Najniższa krajowa – jak się ją ustala i ile wynosi?

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę mogą liczyć na tak zwane zabezpieczenie bytu pracownika. Ma go zapewnić najniższa krajowa zwana także płacą minimalną lub wynagrodzeniem minimalnym. Jak określana jest jej wysokość? Ile wynosi? Sprawdź w naszym artykule!

Najniższa krajowa – podstawa prawna

Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę reguluje sposób ustalania najniższej krajowej. Zgodnie z nią wstępną propozycję wysokości najniższej krajowej ustala Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. W kolejnym kroku przedstawia ją Radzie Ministrów. Podejmując decyzję o wysokości najniższej krajowej, bierze się pod uwagę prognozy dotyczące wzrostu cen w przyszłym roku kalendarzowym tzw. wskaźnikiem inflacji. Dodatkowo najniższa krajowa może wzrosnąć dwie trzecie realnego wzrostu gospodarczego, ale jedynie w przypadku, gdy dotychczasowa wysokość płacy minimalnej jest niższa od połowy średniej krajowe. Wysokość minimalnego wynagrodzenia, podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów lub w Dzienniku Ustaw, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów do 15 września każdego roku.

Ile razy do roku zmienia się najniższa krajowa?

Większość osób sądzi, że zmiana wysokości minimalnego wynagrodzenia może nastąpić tylko raz do roku. Jednak omawiana ustawa zakłada dwa terminy zmian w zależności od prognozowanego na rok następny wskaźnika cen. W związku z tym zmiana dokonywana jest:

• w jednym terminie, czyli w styczniu, gdy prognozowany wskaźnik cen wynosi mniej niż 105%; 
• dwa razy w roku, w styczniu i lipcu, jeśli wskaźnik cen wynosi co najmniej 105%.

Jaka jest najniższa krajowa w 2023 r.?

W roku 2023 najniższa krajowa wzrośnie dwukrotnie. Od stycznia 2023 roku pensja minimalna wynosi 3 490 zł brutto i jest to wzrost o 480 zł w porównaniu do roku poprzedniego. Natomiast od 1 lipca 2023 roku płaca minimalna wynosi 3 600 zł brutto. Wynagrodzenie brutto to płaca jeszcze przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne. Po ich potrąceniu pracownik „na rękę” otrzymuje około 2 709,48 zł netto w pierwszym półroczu 2023 oraz 2 783,86 zł netto w drugim półroczu.

Natomiast w przypadku osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy płaca minimalna jest proporcjonalna do tego wymiaru. 

Przykład 1.

Pan Adam zatrudniony jest na ½ etatu – w jego przypadku najniższa krajowa od lipca 2023 r. wyniesie 1 800 zł brutto.

Elementy składowe minimalnego wynagrodzenia

Najniższa krajowa to ogólna kwota wypłacanego miesięcznego wynagrodzenia. Do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, takie jak:

• pensję wynikającą z umowy o pracę (wynagrodzenie zasadnicze);
• wynagrodzenie za dyżury;
• dodatki za szczególne kwalifikacje lub warunki pracy;
• nagrody i premie wynikające z regulaminu i wypłacane jako element wynagrodzenia;
• wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy;
• dodatek wyrównawczy, który wypłacany jest za obniżenie płacy z powodu wypadku w pracy albo choroby zawodowej.

Przy ustalaniu wysokości minimalnego wynagrodzenia nie wlicza się:

• wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach;
• nagrody jubileuszowej;
• odprawy emerytalnej i rentowej;
• dodatku do wynagrodzenia za pracę w nocy;
• dodatek za staż pracy.

Gdy w danym miesiącu wynagrodzenie pracownika jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia, następuje uzupełnienie wynagrodzenia do tej wysokości w postaci wyrównania.

Na co ma wpływ najniższa krajowa?

Wraz ze zmianą najniższej krajowej wzrastają lub maleją między innymi takie świadczenia jak

• dodatek za pracę w nocy (wynosi ona 20% stawki godzinowej, zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy);
• wynagrodzenia za przestój (nie może być niższe od minimalnej krajowej);
• odprawy wypłacane przy zwolnieniach grupowych (odprawa nie może być większa niż 15-krotność najniższej krajowej);
• minimalne odszkodowanie za dyskryminację lub mobbing.

Najniższa krajowa wpływa także na maksymalna wysokość potrącenia z wynagrodzenia pracownika. Jest to tzw. kwota wolna, której  wysokość wynosi  przy potrącaniu:

• przez komornika należności po prawomocnym wyroku sądowym na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne – minimalne wynagrodzenie za pracę, które przysługuje pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
• zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi – 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 kp – 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę; 
• potrąceń dobrowolnych:
• na rzecz pracodawcy – minimalne wynagrodzenia za pracę,
• innych należności (art. 91 § 2 kp) – 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zmiana najniższej krajowej wyłącznie na piśmie?

Gdy w umowach pracowników kwotowo wpisano kwotę wynagrodzeniu za pracę, wówczas pracodawca powinien poinformować o zmianie płacy minimalnej. Zmianę tę dokonuje na podstawie aneksu do umowy.

Natomiast jeżeli w umowie zawarto zapis o tym, że pracownik otrzymuje minimalne wynagrodzenie, wówczas pracodawca nie musi sporządzać aneksów dla swoich pracowników.

Najniższa krajowa ma za zadanie zabezpieczyć byt pracownika i jest ona ustalana przez państwo. Dlatego jest to kwota progu minimalnego wynagrodzenia, jakie otrzymuje się za pracę najemną.