Czym jest luka płacowa i jak ją eliminować?
Nie jest tajemnicą, że w Polsce istnieje spora luka płacowa, szczególnie jeśli chodzi o różnice w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn piastujących te same stanowiska. Luka płacowa to jednak znacznie szersze zjawisko. W artykule wyjaśniamy, czym jest i jak można ją wyeliminować.
Dyskryminacja płacowa
Kodeks pracy jasno wskazuje, że jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne jest niedopuszczalna. Niestety to tylko teoria – jak wskazują statystyki, istnieją spore rozbieżności w wynagrodzeniach szczególnie pomiędzy mężczyznami i kobietami. Oznacza to, że pomimo że dwie osoby wykonują tę samą pracę, to statystycznie mężczyzna otrzyma finalnie wyższe wynagrodzenie. Takie zjawisko ma wiele przyczyn, o czym więcej w dalszej części artykułu.
Wiele firm posiada tajemnicę wynagrodzeń, przez co nie wiadomo do końca, kto ile zarabia. W ten sposób pracownicy mogą nawet nie mieć świadomości, że zarabiają znacznie mniej niż kolega z biurka obok. Warto dodać, że pracownik, który podejrzewa, że jego pracodawca dyskryminuje go pod względem płacowym, może skierować sprawę do sądu lub złożyć skargę w Państwowej Inspekcji Pracy, która ma obowiązek zweryfikować to podejrzenie.
Czym jest luka płacowa?
Luka płacowa jest więc miarą zróżnicowania wynagrodzeń ze względu na płeć. Zgodnie z raportem sporządzonym przez Instytut Analiz Rynku Pracy Polska jest jednym z państw borykających się z problemem znacznej dysproporcji pomiędzy zarobkami kobiet i mężczyzn czynnych zawodowo. Luka w zatrudnieniu ze względu na płeć przewyższa w naszym państwie średnią unijną.
Przyczyny luki płacowej
Przyczyną luki płacowej, szczególnie tej dotyczącej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn, jest przede wszystkim przekonanie, że kobiety pełnią nieco inną rolę w społeczeństwie niż mężczyzna. Statystycznie to nadal kobiety zajmują się w większej mierze obowiązkami domowymi, opieką nad dziećmi, dlatego też chętniej wybierają zawody, które dają się łatwiej pogodzić z ich obowiązkami rodzinnymi. Pracują ponadto w niepełnym wymiarze i nie zajmują stanowisk kierowniczych. Ponadto kobiety pracują w sektorach charakteryzujących się niższym przeciętnym wynagrodzeniem. Według wspomnianego wcześniej raportu na lukę płacową mogą wpływać:
- stereotypy płci – młode kobiety bywają postrzegane przez pryzmat macierzyństwa, które może wiązać się z przedłużającymi się absencjami w miejscu pracy;
- powszechne przekonanie o niskich kompetencjach kobiet, które sprawia, że pracodawcy, mając do wyboru kandydatów różnej płci o podobnym profilu kompetencyjnym, wybierają mężczyznę;
- niedostatek instytucji opiekuńczych – ograniczona aktywność zawodowa kobiet może wynikać z nadmiernego obciążeniu obowiązkami opiekuńczymi, coraz częściej przywiązuje się dużą wagę do włączenia w opiekę nad dziećmi także ojców, szczególnie w krajach wysokorozwiniętych;
- niski poziom wynagrodzeń – jedną z istotniejszych barier przyczyniających się do niższej aktywności zawodowej Polek są niskie wynagrodzenia.
Luka płacowa – jak eliminować?
Chociaż równość wynagrodzeń i brak dyskryminacji płacowej reguluje Kodeks pracy, to w praktyce sytuacja nie jest optymistyczna. Równość wynagrodzeń bywa łamana, różnice w zarobkach kobiet i mężczyzn są obserwowalne we wszystkich branżach, grupach zawodowych i na wszystkich stanowiskach. 30 stycznia 2020 roku Parlament Europejski (PE) przyjął rezolucję wzywającą Komisję Europejską (KE) do podjęcia zdecydowanych kroków w celu ograniczenia luki płacowej. W rezolucji określono obszary, wokół których powinny skoncentrować się dalsze działania KE. Znalazły się wśród nich np. takie jak:
- sformułowanie jasnych celów działania dla państw członkowskich na rzecz zmniejszania luki płacowej w perspektywie najbliższych pięciu lat;
- inwestowanie w rozwój wczesnej opieki instytucjonalnej nad dzieckiem;
- inwestowanie w tworzenie warunków pracy przyjaznych dla rodzin w celu zapewnienia równego uczestnictwa kobiet w rynku pracy;
- wsparcie finansowe dla kobiet w podeszłym wieku (kredyty na czas sprawowania opieki, emerytury minimalne, świadczenia rodzinne);
- promowanie uczenia się przez całe życie i szkoleń zawodowych dla kobiet;
- propagowanie przedsiębiorczości, edukacji na kierunkach związanych z naukami przyrodniczymi, technologią, inżynierią i matematyką, edukacji cyfrowej i wiedzy finansowej wśród dziewcząt już od najmłodszych lat.
W Polsce sektory, które powinny ulec poprawie, to przede wszystkim te związane z usługami opiekuńczymi – czyli poprawa warunków pracy, tak aby były one przyjazne rodzinie.
Parlament Europejski chce ponadto ułatwić kobietom i dziewczętom naukę i pracę w sektorach zdominowanych przez mężczyzn, a także poprawić płace i warunki pracy w sektorach mocno zdominowanych przez kobiety.
Nowy Kodeks pracy
Nowy Kodeks pracy ma na celu przede wszystkim ułatwiać pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenie życia zawodowego z prywatnym. Ponadto jego celem jest osiągnięcie równości płci w obszarze szans na rynku pracy przez ułatwianie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z prywatnym. Najważniejsze założenia to:
- zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy i zapewnienie lepszego podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety;
- wprowadzenie środków zachęcających mężczyzn do równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi w drodze wprowadzenia płatnego urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego, których brak stanowi jedną z przyczyn niewielkiego wykorzystania urlopów przez ojców.
Proponowane przepisy mają więc na celu zwiększenie możliwości pozostania na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet pełniących obowiązki opiekuńcze. Zmiany te mają pozwolić na łatwiejsze godzenie obowiązków zawodowych i opiekuńczych oraz opiekę nad dzieckiem np. w czasie choroby lub w innej losowej sytuacji. Ustawa przewiduje np. elastyczny czas pracy dla rodziców dzieci, większy wymiar zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla pracowników wychowujących dziecko, nowe możliwości zwolnienia od pracy w razie sytuacji nagłej i losowej dla pracujących rodziców. Nowy Kodeks pracy miał wejść w życie w sierpniu 2022 roku – tak się jednak nie stało i nowe przepisy mają zostać wdrożone dopiero w styczniu 2023 roku.
Luka płacowa – podsumowanie
Luka płacowa w Polsce jest niestety tematem ciągle aktualnym. Najczęściej występuje ona w wynagrodzeniach pomiędzy mężczyznami a kobietami. Wpływ na to mają przede wszystkim aspekty społeczne – to ciągle na kobiecie spoczywa rola opiekuńcza nad dzieckiem i to ona udaje się na długi urlop macierzyński. Na niższe zarobki kobiet wpływ mają nie tylko ich ograniczona aktywność zawodowa, ale też niestety traktowanie kobiety w społeczeństwie stereotypowo, co jest niezwykle krzywdzące dla tej grupy. Wiele instytucji podejmuje działania mające na celu zniwelowanie tego problemu. Aby luka płacowa zupełnie zniknęła, musi jednak upłynąć wiele lat.