Zasiłek pogrzebowy – jakie formalności czekają na świadczeniobiorców?

Śmierć bliskiej osoby zawsze wiąże się z wielkim bólem i smutkiem odczuwanym przez rodzinę zmarłego, a dodatkowo dochodzi stres związany z uroczystością pogrzebową. Pochówek wiąże się z koniecznością załatwienia wielu formalności oraz spraw technicznych, m.in. zleceniem wykopania miejsca na trumnę czy wykonania pomnika. Nie pomaga w tym fakt, że wszystkie te czynności wiążą się z dużymi kosztami. W takiej sytuacji rodzina zmarłego może liczyć na pomoc ze strony państwa, czyli tzw. zasiłek pogrzebowy.

Zasiłek pogrzebowy w dzisiejszej postaci został wprowadzony w 2011 roku i od tamtej pory, mimo zmian gospodarczych i inflacji, pozostaje niezmieniony. Wynosi on 4 tys. zł i zostaje wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Niestety nie ma żadnych sygnałów wskazujących na to, że kwota ta mogłaby ulec podwyżce. Oczywiście, nie każdy może liczyć na „pomoc” ze strony organów państwa. Aby otrzymać zasiłek, należy spełnić szereg przesłanek. Kto może więc liczyć na owo świadczenie? Ile ono wynosi? Jakie formalności należy dopełnić, aby otrzymać zasiłek pogrzebowy? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.

Czym jest zasiłek pogrzebowy?

Zasiłek pogrzebowy jest specjalnym świadczeniem społecznym przysługującym rodzinie zmarłego, który był ubezpieczony w ZUS lub KRUS. Kwestia prawa do zasiłku i podmiotów uprawnionych do jego otrzymania została uregulowana w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej jako ustawa o KRUS) – dla rolników oraz w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako ustawa o ZUS) – dla pozostałych ubezpieczonych.

Omawiane świadczenie wypłacane zostaje w przypadku śmierci osoby, która jest ubezpieczona w jednej ze wskazanych instytucji ubezpieczeniowych. Na zasiłek mogą liczyć wszyscy ci, którzy pokryli koszty związane z uroczystością pogrzebową. Nie ma w tym wypadku znaczenia pokrewieństwo – świadczenie przysługuje nie tylko rodzinie, ale również przyjaciołom, sąsiadom czy też instytucjom społecznym, pod warunkiem, że faktycznie pokryli koszty pogrzebu.

Kiedy i komu dokładnie przysługuje zasiłek pogrzebowy?

W związku z tym, że zasiłek pogrzebowy może być przyznany na podstawie dwóch wyżej wspomnianych ustaw, należałoby wyszczególnić zakres podmiotowy uprawnionych z ustawy o KURS oraz ustawy o ZUS. Jednakże przepisy obu wspomnianych aktów się pokrywają, tak więc niniejsza kwestia zostanie omówiona wspólnie.

W przypadku zmarłego uprzednio ubezpieczonego w ZUS, kwestię zasiłku regulują przepisy art. 77 i nast. ustawy o ZUS, z kolei zmarłego rolnika dotyczą przepisy art. 35 ustawy o KRUS.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

• ubezpieczonego;
• osoby pobierającej emeryturę lub rentę (w tym emeryturę pomostową);
• osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;
• osoby, która zmarła po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego;
• członka rodziny osoby ubezpieczonej lub pobierającej emeryturę, lub rentę, tj. małżonka, rodziców, ojczyma, macochy, osoby przysposabiającej, dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobionych, dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej oraz dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, a także rodzeństwa, dziadków oraz wnuków.

Świadczenie przysługuje także w przypadku śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

Ile wynosi zasiłek pogrzebowy?

Zasiłek pogrzebowy wynosi 4 tys. zł. Przy tym osoby z rodziny pokrywające koszty pogrzebu mogą zawsze liczyć na pełną kwotę zasiłku, natomiast pozostałe osoby oraz instytucje wymienione wyżej, na świadczenie odpowiadające udokumentowanym kosztom poniesionym w związku z organizacją pogrzebu.

Wypada w tym miejscu wspomnieć, że kwota zasiłku jest niezmienna od przeszło 8 lat. W obecnych realiach, przy wysokim wzroście kosztów życia, należy stwierdzić, że jest to kwota wysoce niewystarczająca na pokrycie wszystkich wydatków związanych z pogrzebem. To oznacza, że mimo regularnego otrzymywania wysokich składek na ubezpieczenie społeczne, Państwo i tak nie potrafi zadbać o osoby ubezpieczone i w praktyce przerzuca większość kosztów na barki osób najbliższych zmarłego.

Ciekawostka: Przed rokiem 2011 zasiłek pogrzebowy wynosił 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r., w drugim kwartale tego roku przeciętne wynagrodzenie wynosi 4 839,24 zł, co zgodnie z dawnymi przepisami stanowiłoby kwotę zasiłku pogrzebowego na poziomie 9 678,48 zł.

Jak uzyskać zasiłek pogrzebowy?

Świadczenie pogrzebowe wypłacane jest osobie lub instytucji uprawnionej w przypadku, gdy w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci ubezpieczonego złoży ona odpowiedni wniosek. Dokumenty należy złożyć w siedzibie właściwej miejscowo jednostki ZUS lub KRUS. Dokonać można tego również listownie za pomocą operatora pocztowego lub przez Internet, za pomocą portalu ZUS bądź KRUS.

Pamiętać należy, że prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli jednak zgłoszenie wniosku w tym terminie było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od podmiotu uprawnionego, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Zaistnienie wspomnianych nieprzewidzianych przyczyn należy usprawiedliwić, przedstawiając zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

Jakie dokumenty należy przygotować, sporządzając wniosek o przyznanie zasiłku?

Najistotniejszą informacją jest to, że wnioski o przyznanie zasiłku pogrzebowego należy przygotować na specjalnych drukach:

• ZUS Z-12 – dla ubezpieczonych w ZUS 
• KRUS SR-26 – dla ubezpieczonych w KRUS

Do wniosku należy załączyć odpowiednie dokumenty, takie jak: 

• akt zgonu, a w przypadku urodzenia się martwego dziecka – akt urodzenia dziecka lub odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że urodziło się ono martwe;
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo z osobą zmarłą, np. akt małżeństwa, akt urodzenia;
• zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym;
• oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu lub odpisy (kopie) rachunków potwierdzone za zgodność z oryginałem.

Decyzja w sprawie wypłaty zasiłku

W razie prawidłowo złożonego wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego, zarówno ZUS, jak i KRUS mają obowiązek uregulować płatność w przeciągu 30 dni kalendarzowych, licząc od dnia wpływu wniosku. Świadczenie może zostać wypłacone do rąk własnych osoby uprawnionej w kasie odpowiedniej jednostki, za pośrednictwem operatora pocztowego na adres korespondencyjny uprawnionego lub przelewem na rachunek bankowy podany we wniosku.

Jeżeli ZUS lub KRUS odmówi przyznania omawianego świadczenia w całości, lub w części, uprawniony ma prawo odwołać się od tej decyzji. Odwołanie należy kierować do sądu rejonowego, wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ubezpieczyciela, który wydał decyzję. Termin na wniesienie odwołania wynosi 30 dni i jest liczony od dnia odebrania decyzji.

Zasiłek pogrzebowy – podsumowanie

Zasiłek pogrzebowy zalicza się do grona świadczeń z ubezpieczenia społecznego i jest ściśle związany ze śmiercią osoby ubezpieczonej, tj. osoby fizycznej, która podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Śmierć powinna być stwierdzona kartą zgonu przez lekarza. Dopiero wówczas osoba uprawniona może liczyć na omawiane świadczenie.

Wypłatą świadczenia zajmuje się odpowiednio ZUS lub KRUS, w zależności od tego, w której instytucji zmarły był ubezpieczony. Zasiłek przysługuje każdej osobie oraz instytucji, która poniosła koszty w związku z organizacją pochówku. Świadczenie wynosi 4 tys. zł – przy czym rodzinie najbliższego przysługuje zawsze w pełnej wysokości, natomiast pozostałym podmiotom, w wysokości udokumentowanej, tj. realnie poniesionej.

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy, należy złożyć odpowiedni wniosek wraz ze wszystkimi wymaganymi przez ustawy dokumentami na formularzach ZUS Z-12 lub KRUS SR-26, w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci ubezpieczonego.