Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami – co gwarantuje?

Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami określa środki służące zapewnianiu dostępności takim osobom oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Czy zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami jest obowiązkiem każdego? Sprawdź w poniższym artykule, co gwarantuje nowa ustawa! 

Kim jest osoba ze szczególnymi potrzebami?

Osoba ze szczególnymi potrzebami to ktoś, kto ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajduje, musi podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia bariery, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami.

Przykład 1.

O przezwyciężeniu jakiej bariery mowa? 

Przez barierę rozumie się przeszkodę lub ograniczenie architektoniczne, cyfrowe lub informacyjno-komunikacyjne, które uniemożliwia lub utrudnia osobom ze szczególnymi potrzebami udział w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. 

Przykładem bariery może być brak dostępu dla osób niepełnosprawnych do publicznego budynku, na przykład biura, szkoły lub urzędu. Jeśli budynek nie posiada odpowiednich udogodnień architektonicznych, takich jak rampy dla osób na wózkach inwalidzkich czy windy dla osób z ograniczeniami ruchowymi, może to uniemożliwić lub utrudnić osobom ze szczególnymi potrzebami swobodny dostęp do tych miejsc na zasadzie równości z innymi osobami. 

Inny przykład to brak dostępności informacji cyfrowych dla osób niewidomych lub słabowidzących. Jeśli strona internetowa, aplikacja mobilna lub dokumenty online nie są dostosowane do potrzeb osób z różnymi dysfunkcjami wzroku, może to uniemożliwić im pełny dostęp do informacji i usług, które są dostępne dla innych użytkowników.

Ustawa dotyczy zapewnienia dostępności rozumianej jako dostępność architektoniczna, cyfrowa oraz informacyjno-komunikacyjna, co najmniej w zakresie określonym przez minimalne wymagania, o których mowa w ustawie, będąca wynikiem uwzględnienia uniwersalnego projektowania albo zastosowania racjonalnego usprawnienia.

Kto jest zobowiązany do zapewnienia dostępności?

W zakresie określonym ustawą zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami jest obowiązkiem:

• jednostek sektora finansów publicznych;
• innych niż określone wyżej państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej;
• innych niż określone wyżej osób prawnych, utworzonych w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa wyżej, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot finansują je w ponad 50% lub ponad połowę udziałów albo akcji, lub sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;

• związków podmiotów, o których mowa w wyżej.

Podmiot publiczny w ramach zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami podejmuje także działania mające na celu:

• uwzględnianie ich potrzeb w planowanej i prowadzonej przez ten podmiot działalności;
• usuwanie barier, a także zapobieganie ich powstawaniu.

W przypadku zlecania lub powierzania, na podstawie umowy, realizacji zadań publicznych finansowanych z udziałem środków publicznych lub udzielania zamówień publicznych podmiotom innym niż podmioty publiczne, podmiot publiczny jest obowiązany do określenia w treści umowy warunków służących zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie tych zadań publicznych lub zamówień publicznych, z uwzględnieniem minimalnych wymagań wynikających z ustawy.

W przypadku, gdy podmiot inny niż podmiot publiczny realizuje na podstawie umowy zawartej z podmiotem publicznym zadanie finansowane z udziałem środków publicznych, jest obowiązany do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie określonym w tej umowie.

Minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności

Minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmują w zakresie dostępności architektonicznej:

• zapewnienie wolnych od barier poziomych i pionowych przestrzeni komunikacyjnych budynków;
• instalację urządzeń lub zastosowanie środków technicznych i rozwiązań architektonicznych w budynku, które umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń, z wyłączeniem pomieszczeń technicznych;
• zapewnienie informacji na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy;
• zapewnienie wstępu do budynku osobie korzystającej z psa asystującego, o którym mowa w art. 2 pkt 11 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
• zapewnienie osobom ze szczególnymi potrzebami możliwości ewakuacji lub ich uratowania w inny sposób.

Minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmują w zakresie dostępności cyfrowej wymagania określone szczegółowo w Ustawie z dnia 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

Minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmują w zakresie dostępności informacyjno-komunikacyjnej:

• obsługę z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się, o których mowa w art. 3 pkt 5 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o języku migowym i innych środkach komunikowania się lub przez wykorzystanie zdalnego dostępu online do usługi tłumacza przez strony internetowe i aplikacje;
• instalację urządzeń lub innych środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących, w szczególności pętli indukcyjnych, systemów FM lub urządzeń opartych o inne technologie, których celem jest wspomaganie słyszenia;
• zapewnienie na stronie internetowej danego podmiotu informacji o zakresie jego działalności – w postaci elektronicznego pliku zawierającego tekst odczytywalny maszynowo, nagrania treści w polskim języku migowym oraz informacji w tekście łatwym do czytania;
• zapewnienie, na wniosek osoby ze szczególnymi potrzebami, komunikacji z podmiotem publicznym w formie określonej w tym wniosku.

Dostęp alternatywny polega w szczególności na:

• zapewnieniu osobie ze szczególnymi potrzebami wsparcia innej osoby lub
• zapewnieniu wsparcia technicznego osobie ze szczególnymi potrzebami, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, lub
• wprowadzeniu takiej organizacji podmiotu publicznego, która umożliwi realizację potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, w niezbędnym zakresie dla tych osób.

Wniosek o zapewnienie dostępności

Każdy, bez konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego, ma prawo poinformować podmiot publiczny o braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej tego podmiotu.

Osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy, po wykazaniu interesu faktycznego, ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej. Wniosek o zapewnienie dostępności jest wnoszony do podmiotu publicznego, z którego działalnością jest związane żądanie zapewnienia dostępności zawarte we wniosku.

Wniosek o zapewnienie dostępności zawiera:

• dane kontaktowe wnioskodawcy;
• wskazanie bariery utrudniającej lub uniemożliwiającej dostępność w zakresie architektonicznym lub informacyjno-komunikacyjnym;
• wskazanie sposobu kontaktu z wnioskodawcą;
• wskazanie preferowanego sposobu zapewnienia dostępności, jeżeli dotyczy.

Jeżeli zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności, nie jest możliwe w terminie, niezwłocznie powiadamia się wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i wskazuje nowy termin zapewnienia dostępności, nie dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku o zapewnienie dostępności.

W przypadkach uzasadnionych wyjątkowymi okolicznościami, gdy zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, podmiot publiczny niezwłocznie zawiadamia wnioskodawcę o braku możliwości zapewnienia dostępności, co nie zwalnia podmiotu publicznego z obowiązku zapewnienia dostępu alternatywnego.

Skarga na niezapewnienie dostępności

W przypadku, gdy nie została wnioskodawcy zapewniona dostępność w procedurze, o której mowa wyżej, wnioskodawcy służy prawo złożenia skargi na brak dostępności.

W razie stwierdzenia, że niezapewnienie dostępności w zakresie żądanym przez skarżącego nastąpiło na skutek naruszenia przepisów ustawy, Prezes Zarządu PFRON nakazuje podmiotowi publicznemu, w drodze decyzji, zapewnienie dostępności wraz z określeniem:

• sposobu zapewnienia dostępności skarżącemu;
• terminu realizacji nakazu, nie krótszego niż 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie krótszego niż 60 dni, od dnia doręczenia decyzji.

Prezes Zarządu PFRON, w drodze decyzji, odmawia nakazania podmiotowi publicznemu zapewnienia dostępności w przypadku, gdy podmiot publiczny wykaże, że nie zapewnił dostępności, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, a zapewnił dostęp alternatywny, a także, gdy z innych względów skarga jest bezzasadna.