Składniki wynagrodzenia, które tworzą twoją pensję

Wynagrodzenie, od momentu zapisu w umowie do czasu znalezienia się na naszym koncie, musi przebyć długą drogę. I nie chodzi o to, że musimy się napracować. Poddawane jest wielu operacjom naliczenia, potrącenia, aby w ostatecznej wysokości wpłynąć do naszych, zwykle wirtualnych, portfeli. Sprawdź, jakie składniki wynagrodzenia określają jego wysokość? Z czego się składa, by w pełni oddać zaangażowanie, jakie włożyliśmy w pracę?

Systemy wynagradzania

System wynagradzania to pierwszy krok do ustalenia wysokości opłaty za pracę. Określony zostaje w umowie i niesie ze sobą informację, za jaki aspekt świadczenia pracy będziemy wynagradzani.

Kodeks pracy wyróżnia trzy rodzaje systemów wynagradzania:

• czasowy - tu wynagrodzenie zależy od przepracowanego czasu, najczęściej spotykanym rozwiązaniem w tym wypadku jest wynagrodzenie za miesiąc, jednak nie jest wykluczony zapis o godzinowym naliczaniu wynagrodzenia;
• akordowy - w tym systemie płaca zależy od wyników naszej pracy, często od ilości wykonanych produktów; uważany jest za bardziej motywujący od poprzedniego systemu;
• prowizyjny - stosowany najczęściej na stanowiskach handlowych czy przedstawicieli ubezpieczeniowych, wyrażany procentowo, zależy od ilości i jakości osiągniętych wyników, w praktyce często od obrotu czy sprzedaży.

Znana jest nam już wysokość naszego wynagrodzenia określona w umowie. Jakie jeszcze składniki wynagrodzenia wpływają na naszą wypłatę, która nieraz różni się od kwoty wpisanej w umowie?

Jakie składniki wynagrodzenia określają naszą wypłatę?

Oprócz podstawowej płacy, do obligatoryjnych, czyli ściśle określonych, składników wynagrodzenia należą wymienione przez Kodeks pracy:

• dodatek za pracę w porze nocnej,
• dodatek za dyżur pełniony poza godzinami pracy,
• dodatek za czas niewykonywania pracy,
• dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych oraz w dniach wolnych i święta.

Dodatek za pracę w porze nocnej

Pora nocna to 8 godzin doby, których rozpoczęcie określa pracodawca w regulaminie pracy, a które muszą zawierać się pomiędzy godziną 21:00 a 7:00. Dodatek należny za pracę w godzinach nocnych jest określony jako 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnej stawki wynagrodzenia, która w 2022 roku wynosi 3010,00 zł brutto. Stawkę godzinową oblicza się, dzieląc minimalne wynagrodzenie przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu.

Przykład 1.

W marcu 2022 r. pracownikowi została zaplanowana nocna zmiana, w związku z czym przepracował 8 godzin w porze nocnej. Jak obliczyć dodatek za pracę w porze nocnej?

Czas pracy w marcu 2022 roku wynosi 184 h. Stawka godzinowa obliczana z minimalnej płacy wynosi 3010,00 zł brutto / 184 h = 16,36 zł. W związku z tym dodatek za pracę w porze nocnej wynosi 20% z 16,36 zł czyli 3,27 zł za godzinę. Składniki wynagrodzenia za pracę w porze nocnej dla naszego przykładowego pracownika wyniosą 26,16 zł brutto (8 h x 3,27 zł).

Dodatek za dyżur

Dodatek za dyżur pełniony poza godzinami pracy to wynagrodzenie za czas pracy wyznaczony przez pracodawcę poza normalnymi godzinami pracy, w którym pracownik pozostaje w gotowości do wykonywania pracy. Dyżur można pełnić w domu (tzw. dyżur pod telefonem), w miejscu pracy bądź w innym wyznaczonym miejscu. Za dyżur w domu nie należy się wynagrodzenie, chyba że podczas tego dyżuru pracownik zostanie wezwany do pracy bądź wykonuje pracę na polecenie pracodawcy, w takim przypadku czas dyżuru zostanie wliczony do czasu pracy. Za czas pracy podczas dyżuru należy się czas wolny w takim samym wymiarze. Jeżeli pracodawca nie może udzielić czasu wolnego, pracownikowi należy się wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania wyrażonego w stawce godzinowej lub miesięcznej. Jeżeli takie składniki wynagrodzenia nie zostały ustalone, wtedy należy się stawka wyliczona jako 60% wynagrodzenia, w przypadku wynagradzania stawką prowizyjną, akordową lub zadaniową.

Przykład 2.

Pracownik w styczniu 2022 r. świadczył pracę podczas dyżuru pełnionego w domu przez 2 godziny. Pracodawca nie ma możliwości oddania pracownikowi czasu wolnego. Płaca zasadnicza pracownika wynosi 6000,00 zł brutto.
W styczniu 2022 roku do przepracowania były 152 godziny.
6000,00 zł / 152 h = 39,47 zł
39,47 zł x 2 h = 78,94zł
Za pracownik oprócz wynagrodzenia zasadniczego 6000,00 zł otrzyma 78,94 zł jako rekompensatę za dyżur pełniony poza godzinami pracy.

Dodatek za czas niewykonywania pracy

Dodatek za czas niewykonywania pracy przysługuje pracownikom, którzy byli gotowi do świadczenia pracy, lecz doznali przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Za czas przestoju z winy pracodawcy, spowodowanego np. awarią czy warunkami atmosferycznymi, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeżeli takie składniki wynagrodzenia nie zostały ustalone, wtedy należy się stawka wyliczona jako 60% wynagrodzenia, w przypadku wynagradzania stawką prowizyjną, akordową lub zadaniową. Podobnie jak w przypadku dodatku za dyżur wynagrodzenie określone w umowie w stawce miesięcznej dzielimy przez liczbę godzin, jaka była do przepracowania w danym miesiącu. Wyliczoną w ten sposób stawkę za godzinę pracy mnożymy przez liczbę godzin przestoju i otrzymujemy wynagrodzenie za czas przestoju.

Przykład 3.

Pracownik wynagradzany jest systemem akordowym. W lipcu 2022 r., z powodu braku prądu w zakładzie pracy, przez 8 godzin nie świadczył on pracy, mimo że był do niej gotowy. W celu obliczenia wynagrodzenia przestojowego pracodawca uwzględnił wynagrodzenie pracownika wypłacone w okresie 3 miesięcy poprzedzających przestój, tj. w kwietniu  - 5250,00 zł, w maju - 4431,00 zł, w czerwcu  - 5125,00 zł. W tym okresie pracownik pracował łącznie 488 godzin (168h + 152 h + 168 h). Obliczenie wynagrodzenia przestojowego wygląda następująco:

• podstawa wynagrodzenia 5250,00 zł + 4431,00 zł + 5125,00 zł= 14806,00 zł,
• 60% podstawy: 14806,00 zł × 60% = 8883,60 zł,  
• stawka za godzinę przestoju: 883,60 zł : 488 h = 18,20 zł,
• wynagrodzenie przestojowe: 18,20 zł × 8 h = 145,60 zł.

Kwota wynagrodzenia przestojowego wyniosła 145,60 zł.

W czasie przestoju pracodawca może skierować pracownika do wykonywania innej pracy, nie może jednak obniżyć mu z tego tytułu wynagrodzenia.

Dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych oraz w dniach wolnych i święta

Dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych są ustalone ustawowo w dwóch wysokościach i wynoszą:

• 100% wynagrodzenia za pracę w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedziele lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
• 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, przypadających w innych dniach niż te wymienione wyżej.

Przykład 4.

Pracownik w listopadzie 2022 r. przepracował 4 godziny nadliczbowe. Wynagradzany jest stałą stawką miesięczną w wysokości 4000,00 zł brutto . Do przepracowania w listopadzie było 160 godzin.
W pierwszym kroku dzielimy wynagrodzenie (tylko stałe składniki wynagrodzenia) przez liczbę godzin do przepracowania:
4000,00 zł / 160 h = 25,00 zł
Obliczoną stawkę godzinową mnożymy przez liczbę godzin nadliczbowych:
25,00 zł x 4 h = 100,00 zł
Uzyskaliśmy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.
Kolejnym krokiem jest obliczenie dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
Jeżeli nadgodziny wynikają z pracy np. w dzień wolny, to dodatek naliczony będzie w wysokości 100%:
25,00 x 100% x 4 h = 100,00 zł
Jeżeli nadgodziny wypłacane będą dodatkiem 50%, obliczenia wyglądają następująco:
25,00 zł x 50% = 12,50 zł
12,50 zł x 4 = 50,00 zł
Pracownik za listopad otrzyma wynagrodzenie w wysokości:
jeżeli nadgodziny 100% : 4000,00 zł + 100,00 zł + 100,00 zł = 4200,00 zł
jeżeli nadgodziny 50% : 4000,00 zł + 100,00 zł + 50,00 zł = 4150,00 zł

Wymienione wyżej składniki wynagrodzenia za pracę są składnikami obligatoryjnymi. Poza nimi pracodawca może do naszego wynagrodzenia dodać premie uznaniowe lub prowizje. Tu już pracodawca ma większą dowolność w naliczeniu dodatkowych kwot do wynagrodzenia, chociaż i w tym wypadku nie zawsze obędzie się bez dodatkowego dokumentu, gdzie zapisane będą zasady przydzielania poszczególnych nieobligatoryjnych dodatków do wynagrodzenia.