Komornik a windykator – jakie mają uprawnienia?

Wierzyciele mają kilka możliwości ściągania niewykonanych zobowiązań od swoich dłużników. Mogą działać nie tylko samodzielnie, lecz także przy pomocy komorników oraz windykatorów. Mimo że te osoby działają w tej samej branży, zakres ich kompetencji jest zróżnicowany. Jakie zatem uprawnienia posiada komornik a jakie windykator?

Jak ściągać zobowiązania?

Niezrealizowane zobowiązania stanowią formę długu, który przysługuje wierzycielowi. Wynikają one najczęściej z niewykonanych lub nieprawidłowo wykonanych umów, czasami także z wyroków sądowych oraz wypadków, które wywołały szkodę na osobie lub mieniu.

Wierzyciele mogą dochodzić swoich zobowiązań na dwa różne sposoby:

• na drodze przedsądowej – samodzielnie lub przy pomocy firmy windykacyjnej,
• na drodze sądowej – początkowo w ramach wytoczonej sprawy sądowej, a jeśli ta nie okaże się wystarczająco skuteczna, następnie w toku postępowania egzekucyjnego (sądowego lub komorniczego).

Ściąganie zobowiązań z reguły nie jest prostą sprawą, szczególnie jeśli zachowanie dłużnika sprawia spore problemy. Pamiętajmy przy tym, że wierzyciel może skutecznie dochodzić swoich roszczeń, jeśli nie uległy już przedawnieniu. Instytucja ta powoduje bowiem, że zobowiązanie przekształca się w tzw. formę naturalną – w tym przypadku nie istnieją prawne formy przymuszenia dłużnika do spłaty istniejącej zaległości, może on to zrobić wyłącznie dobrowolnie.

Przykład 1.

Dłużnik jest winny swojemu wierzycielowi kwotę 5000 zł. Dług ten nie uległ jednak przedawnieniu, więc wierzyciel może skutecznie dochodzić jego spłaty przed sądem. Jeśli uzyska prawomocny wyrok zasądzający zapłatę na swoją rzecz, będzie można przymusić dłużnika do wykonania obowiązku zapłaty (np. przy pomocy komornika lub windykatora).

Przykład 2.

Dłużnik jest winny swojemu wierzycielowi kwotę 5000 zł. Dług ten przedawnił się jednak pół roku temu. Wierzyciel nie może już skutecznie dochodzić swoich roszczeń od zobowiązanego – skierowanie sprawy do sądu będzie bowiem skutkowało co do zasady oddaleniem powództwa. Gdy tak się stanie, dłużnik nie będzie musiał wykonać swojego obowiązku, chyba że sam wyrazi na to zgodę.

Komornik i windykator – różnice

Zarówno komornik, jak i windykator zajmują się ściąganiem niespłaconych długów (ewentualnie przymuszają do wykonania niezrealizowanych obowiązków). Windykacja należności nie jest jednak tym samym co zajęcie komornicze lub prowadzenie egzekucji. W obu przypadkach cel jest oczywiście jednak ten sam – odzyskanie długu i spłata wierzyciela w możliwie jak największym stopniu.

Podstawową różnicą pomiędzy komornikiem a windykatorem jest to, że pierwszy zawód może być wykonywany wyłącznie przez uprawnionego prawnika. Komornikiem zostaje się co do zasady po zdaniu właściwego egzaminu państwowego, a wcześniej po odbyciu stosownej aplikacji. Windykatorem może natomiast zostać każda osoba, również taka, która nie posiada wykształcenia prawniczego. Czasami zdarza się, że windykatorami zostają również prawnicy bez aplikacji, tzn. posiadający tytuł magistra prawa, ale bez odbytej aplikacji prawniczej czy też zdanego egzaminu zawodowego.

Powaga zawodu komorniczego wiąże się z szerszym zakresem uprawnień przysługujących takiemu prawnikowi. Analogicznie windykatorzy są ograniczeni w swoich kompetencjach, ich odpowiedzialność jest jednak dużo niższa, niż ma to miejsce w przypadku komorników.

Zgodnie z treścią art. 2 ustawy o komornikach sądowych komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Podlega nadzorowi sądu oraz nadzorowi odpowiedzialnemu prezesa sądu rejonowego, przy którym działa. Komornik przy wykonywaniu zadań kieruje się dobrem wymiaru sprawiedliwości oraz interesem publicznym.

Windykatorzy tak naprawdę nie podlegają pod żadną szczególną regulację prawną, co w praktyce oznacza, że nie podlegają kontroli zewnętrznej tak jak komornicy. Oczywiście nie oznacza to, że firmy windykacyjne mogą działać w pełni swobodnie – wszystkie ich czynności muszą być zgodne z obowiązującym prawem.

Uprawnienia komornika

Zakres uprawnień komornika jest stosunkowo szeroki i został wyraźnie określony w ustawie o komornikach sądowych. Do czynności, które może podejmować ten prawnik, należą:

• wykonywanie orzeczeń sądu w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne, a także o zabezpieczenie takich roszczeń;
• przeprowadzanie licytacji (ich głównym przedmiotem są nieruchomości należące do dłużnika);
• wykonywanie innych tytułów z klauzulą wykonalności oraz egzekucyjnych, jeżeli podlegają wykonaniu bez klauzuli, wydanych na podstawie odrębnych przepisów;
• doręczanie dłużnikowi zawiadomień i pism sądowych;
• sporządzanie na żądanie sądu lub prokuratora protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia;
• sprawowanie urzędowego nadzoru nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami;
• poszukiwanie majątku i źródeł dochodów dłużnika na zlecenie wierzyciela,
•  zabezpieczanie spadku i sporządzenie spisu inwentarza po spadkodawcy.

Podstawowym zadaniem każdego komornika jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego, które zawsze jest wszczynane na wniosek zainteresowanego wierzyciela. Komornik nie może więc samodzielnie z urzędu przeprowadzić żadnej egzekucji, potrzebuje do tego ważnego umocowania.

Najpopularniejszą czynnością komorniczą jest tzw. zajęcie, które polega na przejściu składnika majątkowego dłużnika celem jego spieniężenia, a następnie spłaty wierzyciela. W praktyce komornik może zająć wiele różnych praw i rzeczy, istnieje jednak katalog, który zawiera w sobie elementy wyłączone spod takiego zajęcia (np. alimenty, świadczenie 500+, minimalne wynagrodzenie za pracę).

Uprawnienia windykatora

Cel działania windykatora jest taki sam jak w przypadku komornika – ściągnąć dług i przekazać go wierzycielowi. Firmy windykacyjne nie posiadają jednak kompetencji, które przysługują komornikom sądowym, nie mogą np. dokonywać zajęć praw i przedmiotów. W praktyce uprawnienia windykatora są niewielkie, może on bowiem:

• tworzyć wezwania do zapłaty kierowane do dłużnika;
• występować w imieniu wierzyciela i próbować ściągnąć dług, który do tej pory nie był zrealizowany, prawnie dozwolonymi środkami, takimi jak ponaglenia do zapłaty, wezwania, mailowe lub telefoniczne informowanie o zadłużeniu;
• mediować pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, np. co do ratalnego sposobu spłaty zadłużenia lub umorzenia części zobowiązania;
• kierować sprawy do sądu i reprezentować wierzyciela na podstawie wcześniej udzielonego mu pełnomocnictwa;
• negocjować z dłużnikiem możliwość wykonania zaległego zobowiązania w określonym czasie i formie.

Zakres uprawnień windykatora jest niewielki, znacznie prościej określić, czego nie może robić taka osoba – windykator nie ma prawa:

• dokonywać zajęć praw i przedmiotów, tak jak robi to komornik;
• wchodzić do mieszkania dłużnika bez jego zgody lub odwiedzać go w miejscu pracy;
• do eksmitowania dłużnika lub jego rodziny z mieszkania;
• zastraszać dłużnika lub grozić mu wszczęciem postępowania sądowego lub przymusowym odebraniem jego majątku;
• informować rodziny i pracodawcy dłużnika o nieuregulowanym zobowiązaniu;
• żądać od zobowiązanego podania jego danych pod przymusem;
• nękać dłużnika zbyt dużą liczbą telefonów, pism lub maili.

Pamiętajmy, że jeśli windykator stosuje w swojej praktyce uprawnienia przysługujące wyłącznie komornikowi, dłużnik może pociągnąć go do odpowiedzialności karnej oraz odszkodowawczej. Niezależnie od tego zobowiązany ma prawo wnieść skargę na takiego windykatora do Komisji Nadzoru Finansowego oraz zażalenie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Podsumowanie

Pomimo zbieżnego celu, który chcą osiągnąć komornik i windykator, zakres ich uprawnień jest całkowicie odmienny. Komornik działa zgodnie z konkretnymi wytycznymi zawartymi w ustawie o komornikach sądowych, natomiast windykator głównie na podstawie swojej praktyki, która musi jednak pozostawać w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Uprawnienia komornicze są dosyć szerokie, ponieważ obejmują możliwość dokonywania zajęć praw i przedmiotów, nawet wbrew woli dłużnika. Windykatorzy nie mają takich uprawnień, ich główną kompetencją jest w zasadzie możliwość negocjowania spłaty istniejącego długu w oznaczonym czasie i formie.