ZUS: Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego, dopiero gdy dziecko skończy rok

W związku z urodzeniem się dziecka przyznawany jest zasiłek macierzyński. Jego wysokość uzależniona jest od podstawy wymiaru ustalonej dla danego okresu, za jaki jest pobierany. Możliwe jest też uśrednienie wysokości zasiłku macierzyńskiego za konkretne okresy wynikające z przepisów prawa. Jednak to nie wszystko, gdyż w określonych sytuacjach dopuszczalne jest wyrównanie wysokości zasiłku macierzyńskiego. W niniejszym artykule wyjaśniamy, kiedy możliwe jest wyrównanie zasiłku macierzyńskiego. 

Urlop macierzyński – ile wynosi?

W związku z urodzeniem dziecka przepisy prawa pracy przewidują urlop macierzyński, którego wymiar zależy od liczby urodzonych dzieci. I tak:

• prawo do 20 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• prawo do 31 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• prawo do 33 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
• prawo do 35 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
• prawo do 37 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop macierzyński może być wykorzystany przed przewidywaną datą porodu, jednak jego wymiar nie może w tym wypadku przekroczyć więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po porodzie pracownicy przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania przypadającego dla niej wymiaru.

Pracownicy w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia również przysługuje urlop macierzyński, a jego wymiar wynosi 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Jeśli dziecko urodzone przez pracownicę zmarło po upływie 8 tygodni życia, zachowuje ona prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, należy się w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Urlop rodzicielski

Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka i 43 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci. Każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z powyższego wymiaru urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.

Wyższy wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje rodzicom dziecka posiadającego zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydane przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej, którzy mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do 65 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka i 67 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.

Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Zasiłek macierzyński

W czasie urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa reguluje zasady otrzymywania zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński przysługuje uprawnionym bez względu na długość ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek macierzyński wypłacany jest ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko;
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.

Po ustaniu ubezpieczenia pracownicy nadal przysługuje zasiłek macierzyński. W razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli skończyło się ono w okresie ciąży wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu, pracownica zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

Ponadto pracownicy, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, należy się do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego za poszczególne okresy

Pracownica, która urodziła dziecko, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego z  uwzględnieniem następujących zasad. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Przy czym zasiłek macierzyński w przypadku urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku za okres do 6 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, a w wypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie – do 8 tygodni urlopu rodzicielskiego. Po upływie ww. okresów zasiłek rodzicielski wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku. 

Jeżeli mimo złożenia w terminie 21 dni od porodu wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski w pełnej wysokości zmienią się plany i nie zostanie wykorzystany ani jeden dzień z urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego zmniejszy się do 70%.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego

Wiedzieć należy, że Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przewiduje możliwość wyrównania zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Będzie to miało miejsce w przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. W tej sytuacji przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego. 

Przykład 1.

Czy pani Julia ma prawo do wyrównania pobranego zasiłku macierzyńskiego, jeżeli urodziła dziecko 12 sierpnia 2023 roku, 16 sierpnia 2023 roku złożyła pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, gdy ostatecznie do 12 sierpnia 2024 roku nie skorzystała z ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka? 

Z uwagi na to, że pani Julia nie wykorzystała urlopu rodzicielskiego, to ma ona prawo do otrzymania wyrównania zasiłku macierzyńskiego za 20 tygodni urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład 2. 

Za jaki okres pani Justyna ma prawo do wyrównania pobranego zasiłku macierzyńskiego, jeżeli urodziła 4 dzieci 1 grudnia 2023 roku, a 6 grudnia 2023 roku złożyła pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, gdy ostatecznie do 1 grudnia 2024 roku nie skorzystała z ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dzieci? 

Z uwagi na to, że w pani Justyna nie wykorzystała ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dzieci, ma ona prawo do otrzymania wyrównania zasiłku macierzyńskiego za 35 tygodni urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład 3. 

Za jaki okres pani Renata otrzyma wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego, jeżeli urodziła 4 dzieci 20 grudnia 2023 roku, a 23 grudnia 2023 roku roku złożyła pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, gdy ostatecznie do 20 grudnia 2024 roku nie skorzystała z ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dzieci, a jedno z dzieci zmarło po porodzie? 

Z uwagi na to, że w tym przypadku pani Renata nie wykorzystała ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dzieci, to ma ona prawo do otrzymania wyrównania zasiłku macierzyńskiego za 33 tygodni urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Podsumowanie

Podsumowując, stwierdzić należy, że pracownik, który nie wykorzystał ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, a złożył wniosek o wykorzystanie go w całości w terminie 21 dni od dnia porodu, ma prawo do wyrównania zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% podstawy wymiaru za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego.