Kiedy przysługuje pracownikowi dodatek nocny za pracę w porze nocnej?

Czy dodatek nocny należy się za każdą roboczogodzinę między 21:00 a 7:00? Często pracuję na drugą zmianę i kończę o 22:00. Czy w takim wypadku należy mi się ten dodatek nocny za pracę w porze nocnej, czy dotyczy on tylko pracy przez całą noc?

Anna, Kraków

Istnieje wiele zakładów pracy, w których pracownicy świadczą pracę w porze nocnej. Kodeks pracy reguluje pracę w porze nocnej, bowiem jest to specyficzna pora, która wiąże się ze znaczną uciążliwością. Obowiązkiem każdego pracodawcy jest określenie pory nocnej, która powinna obejmować 8 godzin pracy między godziną 21:00 a 7:00. Wyznaczone godziny muszą być zapisane w regulaminie zakładu pracy lub należy je przedstawić pracownikowi w formie pisemnej jako warunki zatrudnienia. Jeśli pracodawca zaniedba ten obowiązek, pora nocna zostanie wydłużona o 2 godziny i będzie obejmowała 10 godzin pomiędzy 21:00 a 7:00. Co ciekawe, wyznaczone granice pory nocnej nie muszą być takie same dla wszystkich grup pracowniczych – przedziały mogą być ustalone odmiennie, np. ze względu na zespoły lub brygady.

Czy każdy pracownik może mieć nocki?

Nie każdy pracownik może świadczyć pracę w porze nocnej. Bezwzględnie nie mogą w nocy pracować pracownicy młodociani oraz kobiety w ciąży. Jeśli chodzi o pracowników posiadających dzieci, zakaz ten nie jest bezwzględny. Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej, jak również delegować poza stałe miejsce pracy. Jeśli jednak pracownik wyrazi zgodę na pracę w nocy, jest to dopuszczalne. W przypadku młodocianych oraz kobiet w ciąży zatrudnienie ich w porze nocnej stanowi poważne wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Dodatek za pracę w porze nocnej

Czas pracy pracującego w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. Wykaz tych prac określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy, oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Ograniczenie nocnego dobowego wymiaru czasu pracy nie dotyczy:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Kodeks pracy określa, że pracownikowi za pracę w nocy – ze względu na jej uciążliwy charakter – należy się rekompensata. Dodatek nocny powinien wynosić minimum 20% minimalnej stawki godzinowej, co oznacza, że jest on zależny od wynagrodzenia minimalnego i liczby godzin pracujących w danym miesiącu.

Dodatek za pracę w nocy może być ustalony na poziomie wyższym niż 20% minimalnej stawki godzinowej. Jak reguluje Kodeks pracy – pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą taką godzinę pracy, a więc jeśli pracownik przepracował 2 godziny w porze nocnej, to za 2 godziny otrzyma dodatek. Dodatek powinien być wypłacony za czas faktycznie przepracowany, co oznacza, że jeśli pracownik przepracował nawet pół godziny w nocy, powinien wówczas otrzymać dodatek za te pół godziny.

Przykład 1.

Pracownik zatrudniony w podstawowym czasie pracy we wrześniu 2024 roku przepracował 10 godzin w porze nocnej. Ile otrzyma dodatku za pracę w nocy?

Stawka godzinowa wynikająca z minimalnego wynagrodzenia za pracę wynosi  4 300,00 zł / 168 h x 20%, co daje 5,12 zł za każdą godzinę nocną. W związku z tym dodatek za pracę w porze nocnej wynosi 51,20 zł brutto (5,12 zł x 10 godzin).

Dodatek nocny w każdym miesiącu będzie się różnił, jest bowiem zależny od tego, jaki nominał czasu pracy obowiązuje w danym miesiącu. Największy dodatek wystąpi w miesiącu, w którym czas nominalny wynosi 152 godziny. W 2024 roku będzie tak w listopadzie – wtedy dodatek wyniesie 5,66 zł z każdą godzinę pracy nocnej.

Ryczałt za godziny nocne – czy to możliwe?

W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej. Ryczałt za nadgodziny nie ma więc zastosowania zawsze, a tylko w wyjątkowych sytuacjach. Dedykowany może być dla zawodów, w których pracodawca nie ma stałej kontroli nad pracownikami – będą to np. kierowcy czy serwisanci. Pracodawca powinien ustalić kwotę ryczałtu indywidualnie z każdym pracownikiem, a kwota taka powinna być zbliżona do kwoty, jaką pracownik otrzymałby, gdyby jego godziny nocne były rozliczane zgodnie z zasadami ogólnymi.

Dodatek nocny - podsumowanie

Dodatek nocny powinien przysługiwać za każdą faktycznie przepracowaną godzinę w porze nocnej. Pracownik nie musi przepracować całych 8 godzin, aby przysługiwało mu dodatkowe wynagrodzenie za pracę w nocy. Niekiedy pracodawcy ustalają ryczałt za godziny nocne, bywa tak jednak tylko w określonych przypadkach, ponieważ jest to ryzykowne dla pracodawcy.