czy niezbędna jest zdolność do pracy na urlopie wypoczynkowym, zależy więc od okoliczności i każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. 

Powrót do pracy po L4 a uchylanie się od obowiązku wykonania badań lekarskich

W przypadku uchylania się od obowiązku poddania się profilaktycznym badaniom lekarskim w ramach medycyny pracy, pracodawca może nałożyć na pracownika karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną. W skrajnych przypadkach niepoddanie się badaniom medycyny pracy może nawet stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika.

Rozwiązanie umowy o pracę

Pracownikowi, który przebywał na zwolnieniu chorobowym dłużej niż 30 dni i wrócił do pracy,  można wręczyć wypowiedzenie o pracę bez obowiązku kierowania go na kontrolne badania lekarskie. W takiej sytuacji nie może on w okresie wypowiedzenia świadczyć pracy. 

Pracodawca może również wypowiedzieć umowę o pracę (z zachowaniem okresu wypowiedzenia) pracownikowi, który utraci zdolność do wykonywania pracy i nie uzyska od lekarza medycyny pracy zaświadczenia.

Pracodawca zobowiązany jest skierować na badania kontrolne pracownika wracającego ze zwolnienia chorobowego trwającego dłużej niż 30 dni. Badania te powinny być przeprowadzone w miarę możliwości w trakcie godzin pracy, a za ich czas pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.