Odmowa wykonania czynności przez adwokata w związku z nieuiszczeniem honorarium

Celem artykułu jest udzielenie informacji klientom adwokatów i radców prawnych w zakresie tego, czy w sytuacji, gdy nie zapłacą wynagrodzenia, profesjonalny pełnomocnik mógłby odmówić wykonania czynności. W pierwszej kolejności zostanie jednak wskazane, na czym polega świadczenie pomocy prawnej w Polsce i jakie są tego zasady, a także co składa się na honorarium radcy prawnego i adwokata. Należy pamiętać, że wiele postępowań jest uzależnionych od uiszczenia stosownych opłat – czy radca prawny lub adwokat odpowiada za to, że jego klient nie płaci tych opłat? Czy jest możliwa odmowa wykonania czynności przez adwokata w związku z nieuiszczeniem honorarium przez klienta? Artykuł zostanie wzbogacony o przykłady, które pozwolą lepiej zrozumieć tę tematykę.

Jakie są zasady świadczenia pomocy prawnej przez adwokata i radcę prawnego?

Zgodnie z ustawą Prawo o adwokaturze zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Adwokat podczas ślubowania składa wobec dziekana ślubowanie, w którym zobowiązuje się wykonywać swoje obowiązki:

• gorliwie;
• sumiennie;
• zgodnie z przepisami prawa;
• z zachowaniem tajemnicy zawodowej;
• kierując się zasadami godności, uczciwości, słuszności i sprawiedliwości społecznej.

Radcy prawni działają na podstawie ustawy o radcach prawnych.

Radca prawny świadczy pomoc prawną, która polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.

Radca prawny, podobnie jak adwokat, składa ślubowanie, w którym zobowiązuje się do wykonywania swoich obowiązków:

• sumiennie,
• zgodnie z przepisami prawa,
• z zachowaniem tajemnicy zawodowej,
• postępując godnie i uczciwie,
• kierując się zasadami etyki radcy prawnego i sprawiedliwości.

Co składa się na honorarium profesjonalnego pełnomocnika, w jaki sposób może być uiszczane?

Opłata za czynności adwokata i radcy prawnego jest ustalana indywidualnie, każdorazowo w umowie z klientem.

Wynagrodzenie obejmuje zarówno honorarium, czyli wynagrodzenie za prowadzenie sprawy, za pomoc merytoryczną, jak i wydatki, czyli koszty związane m.in. z wysyłką korespondencji, dojazdami do sądów, urzędów.

Ważne jest, aby wysokość wynagrodzenia została ustalona przed przystąpieniem do świadczenia pomocy prawnej – klient musi bowiem wiedzieć już na samym początku, ile wyniesie go pomoc adwokata lub radcy prawnego.

Nie można uzależnić wypłaty wynagrodzenia tylko od pozytywnego rozwiązania sporu – takie działanie jest niezgodne z Kodeksem Etyki zarówno Adwokackiej, jak i Radcy Prawnego.

Przykład 1.

Adwokat – pan Oktawian zajmuje się sprawami rodzinnymi – głównie sprawami rozwodowymi, alimentami, władzą rodzicielską. Rzadko kiedy prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego. Jednak jego dwóch klientów, po zakończeniu sprawy rozwodowej, przyszło do niego ze zleceniem sprawy o podział majątku wspólnego.

Jeden z klientów – pan Marcin, rozwiódł się z żoną bez orzekania o winie, natomiast ich majątek stanowi 1 mieszkanie, na którym nie ma hipoteki oraz 2 pojazdy. Klient wraz z byłą żoną już porozumiał się w zakresie podziału – była żona dostanie mieszkanie, natomiast pan Marcin 2 auta, a dodatkowo spłatę w kwocie 300 000 zł.

Drugi klient – pan Paweł, rozwiódł się z żoną z winy obojga stron, po burzliwym, trwającym 4 lata procesie rozwodowym. Strony mają 3 mieszkania, kilka samochodów, oszczędności w pieniądzu oraz lokaty. Nie porozumieli się w zakresie podziału, każde z nich kwestionuje wartość majątku, zatem sprawa będzie wymagała przeprowadzenia opinii biegłych oraz kilku terminów rozpraw, a także sporządzania licznych pism, zwłaszcza zastrzeżeń do opinii, a także ewentualnych prób wypracowania wspólnego projektu podziału.

Mimo że przedmiot obu spraw jest taki sam, w pierwszym przypadku honorarium będzie znacznie niższe niż w drugim.

Powyższy przykład dobrze ukazuje to, że w zakresie wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika nie ma mowy o jednolitości i identycznym wycenianiu spraw. Istotny jest nakład pracy, który ma poświęcić pełnomocnik, stopień skomplikowania sprawy, jej ważność dla klienta.

Przykład 2.

Pani Marta zleca adwokatowi prowadzenie sprawy o zapłatę przeciwko swojemu nieuczciwemu kontrahentowi. Dochodzona kwota to ponad 1 000 000 zł i ma bardzo duże znaczenie dla klientki. Pani Marta zastrzegła, że pisma oraz reprezentowanie przed sądem musi być wykonywane wyłącznie przez radcę prawnego – pana Karola. Będzie on musiał dostosować swoje wszystkie rozprawy do sprawy o zapłatę i na rozprawy, które toczyłyby się w tym samym czasie, musiałby zapewniać zastępstwo substytuta – innego radcy prawnego, adwokata lub aplikanta. Niewątpliwie takie zastrzeżenie klienta wiąże się z dodatkowymi kosztami wynagrodzenia.

Czy adwokat lub radca prawny odpowiada za uiszczanie opłat sądowych przez swojego klienta?

Postępowanie sądowe, zwłaszcza to cywilne, wiąże się z obowiązkiem uiszczania kosztów sądowych. Te koszty to, m.in.:

• opłata od pozwu lub wniosku;
• opłata od zażalenia, apelacji;
• zaliczka na opinię biegłego, jeśli taka ma być wywołana w sprawie;
• zaliczka na dojazd świadka do sądu.

Każdorazowo jest możliwość złożenia wniosku o zwolnienie od tych opłat, jednak w przypadku prawomocnego postanowienia o oddaleniu tego wniosku, niezbędne jest wniesienie opłaty. Brak opłaty skutkować będzie zwrotem pisma, tak jakby nigdy nie zostało ono wniesione.

Przykład 3.

Pani Kamila zgłosiła się do adwokata – pana Pawła o sporządzenie pozwu o zapłatę kwoty 30 000 zł, wraz z wnioskiem o zwolnienie jej od opłaty od pozwu. Uiściła mu umówione wynagrodzenie, natomiast sąd oddalił wniosek o zwolnienie, co zostało utrzymane w mocy po złożeniu zażalenia. Opłata sądowa wynosiła 1500 zł, jednak pani Kamila była wtedy w trudnej sytuacji finansowej i nie mogła opłacić tej opłaty. Poprosiła adwokata o to, by uregulował tę kwotę ze swojego wynagrodzenia, na co adwokat nie wyraził zgody. Czy takie postępowanie było właściwe?

Zgodnie z § 55 kea adwokat nie jest zobowiązany do ponoszenia w prowadzonej sprawie wydatków, np. opłat sądowych lub kosztów przejazdu do innej miejscowości, jeżeli klient, wezwany należycie, nie wpłacił w terminie wymaganej kwoty.[/alert-info]

Stąd też odmowa uiszczenia opłaty była prawidłowa i adwokat mógł tak postąpić.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 kerp radca prawny nie jest zobowiązany do ponoszenia za klienta opłat i wydatków w prowadzonej sprawie. Radca prawny nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie mogą powstać w następstwie ich nieuiszczenia.

Należy to zatem podsumować odpowiedzią negatywną na zadane w podtytule pytanie – adwokat i radca prawny nie odpowiadają za to, że ich klienci nie uiszczają wymaganych opłat, o ile poinformują ich o obowiązku ich uiszczenia i konsekwencjach związanych z zaniechaniem ich opłacenia.

Odmowa wykonania czynności przez adwokata - co jeśli klient nie uiści honorarium?

Zarówno adwokat, jak i radca prawny, umawiają się z klientem indywidualnie w zakresie wysokości jego honorarium. Płatność może być dostosowana do potrzeb klienta, dlatego dopuszczalne jest rozkładanie płatności na raty, przyjmowanie zaliczek, odraczanie terminu płatności.

Przykład 4.

Pan Marian zlecił adwokatowi prowadzenie postępowania o dział spadku. Rozliczenie miało być ratalne. W połowie rozliczeń klient stracił pracę i w związku z tym płynność finansową. Poprosił swojego pełnomocnika o umożliwienie mu zapłaty w kolejnym miesiącu, na co adwokat się zgodził, jednak i w późniejszym terminie nie otrzymał należnej sumy. W takim wypadku przekazał panu Marianowi, że nie stawi się na żadnej rozprawie, ani nie sporządzi żadnego pisma, aż do czasu uregulowania zaległości.

Wskazane zachowanie adwokata nie jest jednak zgodne z przepisami kea.

Analogiczny przepis znajduje się w kerp – radcy prawnemu nie wolno wstrzymywać wykonania czynności w prowadzonej sprawie z powodu nieotrzymania ustalonego honorarium lub jego części.

Zachowanie opisane w przykładzie 4 jest zatem sprzeczne z kodeksem etyki i można pociągnąć adwokata do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Nie jest jednak tak, że brak zapłaty oznacza, że adwokat lub radca prawny mają, de facto, za darmo, świadczyć pomoc prawną na rzecz klienta, który nie jest w stanie zapłacić za wykonywane na jego rzecz usługi.

[alert-info]Jeżeli klient nie zapłaci honorarium, to zarówno adwokat, jak i radca prawny, ma możliwość wypowiedzenia zlecenia i pełnomocnictwa, w trybie i terminie przewidzianym przez prawo.[alert-info]

W przypadku postępowania cywilnego, jeśli pełnomocnik wypowie pełnomocnictwo, zgodnie z art. 94 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez 2 tygodnie, chyba że klient zwolni go od tego obowiązku.

Zatem w sytuacji, gdy klient nie uiszcza honorarium, adwokat lub radca prawny nie może wstrzymywać wykonania czynności czy odmawiać ich wykonania, lub zaniechać stawiennictwa na rozprawie. Może jednak wypowiedzieć udzielone mu pełnomocnictwo.

Jest to o tyle ważne, że, udzielając pełnomocnictwa, mocodawca godzi się na to, że wszelkie pisma są doręczane adwokatowi lub radcy prawnemu. Gdyby pełnomocnictwo nie zostało wypowiedziane, a pełnomocnik odmawiałby wykonywania czynności i reprezentowania klienta, ten zostałby w zasadzie pozbawiony informacji o stanie sprawy, czego nie można zaakceptować. Stąd też wprowadzone w kodeksach etyki rozwiązanie ma na celu przede wszystkim ochronę klienta, aby sprawa nie toczyła się bez jego wiedzy, nawet jeśli nie ma środków na uiszczenie kosztów pomocy prawnej.