Praca i zwolnienie lekarskie w tym samym dniu - czy to możliwe?

Jedną z podstawowych zasad, na których opiera się stosunek pracy, jest prawo pracownika do otrzymywania wynagrodzenia za wykonywaną pracę. Natomiast za czas niezdolności do pracy spowodowanej chorobą pracownikowi przysługuje świadczenie chorobowe w postaci wynagrodzenia za czas choroby, a następnie, jeżeli okres niezdolności do pracy się przedłuża, zasiłek chorobowy. Zdarzają się niekiedy sytuacje, w których pracownik przepracowuje tylko część czasu pracy w danym dniu, po czym zaprzestaje jej wykonywania w związku z zachorowaniem. Sprawdź, jak praca i zwolnienie lekarskie w tym samym dniu wpływają na wynagrodzenie pracownika i jego świadczenie chorobowe.

Prawo do wynagrodzenia za pracę

Jak stanowi art. 22 § 1 Kodeksu pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Przepis art. 13 kp wymaga, aby wypłacane pracownikowi wynagrodzenie było godziwe, tzn.:

• nie niższe od ustawowo określonej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, a nadto
• ustalone w kwocie uwzględniającej przesłankę ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanego przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, z uwzględnieniem warunków obrotu i realiów życia gospodarczego (koniunktury gospodarczej, opłacalności działalności w danej branży, miejsca wykonywania pracy, poziomu bezrobocia na lokalnym rynku pracy, dostępności wykwalifikowanych kadr), a także takich czynników jak obowiązująca u pracodawcy siatka wynagrodzeń, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter pracy w danej branży, wykształcenie, zakres obowiązków, odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 stycznia 2023 roku, III AUa 743/18).

Zgodnie z art. 80 kp wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Przepisami, na podstawie których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, pomimo niewykonywania pracy, do tzw. wynagrodzenia gwarancyjnego, są m.in.:

• art. 37 kp (wynagrodzenie w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, na czas poszukiwania pracy);
• art. 81 (wynagrodzenie za przestój);
• art. 172 kp (wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego).

Prawo do świadczeń chorobowych

Charakter wynagrodzenia gwarancyjnego, a jednocześnie świadczenia chorobowego, ma wynagrodzenie wypłacane na podstawie art. 92 § 1 kp, zgodnie z którym za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:

• choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;
• wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia;
• poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

W razie przedłużającego się okresu niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje świadczenie w postaci zasiłku chorobowego. Jak stanowi art. 92 § 4 kp, za czas niezdolności do pracy, o której mowa w art. 92 § 1, trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, trwającej łącznie dłużej niż 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.

Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, a jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność jej wykonywania przypada w okresie ciąży, powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów, lub powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy – 100% podstawy wymiaru zasiłku (art. 11 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej „ustawa zasiłkowa”). Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie, obliczane na zasadach określonych w art. 36-47 ustawy zasiłkowej.

Zarówno wynagrodzenie za czas choroby, jak i zasiłek chorobowy oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy, przy czym wynagrodzenie za czas choroby nie ulega obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (art. 92 § 2 i § 3 kp, oraz art. 4-17 i art. 36-47 ustawy zasiłkowej).

Zwolnienie chorobowe w dniu częściowo przepracowanym

Jak wcześniej wskazano, w myśl art. 80 kp za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie. Oznacza to, że wynagrodzenie za pracę należy się zarówno temu pracownikowi, który przepracował cały czas wyznaczony na dany dzień w obowiązującym go rozkładzie czasu pracy, jak i temu, który przepracował tylko część tego czasu. Z kolei świadczenia chorobowe, czyli wynagrodzenie za czas choroby, ewentualnie zasiłek chorobowy wypłaca się za każdy dzień niezdolności do pracy (art. 92 § 2 kp i art. 11 ust. 4 ustawy zasiłkowej), a przepisy nie przewidują możliwości wypłaty tych świadczeń za część dnia.

Prowadzi to do wniosku, że w przypadku przepracowania przez pracownika części danego dnia, a następnie zaprzestania wykonywania pracy w związku z wystąpieniem niezdolności do pracy, stwierdzonej później, poczynając od tego dnia, w zaświadczeniu lekarskim, pracownik powinien otrzymać:

• wynagrodzenie – za przepracowaną część dnia, oraz
• świadczenie chorobowe (wynagrodzenie za czas choroby, ewentualnie zasiłek chorobowy) – za cały ten dzień.

Przykład 1.

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, dla którego ustalono rozkład czasu pracy przewidujący wykonywanie pracy w dniach od poniedziałku do piątku, przez 8 godzin każdego dnia, 18 września 2024 roku po przepracowaniu 2 godzin zgłosił pracodawcy pogorszenie swojego samopoczucia, w związku z czym zaprzestał świadczenia pracy i udał się do lekarza. Następnego dnia poinformował on pracodawcę telefonicznie, że otrzymał zwolnienie lekarskie na okres od 18 do 25 września 2024 roku. We wrześniu 2024 roku wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego wynosił 168 godzin. Miesięczne wynagrodzenie pracownika wynikające z umowy o pracę wynosiło 6500 zł. Kwota ta po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (13,71%), czyli kwota 5608,85 zł, jest podstawą wymiaru świadczenia chorobowego przysługującego pracownikowi (stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających wrzesień 2024 roku, czyli miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy). W tym stanie faktycznym za 18 września 2024 roku pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę – za przepracowanie 2 godzin – w wysokości 77,38 zł, zgodnie z obliczeniem:

6500 zł : 168 godzin × 2 godziny = 77,38 zł,

co można ująć również w ten sposób, że kwotę wynagrodzenia miesięcznego pracownika za wrzesień 2024 roku należy pomniejszyć o 232,14 zł, czyli o wynagrodzenie za nieprzepracowane 6 godzin 18 września 2024 roku, zgodnie z obliczeniem:

6500 zł : 168 godzin × 6 godzin = 232,14 zł.

Ponadto za 18 września 2024 roku pracownik otrzyma świadczenie chorobowe w kwocie 149,57 zł, jak wynika z następującego obliczenia (w myśl art. 36 ust. 3 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za 1 dzień niezdolności do pracy stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku):

5608,85 zł × 1/30 × 80% = 149,57 zł. 

Zwolnienie chorobowe w dniu przepracowanym w całości

W przypadku przepracowania całego dnia, a następnie uzyskania zwolnienia chorobowego na ten dzień pracownikowi przysługuje jedynie wynagrodzenie za pracę. Nie ma on prawa do świadczenia chorobowego, gdyż zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy (a więc także wynagrodzenie za czas choroby) nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Skoro w myśl art. 80 kp za przepracowanie całego dnia należy się pracownikowi za ten dzień pełne wynagrodzenie, to w odróżnieniu od omówionego wyżej przypadku przepracowania części dnia nie przysługuje mu za wspomniany dzień świadczenie chorobowe.

Przykład 2.

Pracownik, o którym była mowa w przykładzie 1, przepracował cały 8 października 2024 roku. Tego samego dnia po południu udał się on do lekarza, który wystawił mu zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy z powodu choroby w okresie od 8 do 11 października 2024 roku. W tym przypadku pracownik otrzyma za 8 października wynagrodzenie za pracę, natomiast świadczenie chorobowe zostanie mu wypłacone za dni 9, 10 i 11 października 2024 roku.

Praca i zwolnienie lekarskie w tym samym dniu - podsumowanie

Podsumowując, zgodnie z zasadami prawa do wynagrodzenia za wykonaną pracę oraz prawa do świadczenia chorobowego za czas niezdolności do pracy wskutek choroby pracownik ma z reguły prawo tylko do jednego z tych świadczeń za dany dzień. Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik wykonuje pracę przez część dnia, a następnie na ten dzień otrzymuje zwolnienie lekarskie. Wówczas dochodzi do zbiegu praw do obu świadczeń w tym dniu, w związku z czym pracownikowi wypłaca się wynagrodzenie za przepracowany czas oraz świadczenie chorobowe za cały dzień.