Dodatki do rent – rodzaje przysługujących świadczeń

Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych przewidują prawo do wielu różnych świadczeń, z których emerytury i renty należą do najczęściej przyznawanych. Niezależnie od podstawowego świadczenia niektórzy ubezpieczeni mogą ubiegać się o dodatkowe należności. Czy osoby pobierające renty z ZUS-u mają zatem prawo do dodatków? Czym są dodatki do rent? Odpowiadamy na to pytanie w poniższym artykule. 

Dodatki do renty przysługujące na podstawie ustawy emerytalnej

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwana dalej ustawą emerytalną, przewiduje następujące dodatki do rent:

• dodatek pielęgnacyjny – przysługujący osobie uprawnionej do renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia (art. 75 ust. 1 ustawy emerytalnej). Osobie uprawnionej do renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu;
• dodatek dla sierot zupełnych – przysługujący, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna (art. 76 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Dodatki do renty należne na podstawie odrębnych przepisów

Oprócz dodatków do rent określonych w ustawie emerytalnej istnieją również świadczenia o takim charakterze wynikające z innych przepisów. Do wspomnianych należności zalicza się: 

• dodatek kombatancki – przysługuje  kombatantom i innym osobom uprawnionym, pobierającym rentę albo uposażenie w stanie spoczynku bądź uposażenie rodzinne, (art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 24 stycznia 1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, zwanej dalej ustawą kombatancką);
• dodatek kompensacyjny – przysługuje kombatantom i innym osobom uprawnionym, w wysokości 15% dodatku kombatanckiego (art. 20 ust. 2 pkt 2 ustawy kombatanckiej). Poza kombatantami dodatek kompensacyjny przysługuje także wdowom lub wdowcom – rencistom oraz osobom pobierającym uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, pozostałym po kombatantach i innych osobach uprawnionych;
• dodatek za tajne nauczanie – przysługuje nauczycielom, którzy w czasie okupacji prowadzili tajne nauczanie, w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin ostatniej waloryzacji emerytur i rent, jeżeli nie pobierają takiego dodatku z innego tytułu (art. 90 ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1988 roku – Karta Nauczyciela). Dodatek za tajne nauczanie przysługuje również nauczycielom, którzy przed 1 września 1939 roku nauczali w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej oraz byłego Wolnego Miasta Gdańska, jeżeli nie pobierają dotychczas takiego dodatku z innego tytułu.

Ryczałt energetyczny jako dodatek do renty

Kombatantom i innym osobom uprawnionym – rencistom i inwalidom oraz osobom pobierającym uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne przysługuje ryczałt energetyczny umożliwiający obniżenie kosztów stałych gospodarstw domowych osób uprawnionych. Prawo do ryczałtu energetycznego przysługuje także wdowom lub wdowcom – emerytom i rencistom oraz osobom pobierającym uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, pozostałym po kombatantach i innych osobach uprawnionych.

Ryczałt energetyczny podlega corocznej waloryzacji.

Dodatki do renty w formie świadczeń

Dodatki i ryczałt energetyczny nie są jedynymi należnościami, do jakich mają prawo osoby, które doznały szczególnych krzywd w okresie wojennym oraz w czasie represji powojennych. Krajowe przepisy przewidują także dodatki w formie świadczeń wypłacanych w związku ze zdarzeniami mającymi miejsce w przeszłości. Do świadczeń tych są zaliczane:  

1. świadczenia pieniężne przysługujące na podstawie Ustawy z dnia 2 września 1994 roku o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych wypłacane żołnierzom:
1. zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949–1959 byli przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych,
2. z poboru w 1949 roku, którzy byli wcieleni do ponadkontyngentowych brygad „Służby Polsce” i przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla i kamieniołomach,
3. przymusowo zatrudnianym w batalionach budowlanych w latach 1949–1959;
2. świadczenia pieniężne wypłacane na podstawie Ustawy z dnia 31 maja 1996 roku o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich przewidującej wypłatę świadczenia pieniężnego w wysokości uzależnionej od długości trwania pracy przymusowej po deportacji. Świadczenie przysługuje wyłącznie osobom, które nie mają ustalonego prawa do dodatku:
1. kombatanckiego, określonego w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,
2. za tajne nauczanie, przysługującego na podstawie odrębnych przepisów; 
3. świadczenie przysługujące cywilnym niewidomym ofiarom wojny, czyli osobom będącym  obywatelami polskimi, posiadającym stałe zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP), które, nie wchodząc w skład formacji wojskowych, zmilitaryzowanych służb państwowych lub formacji zbrojnych ruchu oporu, doznały naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku w wyniku:
1. działań wojennych w okresie wojny (1939–1945),
2. eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie (1939–1945), na terytorium RP. 

Podstawą ustalenia prawa i wypłaty wymienionego świadczenia są unormowania Ustawy z dnia 16 listopada 2006 roku o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.

Dodatki do rent – rodzaje przysługujących świadczeń. Podsumowanie

W zależności od rodzaju dodatku do renty może on stanowić całkiem pokaźny procent pełnego świadczenia pobieranego przez osobę ubezpieczoną. Dodatki mają różnorodny charakter – są skutkiem stanu zdrowia lub wieku rencisty (dodatek pielęgnacyjny) albo przysługują w związku ze zdarzeniami, jakie miały miejsce w przeszłości (np. dodatek kombatancki lub za tajne nauczanie). Prawo do tych należności wynika nie tylko z ustawy emerytalnej, lecz także z odrębnych przepisów.