Czym jest luka płacowa i jak ją eliminować?
Nie jest tajemnicą, że w Polsce istnieje spora luka płacowa, szczególnie jeśli chodzi o różnice w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn piastujących te same stanowiska. Luka płacowa to jednak znacznie szersze zjawisko. W artykule wyjaśniamy, czym jest i jak można ją wyeliminować.
Dyskryminacja płacowa
Kodeks pracy jasno wskazuje, że jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne jest niedopuszczalna. Niestety to tylko teoria – jak wskazują statystyki, istnieją spore rozbieżności w wynagrodzeniach szczególnie pomiędzy mężczyznami i kobietami. Oznacza to, że pomimo że dwie osoby wykonują tę samą pracę, to statystycznie mężczyzna otrzyma finalnie wyższe wynagrodzenie. Takie zjawisko ma wiele przyczyn, o czym więcej w dalszej części artykułu.
Wiele firm posiada tajemnicę wynagrodzeń, przez co nie wiadomo do końca, kto ile zarabia. W ten sposób pracownicy mogą nawet nie mieć świadomości, że zarabiają znacznie mniej niż kolega z biurka obok. Warto dodać, że pracownik, który podejrzewa, że jego pracodawca dyskryminuje go pod względem płacowym, może skierować sprawę do sądu lub złożyć skargę w Państwowej Inspekcji Pracy, która ma obowiązek zweryfikować to podejrzenie.
Czym jest luka płacowa?
Luka płacowa jest więc miarą zróżnicowania wynagrodzeń ze względu na płeć. Zgodnie z raportem sporządzonym przez Instytut Analiz Rynku Pracy Polska jest jednym z państw borykających się z problemem znacznej dysproporcji pomiędzy zarobkami kobiet i mężczyzn czynnych zawodowo. Luka w zatrudnieniu ze względu na płeć przewyższa w naszym państwie średnią unijną.
Przyczyny luki płacowej
Przyczyną luki płacowej, szczególnie tej dotyczącej różnicy pomiędzy wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn, jest przede wszystkim przekonanie, że kobiety pełnią nieco inną rolę w społeczeństwie niż mężczyzna. Statystycznie to nadal kobiety zajmują się w większej mierze obowiązkami domowymi, opieką nad dziećmi, dlatego też chętniej wybierają zawody, które dają się łatwiej pogodzić z ich obowiązkami rodzinnymi. Pracują ponadto w niepełnym wymiarze i nie zajmują stanowisk kierowniczych. Ponadto kobiety pracują w sektorach charakteryzujących się niższym przeciętnym wynagrodzeniem. Według wspomnianego wcześniej raportu na lukę płacową mogą wpływać:
- stereotypy płci – młode kobiety bywają postrzegane przez pryzmat macierzyństwa, które może wiązać się z przedłużającymi się absencjami w miejscu pracy;
- powszechne przekonanie o niskich kompetencjach kobiet, które sprawia, że pracodawcy, mając do wyboru kandydatów różnej płci o podobnym profilu kompetencyjnym, wybierają mężczyznę;
- niedostatek instytucji opiekuńczych – ograniczona aktywność zawodowa kobiet może wynikać z nadmiernego obciążeniu obowiązkami opiekuńczymi, coraz częściej przywiązuje się dużą wagę do włączenia w opiekę nad dziećmi także ojców, szczególnie w krajach wysokorozwiniętych;
- niski poziom wynagrodzeń – jedną z istotniejszych barier przyczyniających się do niższej aktywności zawodowej Polek są niskie wynagrodzenia.
Luka płacowa – jak eliminować?
Chociaż równość wynagrodzeń i brak dyskryminacji płacowej reguluje Kodeks pracy, to w praktyce sytuacja nie jest optymistyczna. Równość wynagrodzeń bywa łamana, różnice w zarobkach kobiet i mężczyzn są obserwowalne we wszystkich branżach, grupach zawodowych i na wszystkich stanowiskach. 30 stycznia 2020 roku Parlament Europejski (PE) przyjął rezolucję wzywającą Komisję Europejską (KE) do podjęcia zdecydowanych kroków w celu ograniczenia luki płacowej. W rezolucji określono obszary, wokół których powinny skoncentrować się dalsze działania KE. Znalazły się wśród nich np. takie jak:
- sformułowanie jasnych celów działania dla państw członkowskich na rzecz zmniejszania luki płacowej w perspektywie najbliższych pięciu lat;
- inwestowanie w rozwój wczesnej opieki instytucjonalnej nad dzieckiem;
- inwestowanie w tworzenie warunków pracy przyjaznych dla rodzin w celu zapewnienia równego uczestnictwa kobiet w rynku pracy;
- wsparcie finansowe dla kobiet w podeszłym wieku (kredyty na czas sprawowania opieki, emerytury minimalne, świadczenia rodzinne);
- promowanie uczenia się przez całe życie i szkoleń zawodowych dla kobiet;
- propagowanie przedsiębiorczości, edukacji na kierunkach związanych z naukami przyrodniczymi, technologią, inżynierią i matematyką, edukacji cyfrowej i wiedzy finansowej wśród dziewcząt już od najmłodszych lat.
W Polsce sektory, które powinny ulec poprawie, to przede wszystkim te związane z usługami opiekuńczymi – czyli poprawa warunków pracy, tak aby były one przyjazne rodzinie.
Parlament Europejski chce ponadto ułatwić kobietom i dziewczętom naukę i pracę w sektorach zdominowanych przez mężczyzn, a także poprawić płace i warunki pracy w sektorach mocno zdominowanych przez kobiety.
Nowy Kodeks pracy
Nowy Kodeks pracy ma na celu przede wszystkim ułatwiać pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenie życia zawodowego z prywatnym. Ponadto jego celem jest osiągnięcie równości płci w obszarze szans na rynku pracy przez ułatwianie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z prywatnym. Najważniejsze założenia to:
- zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy i zapewnienie lepszego podziału obowiązków opiekuńczych między mężczyzn i kobiety;
- wprowadzenie środków zachęcających mężczyzn do równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi w drodze wprowadzenia płatnego urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego, których brak stanowi jedną z przyczyn niewielkiego wykorzystania urlopów przez ojców.
Proponowane przepisy mają więc na celu zwiększenie możliwości pozostania na rynku pracy dla mężczyzn i kobiet pełniących obowiązki opiekuńcze. Zmiany te mają pozwolić na łatwiejsze godzenie obowiązków zawodowych i opiekuńczych oraz opiekę nad dzieckiem np. w czasie choroby lub w innej losowej sytuacji. Ustawa przewiduje np. elastyczny czas pracy dla rodziców dzieci, większy wymiar zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla pracowników wychowujących dziecko, nowe możliwości zwolnienia od pracy w razie sytuacji nagłej i losowej dla pracujących rodziców. Nowy Kodeks pracy miał wejść w życie w sierpniu 2022 roku – tak się jednak nie stało i nowe przepisy mają zostać wdrożone dopiero w styczniu 2023 roku.
Luka płacowa – podsumowanie
Luka płacowa w Polsce jest niestety tematem ciągle aktualnym. Najczęściej występuje ona w wynagrodzeniach pomiędzy mężczyznami a kobietami. Wpływ na to mają przede wszystkim aspekty społeczne – to ciągle na kobiecie spoczywa rola opiekuńcza nad dzieckiem i to ona udaje się na długi urlop macierzyński. Na niższe zarobki kobiet wpływ mają nie tylko ich ograniczona aktywność zawodowa, ale też niestety traktowanie kobiety w społeczeństwie stereotypowo, co jest niezwykle krzywdzące dla tej grupy. Wiele instytucji podejmuje działania mające na celu zniwelowanie tego problemu. Aby luka płacowa zupełnie zniknęła, musi jednak upłynąć wiele lat.
Prawa autorskie osobiste i majątkowe pracowników
Odstąpienie od umowy kredytu hipotecznego - czy to możliwe?
- Urlop rodzicielski pracownika - wymiar i dokumentowanie
- Jakie otrzymam wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy na przełomie miesięcy?
- Urlop macierzyński, a niespodziewana choroba
- Niewykorzystany urlop – co z nim zrobić? Kiedy przysługuje ekwiwalent?
- Jak naliczać urlop wypoczynkowy w nowej pracy? Definicje i przykłady