Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Materiały a odpowiedzialność za wady przy umowie o dzieło

Jeżeli zachodzi potrzeba wykonania określonych prac lub wytworzenie konkretnego produktu, strony zawierają najczęściej umowę o dzieło. W jej przypadku istnieje możliwość polecenia realizacji danego zadania z wykorzystaniem materiałów przekazanych przez zamawiającego. Jakie są uprawnienia stron w razie wadliwości dzieła w takich okolicznościach? Kto ponosi odpowiedzialność za wady przy umowie o dzieło? O tym poniżej.

Umowa o dzieło – podstawy prawne

Zasady zawierania umów o dzieło uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, zwanej dalej „kc”.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do wypłaty wynagrodzenia (art. 627 kc).

Umowa o dzieło jest umową rezultatu i polega na wykonaniu zamówionej usługi lub wytworzeniu określonej rzeczy (wyrobu), która jest materialnie utrwalona.

Wykonanie umowy o dzieło ma zawsze odpłatny charakter. Wynagrodzenie za realizację dzieła powinno być odpowiednie do wartości wykonanej usługi lub wytworzonej rzeczy.

Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. W razie gdy także w ten sposób nie da się ustalić jego wysokości, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.

Wadliwość dzieła – skutki prawne

Skutki prawne wadliwego wykonania umowy o dzieło regulują zapisy art. 636 kc. Oznacza to, że jeśli przyjmujący zamówienie wykonuje dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin.

Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu na zmianę sposobu realizacji dzieła zamawiający jest uprawniony do:

  • odstąpienia od umowy albo 
  • powierzenia poprawienia lub dalszego wykonywania dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

Jeżeli zamawiający sam dostarczył materiał, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać jego zwrotu i wydania rozpoczętego dzieła (art. 636 § 2 kc).

Materiały wydane w celu realizacji dzieła a odpowiedzialność za wady

Przepisy Kodeksu cywilnego stanowią, że do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży (art. 638 § 1 zdanie pierwsze kc).

W dalszej części tego przepisu zawarto ważne zastrzeżenie, które dotyczy wyłączenia odpowiedzialności przyjmującego zamówienie. 

Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.

Wyłączenie odpowiedzialności przyjmującego zamówienie dotyczy więc przypadku, gdy wada dzieła wynika z materiałów dostarczonych przez zamawiającego, przy czym nie musi to być równoznaczne z wadliwością tych materiałów (oczywiście taka sytuacja także wchodzi w rachubę), może natomiast być związane z tym, że są one nieodpowiednie do realizacji konkretnej usługi lub wyrobu.

Przykład 1.

Zamawiający podpisał z wykonawcą umowę o dzieło na wykonanie mebli kuchennych oraz poinformował przyjmującego zamówienie, że sam dostarczy materiały do realizacji projektu. Obejmowały one wstępnie przygotowane płyty z MDF pokryte okleiną laminowaną. Przyjmujący zamówienie zrealizował usługę według wskazówek zamawiającego, po czym przekazał gotowy produkt do użytkowania. Po pewnym czasie okleina zaczęła się odklejać, zapewne pod wpływem wysokiej wilgotności w powietrzu. Przyjmujący zamówienie przed rozpoczęciem prac upewniał się, czy przekazane materiały nadają się do eksploatacji w warunkach panujących w pomieszczeniach przeznaczonych na przygotowanie posiłków – zamawiający twierdził, że płyty zostały zakupione w firmie, która specjalizuje się w produkcji wyrobów stosowanych właśnie do takich celów. Wykonawcy nie przekazano jednak żadnych specyfikacji materiałowych, natomiast sam wygląd płyt nie budził wątpliwości co do jakości tego produktu. W tej sytuacji wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego. Sam materiał nie był wadliwy, jednak nie nadawał się do wykorzystania dla celów wskazanych umowie. Na zgłaszane przez wykonawcę wątpliwości zamawiający stanowczo stwierdzał, że materiały są specjalnie przygotowane do realizacji zamówienia. Możliwość innej weryfikacji była praktycznie niewykonalna. W takich okolicznościach można uznać, że w świetle art. 638 § 1 kc odpowiedzialność przyjmującego zamówienie powinna zostać wyłączona. 

Trzeba mieć na uwadze, że w razie gdy materiałów na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić część, która nie uległa wykorzystaniu (art. 633 kc).

W określonych przypadkach przyjmujący zamówienie nie zostanie zwolniony z odpowiedzialności za wady dzieła, mimo że materiały będące powodem wadliwości usługi lub wyrobu dostarczył zamawiający. Do powyżej wskazanych kwestii odnoszą się zapisy art. 634 kc.

Jeżeli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła lub jeśli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego (art. 634 kc).

Chodzi tutaj zatem o sytuację, w której przyjmujący zamówienie otrzymał materiały przeznaczone na wykonanie dzieła, a następnie zrealizował zamówienie, mając świadomość, że materiały te są nieodpowiednie lub wadliwe, bez zawiadomienia zamawiającego o tym fakcie.

Przykład 2.

Przyjmujący zamówienie podpisał umowę o dzieło przewidującą wykonanie nowej instalacji wodno-kanalizacyjnej w lokalu zamawiającego, przy czym materiały zostały uprzednio zakupione. Zamawiającemu zależało na szybkiej realizacji usługi. W trakcie pracy przyjmujący zamówienie zorientował się, że kilka elementów instalacyjnych jest niedopasowanych – ich zamontowanie jest wprawdzie możliwe, grozi jednak przeciekiem wskutek dłuższego użytkowania. Początkowo wykonawca miał zamiar powiadomić zamawiającego, jednak odstąpił od tego (zamawiający nalegał na jak najszybsze zakończenie instalacji, w związku z czym obiecał wypłatę dodatkowego wynagrodzenia). Przyjmujący zamówienie ukończył prace w żądanym terminie, licząc na to, że nie dojdzie do awarii wskutek użycia materiałów nienadających się do prawidłowego wykonania dzieła. Takie postępowanie może przesądzić o poniesieniu przez przyjmującego zamówienie odpowiedzialności za szkodę.

Warto jeszcze dodać, że w myśl postanowień Kodeksu cywilnego niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału na wykonanie dzieła obciąża tego, kto materiał dostarczył. 

W razie natomiast, gdy dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek wykonania dzieła według jego wskazówek, przyjmujący zamówienie może żądać za wykonaną pracę umówionego wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła (art. 642 § 2 kc).

Materiały a odpowiedzialność za wady przy umowie o dzieło – podsumowanie

Wadliwe wykonanie dzieła rodzi odpowiedzialność po stronie przyjmującego zamówienie. Kodeks cywilny przewiduje jednak pewne modyfikacje w zakresie odpowiedzialności w przypadku, gdy materiały potrzebne do realizacji danej usługi lub wyrobu dostarcza zamawiający. Oznacza to m.in., że odpowiedzialność wykonawcy jest wyłączona, jeżeli wada dzieła została spowodowana przyczyną tkwiącą w materiale dostarczonym przez zamawiającego. Przyjmujący zamówienie powinien jednocześnie niezwłocznie powiadomić zamawiającego o tym, że dostarczony materiał nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła lub wystąpiły inne okoliczności mogące przeszkodzić realizacji dzieła zgodnie z zamówieniem.