Prace dla nieletnich - o czym należy pamiętać?
Co do zasady pracę podejmują zwykle ludzie pełnoletni. Ustawodawca nie wyklucza jednak możliwości zatrudnienia osób poniżej 18. roku życia. Jak regulują tę kwestię przepisy? Czy zostały w nich określone konkretne rodzaje prace dla nieletnich? Odpowiedzi przedstawiamy poniżej.
Młodociany a nieletni
Prace dla nieletnich – regulując tę kwestię, ustawodawca w Kodeksie pracy odwołuje się do dwóch kategorii – młodocianych oraz dzieci. Mianem młodocianego określa się osobę, która ukończyła lat 15, a nie ukończyła lat 18. Pojęcie dziecka nie zostało natomiast wprost dookreślone.
Definicja młodocianego została uregulowana w przepisach prawa pracy, a dokładnie na gruncie Kodeksu pracy:
§ 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
§ 2. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat, z zastrzeżeniem art. 191 § 21–23.
Prace dla nieletnich – wymogi formalne
Wykonywanie pracy przez osoby nieletnie wiąże się z koniecznością przestrzegania ściśle określonych zasad. Obostrzenia dotyczą m.in. limitu czasu pracy.
Wśród warunków wytyczonych prawem wyróżniamy m.in. konieczność legitymowania się przez młodocianego świadectwem lekarskim poświadczającym, że praca danego rodzaju nie stanowi zagrożenia dla jego zdrowia (art. 191 § 1 kp). W ramach uzupełnienia należy wskazać, że dysponowanie przez młodocianego takim zaświadczeniem nie zwalnia pracodawcy z obowiązku skierowania nieletniego na wstępne badania profilaktyczne przed podjęciem pracy (art. 201 kp).
Pracownik młodociany może zostać zatrudniony do wykonywania prac lekkich oraz w celu przygotowania do wykonywania zawodu.
Dodatkowe restrykcje dotyczą dzieci poniżej 16. roku życia.
Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Ograniczenia odnoszą się także do przedmiotu zatrudnienia – zatrudnienie dzieci do lat 16 może dotyczyć wyłącznie prac lekkich, świadczonych na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową.
Wykaz prac lekkich wymaga akceptacji przez właściwego miejscowo inspektora pracy. W tym celu dokonuje on oceny faktycznych warunków pracy pod kątem BHP i weryfikuje ewentualne zagrożenia w miejscu wykonywania pracy przez dziecko.
Warto przywołać także przepis, który przewiduje wykaz prac wzbronionych dla młodocianych.
§ 1. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może zezwolić na zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego, określając jednocześnie warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianych zatrudnionych przy tych pracach.
Przywołany wykaz prac wzbronionych młodocianym ustala, w drodze rozporządzenia, Rada Ministrów. Obecnie obowiązującym rozporządzeniem w tym przedmiocie jest rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Wykaz prac wzbronionych stanowi załącznik pierwszy tego aktu. W załączniku drugim zawarty został z kolei spis pewnych rodzajów prac wzbronionych młodocianym, przy których zezwala się na zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat.
Prace dla nieletnich – forma zatrudnienia
Forma zatrudnienia osoby młodocianej zależy od warunków, w jakich praca będzie wykonywana – jeżeli są to warunki typowe dla stosunku pracy (podporządkowanie, wyznaczony czas i miejsce pracy), wówczas właściwą formą będzie umowa o pracę. W pozostałych przypadkach może być to umowa cywilnoprawna (np. umowa zlecenie).
Prace dla nieletnich – gdzie szukać zatrudnienia?
Młodociani kontynuują zwykle naukę w wybranej szkole ponadpodstawowej. Z tego względu osoby niepełnoletnie poszukują zatrudnienia przede wszystkim przy lekkich pracach sezonowych lub dorywczych.
Przykładowe rodzaje dozwolonej pracy dla dzieci do lat 16:
- działania o charakterze kulturalnym/artystycznym – np. występowanie w przedstawieniu teatralnym;
- działania o charakterze sportowym – np. pomoc przy organizacji zawodów sportowych;
- działania o charakterze reklamowym – udział w reklamie.
Wybrane możliwości pracy osób młodocianych:
– sezonowy zbiór warzyw i owoców;
– praca w gastronomii;
– praca przy inwentaryzacjach;
– rozdawanie ulotek;
– opieka nad zwierzętami (np. wyprowadzanie psów na spacer);
– statystowanie w filmach;
– pomoc sąsiedzka / pomoc osobom starszym (np. koszenie trawy);
– praca przez internet (np. oglądanie i klikanie reklam, wypełnianie ankiet);
– merchandising (dbanie o wygląd witryny sklepowej / rozmieszczanie towarów na półkach).
Prace dla nieletnich – o czym należy pamiętać?
Przed podjęciem pracy przez osobę nieletnią należy pamiętać, że jej zatrudnienie obwarowane jest licznymi obostrzeniami. Dzieje się tak, ponieważ życie i zdrowie pracownika nieletniego podlega szczególnej ochronie prawnej. Zasady podejmowania oraz wykonywania pracy regulowane są przede wszystkim na gruncie przepisów Kodeksu pracy.
