Moja pierwsza praca jako pracownika młodocianego – nauka zawodu

Temat pierwszej pracy jest dla młodego człowieka szczególnie ważny i często staje się źródłem wielu pytań i wątpliwości. Z myślą o tym powstał nasz cykl artykułów o pracy dla młodocianych. W serii tekstów wyjaśniamy najważniejsze zagadnienia dotyczące nawiązania stosunku pracy przez młodocianego oraz warunków, jakie powinny mu zostać zagwarantowane. W tej części cyklu wyjaśniamy, jak wygląda pierwsza praca młodocianego czyli nauka zawodu.

Pierwsza praca – nauka zawodu

Celem zatrudnienia w ramach nauki zawodu jest opanowanie przez młodocianego pracownika zagadnień merytorycznych oraz umiejętności praktycznych w zawodzie, a następnie potwierdzenie ich poprzez uzyskanie pozytywnego wyniku z egzaminu czeladniczego.

Świadectwo czeladnicze gwarantuje absolwentowi nauki zawodu zatrudnienie w branży, w której wymaga się określonych kwalifikacji zawodowych.

Wedle przepisów Kodeksu pracy naukę zawodu może odbyć osoba, która:

• ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, niemająca 15 lat (z wyjątkiem osoby, która ukończyła ośmioletnią szkołą podstawową, niemającej 15 lat, ale kończącej tyle w danym roku kalendarzowym), może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu;
• nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej i ukończyła 15 lat, spełniająca obowiązek szkolny poza szkołą po ukończeniu przez nią przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Nauka zawodu trwa co do zasady od 33 miesięcy do maksymalnie 36 miesięcy. Czas ten oraz rodzaj oraz zakres zdobywanych umiejętności określają plany i programy nauczania sporządzone w oparciu o klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego.

Jak już wspomniano, głównym celem pracowników młodocianych powinna być, pomimo wykonywania pracy zawodowej, nadal głównie nauka i rozwój. W związku z powyższym pracodawca zatrudniający młodocianego w celu nauki zawodu jest obowiązany:

• realizować program nauczania uwzględniający podstawy programowe kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego lub realizować program zapewniający spełnienie wymagań egzaminacyjnych określonych w standardach będących podstawą przeprowadzenia egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego;
• zapewnić osoby, które będą szkolić młodocianych kontynuujących naukę zawodu; osoby te powinny spełniać specjalne wymagania kwalifikacyjne.

Teoretyczna nauka zawodu organizowana przez pracodawcę może odbywać się:

• w szkole zasadniczej publicznej prowadzonej przez kuratora oświaty lub inny organ do tego uprawniony;
• w centrum kształcenia zawodowego;
• w szkole prowadzącej kształcenie zawodowe realizowane w formie turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych;
• w jego własnym zakresie.

Nauka zawodu – egzamin sprawdzający

Okres nauki zawodu kończy się egzaminem sprawdzającym, który ma na celu zweryfikowanie wiedzy teoretycznej i praktycznej pracującego-młodocianego.

W zależności od okoliczności egzamin składany jest:

• przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej, przy udziale przedstawiciela szkoły lub organu prowadzącego szkołę, do której uczęszczał młodociany;
• przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej;
• przed okręgową komisją egzaminacyjną.

Jeżeli młodociany odbywający naukę zawodu nie zaliczył egzaminu sprawdzającego bądź nie otrzymał promocji, ma możliwość wnioskować do swojego pracodawcy lub do izby rzemieślniczej o przedłużenie czasu trwania nauki zawodu, jednak okres ten nie może przekroczyć:

• 12 miesięcy – w celu dokończenia nauki w szkole;
• 6 miesięcy – w innych uzasadnionych przypadkach.

Nauka zawodu a zmiana pracodawcy

W przypadku gdy młodociany przerwie naukę zawodu i podejmie się jej w tym samym lub ewentualnie pokrewnym zawodzie, ale u innego pracodawcy, wtedy czas odbytej uprzednio nauki zalicza się młodocianemu pracownikowi po sprawdzeniu jego stopnia opanowania zawodu (jeśli nie ukończył 18 lat).

Zaliczenie praktycznej nauki zawodu w takim przypadku może odbyć się u nowego pracodawcy, a zaliczenie przedmiotów merytorycznych o charakterze teoretycznym – w szkole, jeśli młodociany nadal kształci się w szkole zasadniczej.

Umowa o pracę na czas określony z pracownikiem młodocianym

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania określają przypadki, kiedy dopuszczalne jest zawarcie z pracownikiem młodocianym umowy terminowej.

Pracodawca zatrudniający większą liczbę pracowników młodocianych, niż wynika to z jego realnych potrzeb, ma prawo zawierać z kolejnymi młodocianymi umowy na czas określony, jednak nie krótszy, niż wynosi okres ich kształcenia.

Należy pamiętać tutaj o dwóch zasadach:

• nauka zawodu co do zasady powinna trwać nie dłużej niż 36 miesięcy;
• umowa na czas określony nie może przekraczać limitu 33 miesięcy, a łączna liczba tego rodzaju umów zawieranych z pracownikiem nie może przekroczyć limitu 3 sztuk. Po przekroczeniu czy to limitu czasowego, czy ilościowego umowa terminowa z litery prawa automatycznie staje się umową na czas określony.

Jednak czy umowa terminowa zawarta z pracownikiem młodocianym podlega pod przepisy dotyczące standardowych umów o pracę na czas określony i obejmują ją limity czasowy i ilościowe – 33/3?

Wedle stanowiska Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej terminowa umowa o pracę zawarta z młodocianym w celu przygotowania zawodowego nie wchodzi do limitu umów terminowych „33 miesiące/3 umowy”.

Nauka zawodu może przybrać formę pierwszego doświadczenia zawodowego w życiu młodocianego bądź stanowić kontynuację po zakończeniu okresu przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Kończąc okres nauki zawodu, młodociany powinien przygotować się do podejścia do egzaminu sprawdzającego. Co istotne, pracodawca spełniający odpowiednie warunki może także podpisać z młodocianym zwykłą umowę o pracę na czas określony, jednakże jest ona obwarowana dodatkowymi przepisami.