Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia?
Po śmierci bliskich osób przychodzi czas, kiedy należy uporządkować kwestie spadkowe. Aktualnie stwierdzenie praw do spadku może nastąpić bądź to na podstawie prawomocnego postanowienia sądu, bądź aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza.
Kto i kiedy może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia?
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych.
Osobami zainteresowanymi co do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia są nie tylko osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, lecz także takie, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
Protokół dziedziczenia – kiedy jest sporządzany i co zawiera?
Czynnością poprzedzającą sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia jest spisanie przez notariusza protokołu dziedziczenia z udziałem wszystkich osób zainteresowanych.
Przystępując do spisania protokołu dziedziczenia, notariusz poucza osoby biorące w tym udział o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.
Protokół dziedziczenia zawiera następujące elementy:
- zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;
- oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
- oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
- oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
- oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
- oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci;
- oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
- wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń;
- oświadczenie odbierane w toku czynności o tym, czy w skład spadku wchodzą własność lub wieczyste użytkowanie nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków w spółce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o ile nie zostało ono już złożone w toku wcześniejszych czynności, jeżeli w kręgu osób zainteresowanych znajduje się cudzoziemiec w rozumieniu Ustawy z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców;
- oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym.
W protokole dziedziczenia należy zamieścić również oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone – w takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń.
- odpis aktu zgonu spadkodawcy;
- odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy;
- projekt protokołu dziedziczenia oraz protokoły obejmujące oświadczenia o wyrażeniu zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem, o ile zostały sporządzone lub spisane;
- inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku.
Projekt protokołu dziedziczenia
Notariusz może sporządzić na wniosek osoby zainteresowanej, czyli potencjalnego spadkobiercy lub osoby, na której rzecz dokonano zapisu windykacyjnego, projekt protokołu dziedziczenia zawierający te same elementy, które zawiera docelowy protokół dziedziczenia. Po sporządzeniu takiego projektu osoby zainteresowane mogą w oświadczeniu złożonym przed notariuszem, który sporządził projekt protokołu dziedziczenia, albo przed innym notariuszem potwierdzić dane zamieszczone w projekcie protokołu dziedziczenia i wyrazić zgodę na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem. Jeżeli wszystkie osoby zainteresowane złożą oświadczenie, notariusz spisuje protokół dziedziczenia z udziałem co najmniej jednej osoby zainteresowanej. Jest to rozwiązanie przydatne w sytuacji, gdy osoby zainteresowane sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia zamieszkują w różnych miejscach.
W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że już ono nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządzany jest protokół.
Kiedy sporządzany jest akt poświadczenia dziedziczenia?
Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny i przedmiotu zapisu.
Zgodnie z przepisami ustawy – Prawo o notariacie notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w następujących przypadkach:
- w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
- w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
- w sprawie brak jurysdykcji krajowej.
Elementy aktu poświadczenia dziedziczenia
Akt poświadczenia dziedziczenia zawiera następujące elementy:
- dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu;
- imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządziła osoba wyznaczona do zastępstwa notariusza lub upoważniona do dokonywania czynności notarialnych – nadto imię i nazwisko tej osoby;
- imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL;
- datę i miejsce zgonu albo znalezienia zwłok spadkodawcy oraz jego miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci;
- wskazanie spadkobierców, którym spadek przypadł – imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę;
- tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku, a w razie dziedziczenia testamentowego – określenie formy testamentu;
- wskazanie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim;
- wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba że osoby te nie chcą lub nie mogą być zapisobiercami albo zapisy windykacyjne okazały się bezskuteczne;
- powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu;
- podpis notariusza;
- adnotację o dokonaniu jego rejestracji.
Wpis aktu poświadczenia dziedziczenia do Rejestru Spadkowego
Notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego przez wprowadzenie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego danych wynikających z tego aktu.
Adnotację o zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia w Rejestrze Spadkowym umieszcza się na akcie poświadczenia dziedziczenia, wskazując numer wpisu, a także dzień, miesiąc i rok oraz godzinę i minutę dokonanego wpisu.
Dane zawarte w Rejestrze Spadkowym
W Rejestrze Spadkowym znaleźć można następujące dane:
- numer wpisu;
- datę oraz godzinę i minutę dokonania wpisu;
- datę oraz miejsce sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia albo datę wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, postanowienia uchylającego lub zmieniającego postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo postanowienia uchylającego zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz sygnaturę akt sprawy, albo datę oraz miejsce wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jego sprostowania, zmiany, uchylenia lub zawieszenia jego skutków, albo datę wydania postanowienia o wydaniu, sprostowaniu, zmianie lub uchyleniu europejskiego poświadczenia spadkowego, albo o zawieszeniu jego skutków lub postanowienia o zmianie albo uchyleniu tych postanowień oraz sygnaturę akt sprawy;
- imię i nazwisko notariusza oraz siedzibę jego kancelarii, a jeżeli akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe sporządziła osoba zastępująca notariusza – również imię i nazwisko tej osoby, a w przypadku postanowienia sądu – oznaczenie sądu;
- imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), o ile jest znany lub imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz datę i miejsce jego urodzenia – jeżeli numer PESEL spadkodawcy nie jest znany lub spadkodawca go nie posiadał;
- datę i miejsce zgonu albo znalezienia zwłok spadkodawcy oraz jego miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci.
Status aktu poświadczenia dziedziczenia
Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia jest rozwiązaniem, dzięki któremu szybciej niż przed sądem można uzyskać poświadczenie praw do spadku. Jednakże wiążą się z tym wyższe opłaty związane m.in. z koniecznością uiszczenia taksy notarialnej.
