Czym jest i czego dowiesz się z numeru NIP?

Skuteczne ściąganie podatków wymaga dokładnej ewidencji podmiotów gospodarczych. Do ich identyfikacji używa się numeru NIP. Ten dziesięciocyfrowy identyfikator, który tylko po części tworzony jest losowo, bo konkretne zawarte w nim liczby zawierają dokładne informacje. Jakie? Tego dowiesz się z naszego tekstu.

W samym tylko 2019 roku przychody budżetu państwa z tytułu podatków PIT i CIT wynosiły odpowiednio 110 i 55 mld złotych, a z VAT aż 197 mld. I choć nie wszystkie z tych podatków płacą firmy, to większej ściągalności niż w poprzednich latach zawdzięczaliśmy rekordowy, tegoroczny budżet. Identyfikacja podatników wymaga systemu zarządzania danymi. Jednym z jego elementów jest numer NIP. Kto się nim posługuje i co oznacza? Wyjaśnimy to w naszym artykule.

Co to jest NIP?

NIP to nic innego jak Numer Identyfikacji Podatkowej, obowiązujący od 1996 rok. Wprowadziła go „Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników”. Najkrócej mówiąc, jest to numer, pod którym klasyfikowane i rejestrowane są działalności gospodarcze w Polsce, a nadaje się go w celu łatwiejszego i sprawniejszego pobierania od nich danin publicznych.

Do 2011 roku numer NIP nadawany był zarówno działalnościom gospodarczym, jak i osobom fizycznym. Od tamtej pory używają go jedynie podmioty gospodarcze, a wszyscy inni do rozliczeń podatkowych używają jedynie numeru PESEL.

Obecnie numer NIP nadaje Naczelnik Urzędu Skarbowego odpowiedniego do miejsca zarejestrowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Dlatego bez numeru NIP nie można np. wystawić faktury VAT. Każdy podmiot, czy osoba objęta obowiązkiem odprowadzania tego podatku musi go posiadać.

W niektórych sytuacjach wymagane jest zgłoszenie identyfikacyjne od osób, które chcą uzyskać numer NIP. Musi ono zawierać m.in. pełną i skróconą nazwę firmy oraz dane o jej osobowości prawnej. Należy podać też adres siedziby oraz REGON.

Jednymi z ostatnich obowiązków, jakich trzeba dopełnić w takiej sytuacji, jest wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej. Warto zauważyć, że wniosek nie musi być składany przez nas osobiście. Może go za nas złożyć wyznaczony i odpowiednio umocowany prawnie pełnomocnik.

Co oznaczają poszczególne cyfry w numerze NIP?

Pierwsze 3 cyfry numery NIP oznaczają kod Urzędu Skarbowego, który go nadał. Przez pierwsze kilka lat kierowano się, zasadą, że nie może zawierać on cyfry zero. W 2004 zrezygnowano z tej reguły i od tej pory w prefiksach znajduje się 10, a nie 9 cyfr.

Dla przykładu:
101 - Dolnośląski Urząd Skarbowy we Wrocławiu
355 - Urząd Skarbowy w Płocku
813 - Urząd Skarbowy w Rzeszowie
989 - Urząd Skarbowy w Wołowie

Ostatnia cyfra w numerze NIP to cyfra kontrolna. Aby ja obliczyć, każdą cyfrę mnoży się przez odpowiednią wagę, są to kolejno: 6 5 7 2 3 4 5 6 7. Utworzone iloczyny dodaje się i wynik dzieli się modulo 11, gdzie modulo to wynik.

Jeżeli numer jest prawidłowy, to wynik tej operacji powinien być zgodny z cyfrą kontrolną. Jeśli wynik dzielenia daje 10, oznacza to, że numer NIP jest nieprawidłowy, ponieważ Ministerstwo Finansów generuje je tak, aby nie mogło się to wydarzyć.

Jest to metoda zapewniająca wykrycie zamiany pojedynczego znaku oraz w znacznej większości zamiany sąsiednich znaków, czyli potocznie zwanego „czeskim błędem”.

Kto posiada numer NIP?

Zgodnie z Ustawą numer NIP obowiązek posiadania numeru NIP nałożony jest na:

• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
• osoby fizyczne objęte obowiązkiem odprowadzające podatek VAT (nawet jeśli nie są przedsiębiorcami),
• osoby fizyczne, które nie identyfikują się numerem PESEL, ale są podatnikami na podstawie odrębnych przepisów,
• płatnicy składek ubezpieczeniowych,
• osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są podatnikami na podstawie innych ustaw.

Wyszukiwanie firm po numerze NIP umożliwia np. największa polska baza firm ALEO.com. Po wpisaniu odpowiedniego numeru możemy zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat danej działalności, a także jej danymi teleadresowymi, jeśli firma je ujawniła.

Czy tylko firmy mają NIP?

Od 1996, czyli od momentu wprowadzenia, numer NIP nadawano wszystkim obywatelom w momencie, gdy dochodziło do ich pierwszego rozliczenia z fiskusem. Ponieważ zrezygnowano z tego w 2011 roku, od tamtego czasu przyznaje się go jedynie podmiotom i osobom wymienionym w poprzednim akapicie, czyli - w uproszczeniu - prowadzącym działalność gospodarczą.

Wiele osób (np. Te, które wchodziły na rynek pracy między 1996, a 2011 rokiem) posiada numer NIP, ale go nie używa, gdyż do identyfikacji podatkowej wykorzystują numer PESEL. Dlatego też spora część obywateli Polski posiada numer NIP, ale nie ma go do czego wykorzystać.

Tekst zewnętrzny, artykuł partnera