Wadliwe wykonanie dzieła – konsekwencje
Jeżeli przedmiotem zamówienia ma być realizacja konkretnej usługi lub wykonanie określonej rzeczy, właściwą formą prawną przewidzianą w takich okolicznościach jest umowa o dzieło. W sytuacji gdy dzieło jest wykonane niezgodnie z zamówieniem lub ma wady, wówczas zamawiający dysponuje określonymi roszczeniami – jakie są jego uprawnienia? Z czym wiąże się wadliwe wykonanie dzieła? Piszemy o tym w poniższym artykule.
Umowa o dzieło – podstawowe informacje
Umowa o dzieło jest stosunkiem cywilnoprawnym uregulowanym w przepisach Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 roku poz 1740, z późn. zm.), zwanej dalej „kc”.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do wypłaty wynagrodzenia
Umowa o dzieło jest zatem umową rezultatu i polega na wykonaniu zamówionej usługi lub wytworzeniu określonej rzeczy (wyrobu), która jest materialnie utrwalona. Najczęściej taka umowa jest stosowana, gdy zachodzi konieczność remontu nieruchomości, stworzenia utworu literackiego, wykonanie prac artystycznych (np. renowacja budynku zabytkowego). Umowa o dzieło jest też odpowiednia, jeżeli jej przedmiotem jest m.in. stworzenie programu komputerowego, sporządzenie ekspertyz czy opracowanie projektu architektonicznego. Oczywiście możliwości wykorzystania omawianej umowy jest znacznie więcej – powyżej przedstawione rodzaje prac mają jedynie przykładowy charakter.
Zgodnie z art. 628 § 1 kc wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. W razie gdy także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Skutki prawne wadliwego wykonania dzieła
Kwestie dotyczące skutków prawnych wadliwego wykonania umowy o dzieło regulują zapisy art. 636 kc.
Jednak po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu na zmianę sposobu realizacji dzieła zamawiający jest uprawniony do:
- odstąpienia od umowy albo
- powierzenia poprawienia lub dalszego wykonywania dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.
W przypadku gdy zamawiający sam dostarczył materiału, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać zwrotu materiału i wydania rozpoczętego dzieła.
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło ulegają przedawnieniu z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a w przypadku gdy dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym w myśl postanowień umowy miało być oddane.
Odpowiednie stosowanie przepisów o rękojmi przy sprzedaży do odpowiedzialności za wady dzieła
Art. 638 § 1 kc stanowi, że do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży.
Wykonawca jest ponadto zwolniony z odpowiedzialności wówczas, gdy zamawiający wiedział o wadzie w chwili zawierania umowy.
W praktyce dzieła mogą mieć wadę prawną (rzadziej) lub wadę fizyczną. Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy zamówionej z umową. Przykładami takiej niezgodności są – w rozumieniu przepisów kc:
- brak właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna posiadać ze względu na cel określony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- brak właściwości, o których istnieniu wykonawca dzieła zapewnił zamawiającego, w tym przekazując próbkę lub wzór;
- brak przydatności dla celu, o którym zamawiający poinformował wykonawcę przy zawarciu umowy, a wykonawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- wydanie zamawiającemu dzieła w stanie niezupełnym.
Jeżeli wykonana rzecz ma wadę, zamawiający może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że wykonawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla zamawiającego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Powyższa zasada nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez wykonawcę albo wykonawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad bądź usunięcia wady.
Zamawiający nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.
W przypadku gdy rzecz wadliwa została zamontowana, zamawiający może żądać od wykonawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad albo w razie usunięcia wady.
Wykonawca może jednak odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej.
W odniesieniu do umów o dzieło między przedsiębiorcami zamawiający traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił bez zbędnej zwłoki wykonawcy o wadzie, w razie natomiast gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć, przy czym, jeśli zamawiającym jest konsument, powyższe działania są dopuszczalne wyłącznie w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
W razie gdy zamawiającym jest konsument a przedmiotem umowy o dzieło była rzecz ruchoma, odpowiedzialność może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia jej wydania.
Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady, jeżeli natomiast zamawiającym jest konsument, obowiązują odpowiednio termin 2-letni i 5-letni w odniesieniu do nieruchomości.
W terminach określonych w art. 568 § 2 kc zamawiający może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy lub obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy. W okolicznościach, gdy zamawiający żądał wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady – bieg terminu do złożenia oświadczenia w sprawie odstąpienia od umowy bądź obniżenia ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady.
Wadliwe wykonanie dzieła – konsekwencje. Podsumowanie
Wykonanie dzieła w sposób nieodpowiedni, niezgodny z projektem lub z zamówieniem rodzi określone konsekwencje po stronie wykonawcy oraz uprawnienia dla zamawiającego. Przyjmujący zamówienie może zatem zostać wezwany do zmiany sposobu wykonania. W pewnych okolicznościach zamawiający może odstąpić od umowy lub powierzyć poprawienie bądź dalsze wykonanie dzieła innej osobie i obciążyć kosztami z tego tytułu przyjmującego zamówienie. Do odpowiedzialności za wady dzieła mają odpowiednie zastosowanie przepisy kc o rękojmi przy sprzedaży.
