Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej – zmiany od 1 listopada 2023 r.

Nowelizacja Ustawy o pomocy społecznej z 28 lipca 2023 roku wprowadziła nowe instytucje prawne takie jak: wsparcie krótkoterminowe, usługi sąsiedzkie i ochrona prawna pracownika socjalnego. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat nowych regulacji prawnych z obszaru pomocy społecznej.

Usługi sąsiedzkie

Usługi sąsiedzkie obejmują:

• pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych;
• podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, przez którą należy rozumieć formy wsparcia niewymagające specjalistycznej wiedzy i kompetencji;
• w miarę potrzeb i możliwości zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Osobą wykonującą usługi sąsiedzkie może być osoba, która:

• jest pełnoletnia;
• nie jest członkiem rodziny osoby, na której rzecz są świadczone usługi sąsiedzkie;
• nie jest oddzielnie zamieszkującym małżonkiem, wstępnym ani zstępnym osoby, na której rzecz są świadczone usługi sąsiedzkie;
• złożyła organizatorowi usług sąsiedzkich oświadczenie o zdolności pod względem psychofizycznym do świadczenia takich usług;
• zamieszkuje w najbliższej okolicy osoby, na której rzecz są świadczone usługi sąsiedzkie;
• ukończyła szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy;
• została zaakceptowana przez osobę, na której rzecz są świadczone usługi sąsiedzkie;
• została zaakceptowana przez organizatora usług sąsiedzkich.

W przypadku organizowania przez gminę usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich rada gminy w uchwale określa także szczegółowe warunki przyznawania usług sąsiedzkich, ich wymiar i zakres oraz sposób rozliczania ich wykonywania.

Rada gminy może postanowić o rozszerzeniu katalogu osób wykonujących usługi sąsiedzkie o osoby, dla których wsparcie w postaci usług sąsiedzkich będzie miało charakter uzupełniający opiekę sprawowaną przez rodzinę, a także wspólnie niezamieszkującego małżonka, wstępnych i zstępnych.

Pracownik socjalny z ochroną prawną

Czyny w postaci znieważenia funkcjonariusza publicznego, czynna napaść na funkcjonariusza publicznego i naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego sankcjonowane przez Kodeks karny, jeżeli zostały popełnione wobec pracownika socjalnego, są rejestrowane w rejestrze centralnym, w terminie 3 dni od dnia popełnienia.

Przykład 1.

Czy pracownikowi socjalnemu przysługuje wsparcie w przypadku przestępstw popełnionych względem niego w związku z wykonywaniem czynności służbowych? Tak, pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w samorządowej jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, pokrzywdzonemu przestępstwem znieważenia funkcjonariusza publicznego, czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego sankcjonowanym przez kk, w związku z wykonywaniem czynności służbowych przysługuje, na jego wniosek, bezpłatna ochrona prawna w postępowaniu karnym, w którym uczestniczy w charakterze pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego.

Ochronę prawną zapewnia samorządowa jednostka organizacyjna pomocy społecznej, w której jest zatrudniony pracownik socjalny, a jeżeli jednostka ta nie ma zapewnionej obsługi prawnej realizowanej przez radców prawnych lub adwokatów, ochronę prawną zapewnia właściwy miejscowo urząd gminy, starostwo powiatowe lub urząd marszałkowski.

Podmiotem właściwym w sprawach zwrotu kosztów ochrony prawnej jest samorządowa jednostka organizacyjna pomocy społecznej, w której jest zatrudniony pracownik socjalny.

Zwrot kosztów ochrony prawnej następuje na wniosek pracownika socjalnego, który poniósł te koszty.

Koszty ochrony prawnej dokumentuje się za pomocą faktur, w tym elektronicznych, rachunków lub dokumentów sporządzonych na piśmie, potwierdzających datę ich poniesienia oraz ich wysokość, a także pozwalających na jednoznaczne ustalenie podmiotu świadczącego ochronę prawną na rzecz pracownika socjalnego.

Dokumenty dołącza się do wniosku o zwrot kosztów ochrony prawnej pracownika socjalnego.

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej - wsparcie krótkoterminowe

Dom pomocy społecznej może świadczyć usługi wsparcia krótkoterminowego w formie pobytu całodobowego lub w formie dziennej osobom pełnoletnim wymagającym wsparcia z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niebędącym mieszkańcami domu.

Podmiot prowadzący dom pomocy społecznej zgłasza wojewodzie informację o zamiarze świadczenia przez dom usług wsparcia krótkoterminowego, ze wskazaniem liczby miejsc przeznaczonych na usługi wsparcia dziennego i całodobowego, w terminie 14 dni od dnia ich powstania.

Rodzaj i zakres usług wsparcia krótkoterminowego są uzależnione od sytuacji osoby wymagającej wsparcia oraz jej indywidualnych potrzeb.

Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego są adekwatne do zakresu usług realizowanych przez dom pomocy społecznej na rzecz jego mieszkańców, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb osób korzystających z tej formy wsparcia.

Wniosek o wsparcie krótkoterminowe – co należy wiedzieć?

Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie pobytu całodobowego mogą być przyznane na czas określony nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia pobytu w szczególnie uzasadnionych przypadkach o nie więcej niż kolejne 30 dni w roku kalendarzowym.

Usługi wsparcia krótkoterminowego realizowane w formie dziennej mogą być przyznane w wymiarze nie mniejszym niż 4 godziny dziennie i nie większym niż 12 godzin dziennie, nie większym niż 30 dni w roku kalendarzowym, z możliwością przedłużenia wsparcia w szczególnie uzasadnionych przypadkach o nie więcej niż kolejne 30 dni w roku kalendarzowym.

Osoba może korzystać z usług wsparcia krótkoterminowego w danym roku kalendarzowym zarówno w formie pobytu całodobowego, jak i w formie dziennej, jednak łącznie dla obydwu form nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym.

Wniosek o przyznanie pomocy w formie usług wsparcia krótkoterminowego składa się w ośrodku pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów Ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych – w centrum usług społecznych, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby wymagającej wsparcia.

Do wniosku dołącza się oświadczenie o sytuacji osobistej i dochodowej osoby ubiegającej się o usługi wsparcia krótkoterminowego, a także dokumenty umożliwiające stwierdzenie okoliczności uprawniających do otrzymania wsparcia krótkoterminowego oraz wskazujące na rodzaj i zakres wsparcia, którego wymaga ta osoba.

Oświadczenie, o którym mowa wyżej, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie zawiera w nim klauzulę o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

W postępowaniu o przyznanie prawa do usług wsparcia krótkoterminowego nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości co do zgodności ze stanem faktycznym treści oświadczenia.

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o usługi wsparcia krótkoterminowego deklaruje ponoszenie pełnej odpłatności za te usługi, sytuacji dochodowej się nie ustala.

Kierownik ośrodka pomocy społecznej lub dyrektor centrum usług społecznych wydaje decyzję przyznającą prawo do usług wsparcia krótkoterminowego po dokonaniu uzgodnień z konkretnym domem pomocy społecznej prowadzonym przez gminę, powiat lub na ich zlecenie, który będzie realizował usługi. Wydaną decyzję ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych przekazują do gminy lub powiatu prowadzących lub zlecających prowadzenie domu pomocy społecznej.

Decyzja przyznająca prawo do usług wsparcia krótkoterminowego określa wymiar i zakres usług, odpłatność za usługi, miejsce świadczenia usług oraz okres, na jaki zostały one przyznane.