Ochrona zatrudnienia w związku z pełnieniem kadencyjnych urzędów

Pracownikom decydującym się w swoim życiu na zmiany, w wyniku których sprawują określony mandat na określony czas, ustawodawca zagwarantował swoistą ochronę zatrudnienia. Ochrona zatrudnienia dotyczy stanowiska równorzędnego pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym.

Wybór jest prawną formą powierzania funkcji kierowniczych w organizacjach społecznych, związkowych i politycznych oraz w instytucjach samorządowych, mocą decyzji (uchwały) podjętej przez właściwy organ kolektywny albo w wyniku procedury wyborczej przewidującej udział ogółu uprawnionych.

Na podstawie wyboru nawiązuje się z osobą wybraną na stanowisko stosunek pracy, jeżeli z aktu wyboru wynika, że osoba ta ma wykonywać swe funkcje za wynagrodzeniem w charakterze pracownika.

Przykład 1.

Osoba zatrudniona dotychczas w Urzędzie Gminy, zdecydowała się stratować w wyborach na stanowisko wójta gminy. W wyniku przeprowadzonego głosowania, pracownik ten uzyskał mandat na kadencję wójta. W tym przypadku, wybór stanowi obligatoryjną podstawę nawiązania stosunku pracy z pracownikiem samorządowym, określone stanowisko obsadzane jest w drodze wyborów bezpośrednich.

Stosunek pracy z wyboru jest szczególnego rodzaju stosunkiem pracy zawartym na czas określony, tj. na czas sprawowania mandatu.

Urlop bezpłatny na czas sprawowania funkcji

Na czas sprawowania funkcji z wyboru, pracodawca może udzielić pracownikowi na jego wniosek urlopu bezpłatnego, na co wskazują przepisy kodeksu pracy. Zatem, jeżeli osoba wybrana na stanowisko wspomnianego w przykładzie wójta, z którym wiąże się wykonywanie pracy w charakterze pracownika, była w tym czasie zatrudniona u innego pracodawcy (albo tego samego, ale na innym stanowisku), to powinna zwrócić się do pracodawcy o udzielenie urlopu bezpłatnego na podstawie art. 174 k.p.

Warto zwrócić uwagę, że pracodawca nie ma obowiązku uwzględniania wniosku pracownika, art. 174 § 1 k.p stanowi bowiem, że „może” on go udzielić. Zależy to zatem od uznania pracodawcy, niemniej w wspomnianym przykładzie jest oczywistym, że dotychczasowy pracownik gminy nie może być jednocześnie wójtem. Mimo tego, wybór na stanowisko wójta osoby zatrudnionej na stanowisku pracownika gminy nie prowadzi do wygaśnięcia tego stosunku pracy, chociaż ta sama osoba nie może jednocześnie pełnić obu tych funkcji. W przypadku udzielenia urlopu bezpłatnego pracownikowi gminy w związku z wyborem na stanowisko wójta, dopuszczalne jest nawiązanie stosunku pracy na stanowisku pracownika gminy z inną osobą na zastępstwo.

Określenie granic czasowych urlopu bezpłatnego następuje zazwyczaj w piśmie pracownika ubiegającego się o jego udzielenie. Kwestia ta może być także przedmiotem negocjacji stron, ale w przypadku ubiegania się o urlop bezpłatny w celu sprawowania określonego mandatu, okresu urlopu odpowiada kadencji danego urzędu.

Ważnym elementem statusu pracownika korzystającego z urlopu bezpłatnego jest specyficzna ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę, wynikająca z art. 41 k.p. Jest to więc zakaz złożenia przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu umowy (również o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy) w okresie ochronnym.

Skutki wygaśnięcia mandatu

Wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) następuje zazwyczaj w wyniku upływu kadencji, choć pełni on nadal funkcję do czasu objęcia obowiązków przez swego następcę (by zapewnić ciągłość sprawowania funkcji organu administracji publicznej.

Ochrona zatrudnienia - powrót do poprzedniego pracodawcy

Ochrona zatrudnienia zatem w związku z pełnieniem kadencyjnych urzędów, została zapewniona poprzez gwarancję powrotu do poprzedniego pracodawcy. Przy czym, przepis ten nie gwarantuje pracownikowi prawa powrotu na to samo stanowisko pracy ani równorzędne w strukturze organizacyjnej poprzedniego pracodawcy.

Chodzi tu bowiem tylko o stanowisko „równorzędne pod względem wynagrodzenia”. Tym samym, powracającemu do pracy z urlopu bezpłatnego np. wybieralnemu pracownikowi samorządowemu pracodawca powinien zagwarantować stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym (art. 74 k.p.), z uwzględnieniem aktualnie (w chwili powrotu) obowiązujących stawek na stanowisku poprzednio zajmowanym przez tego pracownika. Powinno to być stanowisko pozwalające pracownikowi na osiągnięcie wynagrodzenia porównywalnego do tego, jakie mógłby otrzymywać, gdyby nie skorzystał z urlopu bezpłatnego w celu sprawowania funkcji publicznych lub społecznych z wyboru i nadal nieprzerwanie pozostawał w zatrudnieniu. Inne założenie, pozwalające na odniesienie wysokości wynagrodzenia do stanu sprzed rozpoczęcia korzystania z urlopu bezpłatnego, zniechęcałoby pracownik ów do przerywania pracy w celu sprawowania funkcji pochodzących z wyboru.

Zapewnienie ochrony obarczone jest jednak warunkiem, który wymaga zgłoszenia powrotu pracownika w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Ustawodawca nie wskazuje w jaki sposób należy zgłoszenia dokonać, słownie, telefonicznie, smsowo, mailowo czy tradycyjnie na piśmie. Jednakże z uwagi na rangę konsekwencji jakie zostały przewidziane, na skutek nie dochowania wskazanego terminu, zasadnym jest uznanie, że dla celów dowodowych jednak najlepiej będzie zastosować taki sposób, który w razie wątpliwości pozwoli udowodnić, że do zgłoszenia powrotu w terminie doszło. W końcu, brak możliwości udowodnienia, że zgłoszenie powrotu do pracy nastąpiło w terminie, powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Termin ten nie podlega co do zasady przywróceniu, chyba, że zgłoszenie zostało złożone po terminie 7 dni od wygaśnięcia mandatu, nie z winy pracownika. Przykładem sytuacji, która konwaliduje skutki nie zgłoszenia powrotu do pracy w terminie jest np. niezdolność pracownika do pracy bezpośrednio wygaśnięciu mandatu.

Przykład 2.

Złożenie zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy trwającej po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru, przez pracownika pozostającego w związku z nim na urlopie bezpłatnym, nie powoduje wygaśnięcia stosunku pracy na podstawie art. 74 k.p., nawet w przypadku, gdy pracownik w ciągu siedmiu dni nie zgłosił zamiaru powrotu do pracy.

Nie dojdzie do rozwiązania umowy o pracę także w razie wyboru pracownika na nową kadencję urzędu. Wówczas pracownik będzie zobligowany jedynie z odpowiednim uprzedzeniem wnioskować o udzielenie kolejnego urlopu bezpłatnego bezpośrednio po zakończeniu poprzedniego urlopu. W tym przypadku pracownik nie będzie musiał zgłaszać pracodawcy powrotu do pracy, a jego dotychczasowy stosunek pracy w przypadku udzielenia urlopu bezpłatnego, będzie pozostawał w zawieszeniu.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.