Jak wysoka jest odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej?

Pojęcie odprawy pracowniczej rzadko kiedy jest wiązane z osobami zatrudnionymi w terytorialnej służbie wojskowej. Okazuje się jednak, że tacy pracownicy również mają prawo do ubiegania się o to świadczenie. Jak wysoka jest odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej i jakie obowiązki należy spełnić, aby ją otrzymać?

Czym jest terytorialna służba wojskowa?

Terytorialna Służba Wojskowa jest określana mianem TSW i stanowi formę czynnej służby wojskowej odbywanej w Polsce. Tak naprawdę jest stosunkowo młoda, ponieważ została powołana do życia 1 stycznia 2017 roku.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami TSW jest całkowicie dobrowolna i mogą ją odbyć zarówno mężczyźni, jak i kobiety posiadający obywatelstwo polskie. Omawiana służba odbywa się w formie rotacyjnej lub dyspozycyjnej w okresie od 1 roku do 6 lat z możliwością przedłużenia o kolejny okres. TSW w formie rotacyjnej pełni się w jednostce wojskowej w czasie wyznaczonym przez jej dowódcę, natomiast pozostały czas, w którym żołnierz pozostaje w ciągłej gotowości do pełnienia służby rotacyjnej, określono mianem służby dyspozycyjnej.

Odprawa w wojsku

Odprawa wojskowa jest formą jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pojawia się, gdy dana osoba musi czasowo zrezygnować ze swojego zatrudnienia u pracodawcy. Zatrudniający jest wówczas zobowiązany do wypłaty specjalnego świadczenia, które ma w pewien sposób zrekompensować powołanemu brak możliwości zarobkowania przez cały czas pozostawania w wojsku (co w niektórych przypadkach ma naprawdę istotne znaczenie). Odprawa w wojsku jest więc zupełnie innym świadczeniem niż odprawa pracownicza dokonywana w związku z zakończeniem danego stosunku pracy (np. z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego). Cechą wspólną tych świadczeń jest jednak ich jednorazowość i typowo pieniężny charakter.

Zgodnie z treścią art. 125 Ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pracownik powołany do zasadniczej służby wojskowej, okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

Odprawa dla terytorialsa

Żołnierze pełniący TSW określani są mianem terytorialsów – tak naprawdę pod względem zasad rządzących wypłatami odpraw nie różnią się oni od innych osób zatrudnionych w wojsku (są więc one jednorazowe i ograniczone kwotowo). Jak podaje Ministerstwo Obrony Narodowej – każdy pracownik, powołany do pełnienia TSW otrzymuje (jednorazowo – przy powołaniu) od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Przyjmuje się, że odprawa w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia powinna wynosić połowę miesięcznej płacy pracownika – Terytorialsa, tzn. wynagrodzenia, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia oblicza się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia za okres 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia powołania. W przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.

Pamiętajmy, że odprawa podlega co prawda opodatkowaniu (tak jak zwykłe wynagrodzenie za pracę), nie jest jednak oskładkowana na podstawie § 2 ust. 1 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej przysługuje z mocy samego prawa. W praktyce żołnierz musi jednak bardzo często występować do swojego przełożonego ze stosownym wnioskiem o wypłatę tego świadczenia (nie wszyscy pracodawcy wiedzą o konieczności wypłaty omawianej odprawy). Żądanie zapłaty odprawy może być wniesione ustnie lub pisemnie bezpośrednio do przełożonego lub za pośrednictwem księgowego danej firmy (forma pisemna jest dużo bezpieczniejsza, ponieważ w razie potencjalnych problemów z wypłatą można z łatwością udowodnić, że stosowny wniosek został złożony). Ustawodawca nie wskazuje terminów, w których należy zawnioskować o odprawę wojskową – teoretycznie można więc uczynić to również po zakończeniu służby terytorialnej. W piśmie warto powołać się na wspomniany wcześniej przepis art. 125 Ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Pracownik powołany do służby nie musi samodzielnie wskazywać wysokości żądanej odprawy, ponieważ obowiązek ustalenia jej prawidłowej wartości istnieje po stronie zatrudniającego. Warto jednak, aby zaznaczył formę odebrania świadczenia (gotówką lub przelewem na wskazane konto) oraz termin wypłaty odprawy. 

Jak wyliczyć odprawę dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej?

Ustalenie dokładnej wysokości odprawy dla terytorialsa spoczywa wyłącznie na pracodawcy. Jeśli błędnie określi on takie świadczenie, pracownik będzie miał prawo żądać jego wyrównania w przyszłości. Analogicznie, jeśli odprawa zostanie zawyżona i została już przekazana powołanemu do wojska, może on zostać w przyszłości zobowiązany do zwrotu niesłusznie pobranej nadwyżki (możemy mówić w tym zakresie o tzw. bezpodstawnym wzbogaceniu, które jest regulowane odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego).

Jak była już mowa wcześniej, w zdecydowanej większości przypadków odprawa wojskowa będzie równa połowie miesięcznego wynagrodzenia za pracę. Problem pojawia się wtedy, gdy składniki pensji są zmienne i zależą od wielu różnych okoliczności (np. efektywności pracy danej osoby i liczby zawartych kontraktów lub wykonanych przedmiotów/ zrealizowanych usług). Przy obliczaniu prawidłowej wysokości odprawy dla terytorialsa należy uwzględnić następujące elementy:

• składniki pensji określone w stałej stawce miesięcznej – w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy;
• składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż miesiąc – w przeciętnej kwocie wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy;
• składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesiąc – w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy.

Zwrot kosztów odprawy wojskowej

Każdy pracodawca ma możliwość ubiegania się o zwrot kosztów odprawy wypłaconej pracownikowi powołanemu do terytorialnej służby wojskowej. W tym celu musi złożyć wniosek w sprawie wypłaty świadczenia do Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego (WSzW) właściwego miejscowo dla siedziby pracodawcy oraz dołączyć do niego dokumenty potwierdzające poniesione koszty. Pamiętajmy, że wniosek musi być złożony nie później niż 90 dni od dnia zwolnienia żołnierza z pełnienia TSW rotacyjnie. Kwotę świadczenia ustala właściwy Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego (z reguły zwracana jest pełna kwota wypłaconej odprawy).

Pracodawca może także wnioskować o zwrot wydatków z tytułu zatrudnienia nowego pracownika na zastępstwo terytorialsa lub powierzenia tego zastępstwa innemu pracownikowi, który jest zatrudniony u tego pracodawcy. Dotyczy to m.in. kosztów przeszkolenie pracownika, który będzie pełnił zastępstwo, wszelkich opłat wynikających z przeprowadzenia badań przed objęciem przydzielonego lub powierzonego stanowiska pracy, kosztów przydzielenia odzieży ochronnej, obuwia etc. – jeśli wynika to z przepisów prawa, opłat wiążących się z zapewnieniem koniecznych ubezpieczeń, związanych ze specyfiką wykonywanego zawodu.

Podsumowanie - odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej 

Odprawa dla pracownika powołanego do terytorialnej służby wojskowej ma formę jednorazowego świadczenia pieniężnego wypłacanego obowiązkowo przez pracodawcę z mocy samego prawa. W praktyce jej wysokość odpowiada wartości połowy miesięcznego wynagrodzenia za pracę. Mimo że odprawa należy się terytorialsowi z mocy samego prawa, niekiedy, aby ją otrzymać, będzie on zmuszony do złożenia stosownego wniosku na ręce swojego pracodawcy. Ponowne powołanie do odbycia terytorialnej służby wojskowej nie uprawnia do kolejnej odprawy wojskowej.