Wynagrodzenie nauczycieli – ile tak naprawdę zarabia nauczyciel w Polsce?

Praca nauczyciela na pewno nie należy do łatwych, a jest przy tym jedną z najbardziej odpowiedzialnych – w końcu od podejścia i wiedzy pedagoga zależy naukowa i zawodowa przyszłość dzieci. Z uwagi na powyższe, praca nauczyciela powinna być również dobrze opłacana. Niskie wynagrodzenie jest gorącym tematem ostatnich miesięcy, co przełożyło się na ostatnie podwyżki płac. Jak kształtuje się wynagrodzenie nauczycieli? Czy rzeczywiście zarabiają tak słabo, jak przedstawiają to media? Wygląda na to, że wszystko zależy od stażu i aktywności. Jak w każdej branży zarobki są zależne od doświadczenia i przepracowanych lat. Wpływ ma również rodzaj wykonywanej pracy, jej zakres godzinowy, a także zajmowane stanowisko. Realnie na wynagrodzenie nauczycieli wpływają także wszelkiego rodzaju dodatki, jak m.in. funkcyjny czy motywacyjny.

Ile zarabia nauczyciel?

Wynagrodzenie zasadnicze jest ściśle regulowane przez Ministra Edukacji Narodowej. Aktualnie wynagrodzenie nauczycieli określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy.

Zgodnie z załącznikiem do powyższego rozporządzenia wysokość zarobków pedagogów zależna jest od poziomu wykształcenia oraz stopnia awansu. I tak:

pedagog z tytułem magistra z przygotowaniem pedagogicznym jako:

• nauczyciel stażysty zarabia - 2949 zł brutto,
• nauczyciel kontraktowy - 3034 zł brutto,
• nauczyciel mianowany - 3445 zł brutto
• nauczyciel dyplomowany - 4046 zł brutto.

pedagog z tytułem magistra bez przygotowania pedagogicznego bądź z tytułem licencjata z przygotowaniem pedagogicznym, ze stopniem awansu:

• nauczyciel stażysty zarabia - 2818 zł brutto,
• nauczyciela kontraktowy - 2823 zł brutto,
• nauczyciela mianowany - 3002 zł brutto
• nauczyciel dyplomowany - 3523 zł brutto.

pedagog z tytułem licencjata bez przygotowania pedagogicznego, z dyplomem ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych jako:

• nauczyciel stażysty zarabia - 2800 zł brutto,
• nauczyciela kontraktowy - 2818 zł brutto,
• nauczyciela mianowany - 2638 zł brutto
• nauczyciel dyplomowany - 3079 zł brutto

Zgodnie z art. 9a Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (dalej jako Karta nauczyciela) każdy nauczyciel na początku swojej kariery pedagoga uzyskuje stopień stażysty. Przy czym nauczyciele akademiccy legitymujący się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej lub osoby posiadające co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy uzyskują z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole stopień nauczyciela kontraktowego. Z kolei nauczyciele akademiccy posiadający stopień naukowy oraz legitymujący się co najmniej 5-letnim okresem pracy w szkole wyższej, z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskują stopień nauczyciela mianowanego.

Aby uzyskać kolejne awanse, nauczyciel musi odbyć odpowiedni staż oraz zdać egzamin. W przypadku nauczyciela stażysty uzyska on awans po uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie. Potrzebny staż wynosi 9 miesięcy. Nauczyciel kontraktowy, aby stać się nauczycielem mianowanym, musi zdać odpowiedni egzamin przed komisją egzaminacyjną, do którego może podejść po przepracowaniu minimum 2 lat i 9 miesięcy. Natomiast nauczyciel mianowany, aby uzyskać awans, potrzebuje uzyskać akceptację komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu przez komisję analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowie. Staż potrzebny do awansu jest taki sam, jak przy nauczycielu kontraktowym – 2 lata i 9 miesięcy.

Na jakie dodatki mogą liczyć nauczyciele?

Wiemy już, ile wynosi wynagrodzenie zasadnicze i jak dużo czasu nauczyciele muszą poświęcić, aby uzyskać awans (a wraz z nim podnieść swoją płacę). Oczywiste jest, że tak jak w każdej gałęzi pracy w sektorze budżetowym, wynagrodzenie zasadnicze stanowi jedynie część zarobków. Branża szkolnictwa może liczyć na szereg dodatków, które w istotny sposób podnoszą ich miesięczny dochód.

W skład pensji kadry pedagogicznej wchodzą takie dodatki jak:

• dodatek za wysługę lat – wynosi on 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, przy czym dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego;
• dodatek z tytułu pracy w trudnych lub uciążliwych warunkach – trudne warunki to w szczególności praca edukacyjna w terenie (np. w lesie, kopalni, szpitalu) oraz z trudną młodzieżą (m.in. w zakładach poprawczych czy placówkach odwykowych). Z kolei za uciążliwe warunki uznaje się pracę z dziećmi i młodzieżą z upośledzeniem umysłowym czy zaburzeniami psychicznymi – wynagrodzenie z powyższych tytułów przyznawane i wypłacane jest przez pracodawcę w zależności od regulaminów wynagradzania obowiązujących w danej placówce. Oznacza to, że ich wysokość będzie zróżnicowana w zależności od poszczególnych szkół i placówek oświatowych;
• dodatek funkcyjny za wychowawstwo – minimalna wysokość dodatku wynosi 300 zł;
• dodatek funkcyjny za pełnienie funkcji dyrektora i wicedyrektora placówki – w zależności od rodzaju placówki może być to 300 zł miesięcznie, ale również 3000 zł za taki okres. Wysokość dodatku w dużej mierze zależy od rodzaju szkoły czy placówki. Dla przykładu dyrektor szkoły podstawowej liczącej do 250 uczniów otrzyma około 700 zł, natomiast dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej liczącej powyżej 900 uczniów – 2850 zł;
• dodatek motywacyjny – dodatek ten co do zasady przyznawany jest przez dyrektora szkoły uznaniowo, jego wysokość może być również ustalona w regulaminie wynagrodzenia placówki;
• dodatek wiejski – nauczycielowi zatrudnionemu na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5 tys. mieszkańców przysługuje dodatek w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego.

Na marginesie należy jeszcze dodać, że zgodnie z art. 53a Karty nauczyciela nauczyciel stażysta odbywający staż na stopień nauczyciela kontraktowego otrzymuje jednorazowe świadczenie na start w wysokości 1000 zł. Jest ono wypłacane w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż.

Godziny ponadwymiarowe i praca w godzinach nocnych

Zgodnie z treścią art. 35 ust. 2 Karty nauczyciela w szczególnych wypadkach podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania nauczyciel może być obowiązany do pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością. Przy czym do wymiaru 1/4 „etatu” przydziału godzin ponadwymiarowych dokonuje się bez konieczności uzyskiwania zgody nauczyciela. Natomiast przydział godzin ponadwymiarowych powyżej 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych musi być poprzedzony zgodą nauczyciela. Praca nauczyciela w godzinach ponadwymiarowych jest odpłatna, a wypłata wynagrodzenia następuje z dołu – na koniec miesiąca, na podstawie wykonanej pracy rozliczonej wcześniej w okresach tygodniowych.

Odnośnie do pracy w godzinach nocnych, nauczyciel może zostać zobowiązany do takiej działalności przez podmiot zarządzający daną placówką. W praktyce praca w porze nocnej dotyczy nauczycieli wychowawców zatrudnionych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych z internatami dla dzieci i młodzieży, placówkach opiekuńczo-wychowawczych zapewniających całodobową opiekę czy domach wczasów dziecięcych. Praca w nocy obejmuje kolejnych 8 godzin występujących między godzinami 21.00 a 7.00. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15% godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego.

Nagrody i odznaczenia

Kolejnymi dodatkami, na jakie mogą liczyć nauczyciele, są tzw. trzynaste pensje, nagrody jubileuszowe oraz wypłaty ze specjalnego funduszu nagród.

Trzynastka, czyli zgodnie z art. 48 Karty nauczyciela dodatkowe wynagrodzenie roczne, przysługuje każdemu nauczycielowi (w pełnej wysokości) po przepracowaniu całego roku kalendarzowego w danej placówce. Pedagodzy, którzy nie przepracowali całego roku kalendarzowego, nabywają prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy.

Dodatkowe wynagrodzenie roczne wynosi 8,5% wynagrodzenia otrzymanego w ciągu roku kalendarzowego, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Jednakże przy ustalaniu wysokości trzynastki nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego w czasie urlopu dla poratowania zdrowia.

Z kolei nagroda jubileuszowa, jak sama nazwa wskazuje, jest przyznawana nauczycielom  pod warunkiem przepracowania dostatecznej liczby lat. Nagrody przyznawane są w wysokości:

• za 20 lat pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego;
• za 25 lat pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego;
• za 30 lat pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego;
• za 35 lat pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego;
• za 40 lat pracy – 250% wynagrodzenia miesięcznego. 

Każda placówka oświaty jest obowiązana do stworzenia specjalnego funduszu na nagrody dla nauczycieli. Są one wypłacane za szczególne osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze pedagogów. Do wydawania tego rodzaju wynagrodzenia uprawnione są organy prowadzące szkoły, dyrektorzy szkół, kuratorzy oświaty oraz minister właściwy do spraw oświaty i wychowania.

Przepis art. 49 ust. 1 Karty nauczyciela wskazuje, że wysokość środków przewidzianych na fundusze nagród powinny wynosić:

• co najmniej 1% planowanych rocznych wynagrodzeń osobowych, z przeznaczeniem na wypłaty nagród organów prowadzących szkoły i dyrektorów szkół w budżetach organów prowadzących szkoły;
• równowartość 2744 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, z przeznaczeniem na wypłaty nagród kuratorów oświaty oraz nagród organów sprawujących nadzór pedagogiczny dla nauczycieli, w budżetach wojewodów;
• równowartość 2015 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, w budżecie ministra właściwego do spraw oświaty.

Ile dokładnie wynoszą omawiane nagrody i kto je otrzymuje, to zależy od ustaleń organów decyzyjnych. Wyczytać możemy, że w danym roku w jednej placówce nagrody takie otrzymało ponad 50% pracowników w wysokości po 200 zł, w innej zaś jedynie 15% nauczycieli, lecz w wysokości po 3000 zł. 

Wynagrodzenie nauczycieli – podsumowanie

Próbując odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście nauczyciele tak źle zarabiają, biorąc pod uwagę znaczenie i doniosłość ich pracy, należy stwierdzić, że tak. Czy natomiast za pensję nauczyciela można w Polsce żyć godnie? To zależy.

Po pierwsze, zależy to od miejsca, w którym nauczyciel wykonuje pracę. Jest to temat, który dotyczy każdego rodzaju pracy w sektorze budżetowym i który mocno akcentowany jest od wielu lat, a mimo to ustawodawca nic sobie z tego nie robi. Co więcej, na każdym kroku próbuje gratyfikować pracowników wykonujących swój zawód na terenach wiejskich, kiedy to właśnie tereny dużych ośrodków miejskich powinny gwarantować wyższe płace. Wynagrodzenie nauczyciela stażysty dla osoby, która mieszka w małej miejscowości, gdzie ceny podstawowych artykułów spożywczych czy ceny nieruchomości są względnie niskie, może być wystarczające. Jednakże dla nauczyciela zamieszkującego w jednym z miast wojewódzkich, początkowa pensja zasadnicza może okazać się głodową.

Po drugie, co już wydaje się zrozumiałe i sprawiedliwe, wynagrodzenie nauczycieli jest całkowicie zależne od zdobytego doświadczenia, stażu pracy i energii włożonej w nauczanie. Pensja nauczyciela kontraktowego posiadającego tytuł licencjata bez przygotowania pedagogicznego z 5 letnim doświadczeniem, bez dodatków funkcyjnych za wychowawstwo i pracę w trudnych warunkach, bez nadgodzin czy dodatku motywacyjnego, będzie więc wynosiła 2589,30 zł brutto miesięcznie.

Natomiast nauczyciel z tytułem magistra z przygotowaniem pedagogicznym, również z 5-letnim stażem, w którym odznaczył się wysokimi kwalifikacjami i motywacją, zdobywając tytuł nauczyciela dyplomowanego, sprawującego funkcję wychowawczą, pracującego także w trudnych warunkach (np. w terenie), również w godzinach nadprogramowych, przy tym odznaczanego dodatkiem motywacyjnym, może zarobić nawet 5300 zł brutto.

Niestety w dalszym ciągu nie zachęca to do podjęcia pracy pedagoga. W rzeczywistości jedynie godne zarobki otrzymują osoby pełniące funkcje kierownicze, a takich jest minimalny odsetek.